Obrost modry

Obrost modry
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	pałecznikowce
Rodzina	obrostowate
Rodzaj	obrost
Gatunek	obrost modry
	Nazwa systematyczna
	Physcia caesia (Hoffm.) Hampe ex Fürnr.; Naturhist. Topogr. Regensburg 2: 250 (1839)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Obrost modry (Physcia caesia (Hoffm.) Hampe ex Fürnr.) – gatunek grzybów z rodziny obrostowatych (Physciaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Physcia, Physciaceae, Caliciales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy gatunek ten opisany został w 1793 przez G. F. Hoffmanna jako Lichen caesius. Do rodzaju Physcia przenieśli go G. E. L. Hampe i A.E. Fürnrohr w 1839 r. i nazwa nadana przez nich jest według Index Fungorum prawidłowa^[1].

Niektóre synonimy nazwy naukowej^[3]:

Borrera caesia (Hoffm.) Mudd 1861
Dimelaena caesia (Hoffm.) Norman 1853
Hagenia caesia (Hoffm.) Bagl. & Carestia 1865
Imbricaria caesia (Hoffm.) DC. 1805
Lichen caesius Hoffm. 1788
Lobaria caesia (Hoffm.) Hoffm. 1796
Parmelia caesia (Hoffm.) Ach. 1803
Physcia caesiella (B. de Lesd.) Suza 1930
Physcia subalbinea Nyl. 1874
Physcia tribacioides var. caesiella B. de Lesd. 1906
Physcia wainioi Räsänen 1921
Placodium caesium (Hoffm.) Frege 1812
Psora caesia (Hoffm.) Hoffm. 1789
Squamaria caesia (Hoffm.) Hook. 1844
Xanthoria caesia (Hoffm.) Horw. 1912

Nazwa polska według W. Fałtynowicza^[2].

Morfologia

Plecha listkowata, tworząca okrągłe lub nieregularne rozetki o średnicy 2–4 cm. Do podłoża przylegają ściśle. Czasami plechy występują licznie obok siebie, zlewają się i tworzą duże skupiska. Górna powierzchnia plechy ma barwę białawą, lub niebieskawoszarą, a u porostów występujących w górach pokryta jest zwykle białawymi plamkami. Jest głęboko wcinana, jej odcinki są nieco wypukłe, nieregularnie lub widełkowato wcinane i zazwyczaj wydłużone; mają długość większą od szerokości (ta wynosi 0,2-2,5 mm). Charakterystyczną cechą jest brak izydiów, natomiast występują na powierzchni duże, główkowate i niebieskawe soralia. Dolna strona plechy na obwodzie jest jasna, w środku ma barwę od brunatnej do czarnej i znajdują się na niej nieliczne, czarne chwytniki^[4]. Górna kora zbudowana jest z pseudoparenchymy, rdzeń jest biały i występują w nim glony protokokkoidalne. Obłocznia górą brązowawa, dołem bezbarwna, hypotecjum bezbarwne lub żółtawe. wstawki brązowawe, proste lub rozgałęzione, rzadko główkowate. Kora dolna jest zbudowana z prosoplektenchymy^[5].

Owocniki zdarzają się bardzo rzadko. Są to apotecja lekanorowe o średnicy do 1,5 mm, Mają ciemnobrunatne lub czarne, nagie lub niebieskawo przyprószone tarczki oraz gładki lub karbowany brzeżek (ekscypulum). W jednym worku powstaje po 8 dwukomórkowych, brunatnych, grubościennych askospor o rozmiarach 15–22 × 7–9 μm^[4]. Pyknidia występują bardzo rzadko, powstające w nich pykniospory są półcylindryczne i mają rozmiary 4–6 × 1 μm^[6].

Reakcje barwne: kora i rdzeń K+ żółty, C, KC–, P+ żółty. Metabolity wtórne: w korze i rdzeniu występuje atranorin i zeorin, czasami niezidentyfikowate triterpeny^[5].

Występowanie i siedlisko

Gatunek kosmopolityczny, występujący na wszystkich kontynentach łącznie z Antarktydą, a także na wielu wyspach. Występuje od najdalej na północ wysuniętych skrawków lądu na półkuli północnej (północne wybrzeża Grenlandii i archipelag Svalbard), po wybrzeża Antarktydy^[7]. W Polsce występuje na obszarze całego kraju^[4]

Rośnie głównie na różnego typu skałach, zarówno na wapieniach, jak i skałach krzemianowych oraz na betonie. Spotykany jest także na innych podłożach: na drewnie, korze drzew, mchach, zdarza się nawet na korodujących metalach^[4].

Gatunki podobne

Podobną plechę ma obrost sinawy (Physcia aipolia), ale gatunek ten występuje głównie na korze drzew, ponadto nie posiada soraliów, prawie zawsze natomiast posiada owocniki. Występująca na skałach tarczownica skalna (Parmelia saxatilis) ma podobną barwę, ale na powierzchni plechy posiada pseudocyfelle i izydia^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-13] (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Fałtynowicz, The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, ISBN 83-89648-06-7
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Wójciak Hanna, Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-552-4
↑ ^a ^b Consortium North American Lichen Herbaria [online] [dostęp 2015-02-11] .
↑ Grzegorz Gajkowski. Obrost modry (''Physcia caesia'' (Hoffm.) Furnr.) [online] [dostęp 2015-02-11] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-11] .
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-13] (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz, The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, ISBN 83-89648-06-7

[sf-3] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).

[wojciak-4] Wójciak Hanna, Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-552-4

[herbaria-5] Consortium North American Lichen Herbaria [online] [dostęp 2015-02-11] .

[6] Grzegorz Gajkowski. Obrost modry (''Physcia caesia'' (Hoffm.) Furnr.) [online] [dostęp 2015-02-11] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-11] .

[7] Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]