Osioł zwyczajny

Osioł zwyczajny
	Equus asinus
	Linnaeus, 1758
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nieparzystokopytne
Podrząd	koniokształtne
Rodzina	koniowate
Rodzaj	koń
Gatunek	osioł zwyczajny
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Osioł zwyczajny^[1] (Equus asinus) – udomowiony^[2] gatunek ssaka z rodziny koniowatych (Equidae). Charakteryzuje się dużą głową, długimi uszami, cienkim ogonem z kitą na końcu, małymi wymaganiami pokarmowymi i odpornością na brak wody.

W stanie dzikim występuje osioł nubijski (Equus africanus) z podgatunkami (osioł nubijski i osioł somalijski). W wielu regionach świata użytkowana przez człowieka jest jego udomowiona forma – osioł zwyczajny (Equus asinus^[3]). Wyselekcjonowano 78 ras^[4], m.in.: osioł kataloński, osioł poitou, osioł asinara, osioł andaluzyjski, osioł krapass, osioł ponui, osioł prowansalski, American mammoth donkey.

Klacz osła karmiąca młode
Trzytygodniowe źrebię

Udomowienie

Osioł został udomowiony przez człowieka wcześniej niż koń. Pierwsze informacje dotyczące udomowienia pochodzą z Doliny Nilu z ok. 4000 p.n.e., czyli 6 tys. lat temu. Na tych terenach występowały obydwa żyjące do dzisiaj podgatunki osła afrykańskiego. Przypuszcza się, że z ich krzyżówek powstał osioł domowy (Equus africanus f.asinus).

Krzyżowanie z innymi gatunkami

Osły mogą krzyżować się z innymi koniowatymi, ale ich potomstwo przeważnie jest bezpłodne. Potomek ogiera osła z klaczą konia to muł, zaś klaczy osła i ogiera konia to osłomuł. Hodowcy dopuszczają do tego typu mieszanek przez wzgląd na dużą użytkowość tych zwierząt^[5]. Muły są bardziej wytrzymałe i silniejsze i ze względu na to ta krzyżówka jest bardziej popularna, osłomuły spotyka się rzadko.

Użytkowanie

Osły wykorzystuje się najczęściej jako zwierzęta juczne, rzadziej jako wierzchowe lub pociągowe, a ostatnio w onoterapii. Często są trzymane w ogrodach zoologicznych. Wyhodowano wiele ras, różniących się ubarwieniem, wielkością i temperamentem.

Salami

Mięso osła (wbrew obiegowej opinii) jest tradycyjnym składnikiem zaledwie jednego rodzaju salami – suchej, wędzonej kiełbasy z dodatkiem drobno pokrojonej słoniny i przypraw. Obecnie w wielu krajach odchodzi się od hodowli osłów, a salami jest produkowana głównie z wieprzowiny, wołowiny, koniny lub dziczyzny^[6].

Symbolika

W symbolice chrześcijańskiej osioł może być symbolem rozpusty, ale też skromności i pokory^[7].

W polszczyźnie osioł symbolizuje: głupotę, tępotę (osioł skończony ‘kompletny głupiec, dureń’)^[8], upór (uparty jak osioł o człowieku: ‘bardzo uparty’)^[9], ciężką pracę (haruje jak osioł pot. 'ktoś pracuje bardzo ciężko’)^[9].

W USA symbol Partii Demokratycznej.

Przypisy

↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 165–166. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 384–386. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ Nazwa uznana decyzją Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej, 2003 (zob. Zasady tworzenia nazw systematycznych).
↑ Mirosław Piasecki. Osioł znad Zatoki Biskajskiej. „Polska Gazeta Wrocławska. Magazyn Rodzinny”, s. 29, 20-21 XII 2014.
↑ Muł – krzyżówka osła z koniem | | DinoAnimals.pl, „DinoAnimals.pl”, 15 października 2015 [dostęp 2018-10-27] (pol.).
↑ Czy salami jest z osła?, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2018-10-27] .
↑ Jolanta Ławniczak: Na skrzydłach orlich.
↑ Stanisław Skorupka, 1967, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa: Wiedza Powszechna.
↑ ^a ^b Katarzyna Głowińska, 2008, Podręczny słownik frazeologiczny, Warszawa: Wydawnictwo Lagenscheidt.

Bibliografia

Multimedialna Encyklopedia Powszechna PWN (edycja 2009). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-04-7.
Słownik języka polskiego. red. nauk. Mieczysław Szymczak. T. 3: R-Z Wyd. 7 zm. i popr.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10902-X.
Multimedialna Encyklopedia Powszechna WIEM edycja 2006. Young Digital Poland S.A., 2006.

[Cichocki&inni-1] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 165–166. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-2] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 384–386. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Nazwa_uznana_decyzją_Międzynarodowej-3] Nazwa uznana decyzją Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej, 2003 (zob. Zasady tworzenia nazw systematycznych).

[Mirosław_Piasecki2014-s29-4] Mirosław Piasecki. Osioł znad Zatoki Biskajskiej. „Polska Gazeta Wrocławska. Magazyn Rodzinny”, s. 29, 20-21 XII 2014.

[dinoanimals--5] Muł – krzyżówka osła z koniem | | DinoAnimals.pl, „DinoAnimals.pl”, 15 października 2015 [dostęp 2018-10-27] (pol.).

[Czy_salami_jest_z_osła-6] Czy salami jest z osła?, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2018-10-27] .

[----------------artykul-7] Jolanta Ławniczak: Na skrzydłach orlich.

[Stanisław_Skorupka_1967_Słownik-8] Stanisław Skorupka, 1967, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa: Wiedza Powszechna.

[slownik-9] Katarzyna Głowińska, 2008, Podręczny słownik frazeologiczny, Warszawa: Wydawnictwo Lagenscheidt.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]