Opactwo Benedyktynek w Staniątkach
50°00′31″N 20°11′38″E/50,008611 20,193889 nr rej. A-8 [A-251/M] z 04 kwietnia 1968[1]
| |
_church_and_benedictine_sisters_monastery,_299_%C5%9Bw._Wojciecha_Street,_Stani%C4%85tki_village,_Niepo%C5%82omice_Community,_Wieliczka_County,_Lesser_Poland_Voivodeship,_Poland.jpg) Kościół św. Wojciecha i klasztor | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość |
Staniątki |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Właściciel | |
| Prowincja | |
| Ksieni |
matka Stefania Polkowska OSB |
| Klauzura |
tak |
| Typ zakonu |
żeński |
| Liczba zakonnic |
14 (2016)[2] |
| Obiekty sakralne | |
| Kościół |
Najświętszej Maryi Panny |
| Fundator | |
| Data budowy |
I poł. XIII w. |
Położenie na mapie gminy Niepołomice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wielickiego  | |
| 50°00′31″N 20°11′38″E/50,008611 20,193889
| |
| Strona internetowa | |
Opactwo Benedyktynek – kościół św. Wojciecha oraz najstarszy polski klasztor mniszek benedyktynek, znajdujące się w Staniątkach, w gminie Niepołomice województwa małopolskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Według tradycji ufundowany w 1228 roku przez Klemensa z Brzeźnicy z rodu Gryfitów i jego żonę Racławę, których córka Wisenna została pierwszą ksienią klasztoru. W 1253 przywileje klasztorne zostały potwierdzone bullą papieża Innocentego IV. Pierwotne drewniane i kamienne zabudowania zostały w większości zniszczone podczas pożaru w 1530 r.[3] Spłonęła wtedy również cała biblioteka. Odbudowany w latach 1619–1649 staraniem ksieni Anny Cecylii Trzcińskiej[4], klasztor został poważnie zniszczony podczas potopu szwedzkiego i później, podczas wojny północnej[5].
W 1648 roku opactwo założyło w Krakowie klasztor św. Scholastyki. Zakonnice podjęły jednak próbę uniezależnienia się od opactwa macierzystego, o co spór toczył się w latach 1657–1663. Zakończył się on powrotem krakowskich mniszek do Staniątek i kasacją domu w 1782 r.[6]
Klasztor uniknął kasacji przez władze austriackie w XVIII w. ze względu na prowadzoną przez siostry szkołę dla dziewcząt (na żądanie cesarza Józefa II otwarto w 1784 r. rządową szkołę dla panien i szkółkę dla dzieci wiejskich[4]). Szkoły rozwinęły się w XIX w., a w 1923 r. dodano pięcioletnie gimnazjum. Placówki zostały zamknięte przez władze komunistyczne w 1953 r. W latach 1954–1956 siostry zostały zmuszone do przeniesienia się do Alwerni[5]. W latach 1945–74 istniał przeorat klasztoru w Łazach.
Opactwo należy do polskiej Kongregacji Benedyktynek pw. Niepokalanego Poczęcia najświętszej Maryi Panny.
W 2016 roku w opactwie obchodzono 800-lecie fundacji klasztoru.
Budowla kościoła
[edytuj | edytuj kod]Świątynia była wznoszona w dwóch akcjach budowlanych. Konsekracja wzniesionego w pierwszym etapie prezbiterium nastąpiła w 1238 roku[7], zaś korpus halowy został dostawiony w II poł. XIII w. Jest to jedna z najstarszych świątyń gotyckich w Polsce, a najstarsza typu halowego. Budowniczowie są znani z imienia – Wierzbięta i Jaśko, co było rzadkością w tym okresie. Konstrukcja o krótkiej, trójprzęsłowej nawie z dwuprzęsłowym prezbiterium, w XVII w. przebudowana w stylu barokowym. Do najważniejszych dzieł sztuki w kościele należą rzeźby Madonn z XIV w., rzeźba Chrystusa Frasobliwego z XVI w. z warsztatu Wita Stwosza i obraz Matki Boskiej Bolesnej, zwanej Smętną Dobrodziejką ze Staniątek pochodzący z XVI w.; klasztor posiada też muzeum[8] i bibliotekę[9], a w nich bogate zbiory sprzętów liturgicznych, ksiąg (w tym starych druków), rękopisów (też muzycznych) oraz dokumentów (w tym bulle papieskie z XIII w.)[4].
Klasztor został uszkodzony podczas działań wojennych w listopadzie 1914 r. – pamiątką są pociski artyleryjskie wbite w północny mur kościoła.
W maju 2020 opactwo zostało wpisane na listę Pomników historii[10].
Inne informacje
[edytuj | edytuj kod]W przyklasztornych stawach siostry prowadzą hodowlę karpia[11].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Wnętrze kościoła -
Ogród -
Cmentarz -
Dziedziniec -
Dzwonnica -
Zabudowania
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Główne obchody 800-lecia opactwa w Staniątkach. [dostęp 2016-09-18]. (pol.).
- ↑ Osiem stuleci w Staniątkach. [dostęp 2016-09-18]. (pol.).
- ↑ a b c Według tablic informacyjnych w klasztorze
- ↑ a b Opactwo Sióstr Benedyktynek p. w. św. Wojciecha. [dostęp 2010-07-05]. (pol.).
- ↑ Kościół św. Scholastyki (Zwiastowania Najświętszej Marii Panny i św. Scholastyki, benedyktynek). [dostęp 2016-09-18]. (pol.).
- ↑ Pielesz M., Opactwo benedyktynek w Staniątkach, Kraków 2011, s. 100.
- ↑ Muzeum. [w:] Opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek w Staniątkach. [on-line]. benedyktynki.eu. [dostęp 2022-12-16].
- ↑ Biblioteka. [w:] Opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek w Staniątkach [on-line]. benedyktynki.eu. [dostęp 2022-12-16].
- ↑ Staniątki – opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek [online], nid.pl [dostęp 2020-05-24].
- ↑ Pitoń Angelika: W kolejce po ekologicznie hodowane karpie od benedyktynek ze Staniątek. krakow.wyborcza.pl. [dostęp 2022-12-16].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona internetowa opactwa
- Strona klasztoru na portalu Facebook
- Archiwalne publikacje związane ze Staniątkami w bibliotece Polona
| Opactwa i klasztory funkcjonujące współcześnie |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Opactwa i klasztory niefunkcjonujące współcześnie |
|
.svg)