Obrazki plamiste

Obrazki plamiste
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Rodzaj	obrazki
Gatunek	obrazki plamiste
	Nazwa systematyczna
	Arum maculatum L.; Sp. pl. 2:966. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Obrazki plamiste (Arum maculatum L.) – gatunek rośliny z rodziny obrazkowatych (Araceae Juss.). Występuje w przyatlantyckiej, środkowej i południowej Europie^[3] oraz w Turcji^[4]. W Polsce jest dość rzadki, występuje na Pomorzu Zachodnim^[3]. Potwierdzono go tam w czterech z czternastu znanych stanowisk: Niepołcko, Równo, Sitno, Wielgoszcz (dane na 2006 r.)^[5].

Morfologia

Pokrój: Byliny o wysokości do 40 cm^[5].
Łodyga: Wyprostowana, naga, o długości 14–40 cm^[5]. Część podziemna łodygi formuje bulwiaste, poziome kłącze dorastające do 6 cm długości^[3]^[5].
Liście: Tylko 2–3 liście odziomkowe, długoogonkowe, o dużej strzałkowatej blaszce, często z plamkami ciemnozielonymi, ciemnopurpurowymi lub białymi^[3]^[5].
Kwiaty: Roślina jednopienna. Kwiatostan wyrasta na krótkim, niższym od ogonków liściowych pędzie kwiatostanowym. Kwiaty zebrane są w maczugowatą kolbę otuloną białozielonkawą pochwą kwiatostanową, poniżej środka przewężoną i trąbkowato zwiniętą. Pochwa niekiedy z plamami wewnątrz. Kwiaty w kolbie tworzą kwiatostan pułapkowy^[3]. Na kolbę składają się odcinki (od dołu): kwiatów żeńskich, prątniczek, kwiatów męskich, ponownie prątniczek i szczytowy wyrostek. Wyrostek jest fioletowopurpurowy lub żółty^[5].
Owoce: Czerwonopomarańczowe, 1–3 nasienne jagody skupione w owocostanie.

Pokrój
Liście
Kwiatostan
Kwiatostan
Owoce

Biologia i ekologia

Rozwój: Roślina wieloletnia, kwitnąca tylko przez kilka kolejnych lat po wykiełkowaniu^[6]. W czasie kwitnienia rośliny te wytwarzają znaczną ilość ciepła (w ciągu 1 sekundy 1 gram tkanki tej rośliny wytwarza 0,4 J ciepła)^[7]. Okres kwitnienia obrazków w Polsce to kwiecień – maj. Owoce dojrzewają pod koniec lata. Rozmnaża się generatywnie i wegetatywnie. Populacja rosnąca na stosunkowo niewielkiej powierzchni liczy zwykle kilkaset osobników^[5].

Siedlisko: Lasy liściaste i zarośla, niektóre grądy oraz lasy łęgowe. Rośnie w miejscach wilgotnych, cienistych, w zagłębieniach terenu, dolinach cieków wodnych i źródliskach. Preferuje gleby próchniczne, bogate w składniki odżywcze^[5].

Cechy fitochemiczne: Roślina trująca^[3], zawiera aroinę.

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Arum według Boyce'a (1993...): podrodzaj Arum, sekcja Arum.

Synonimy: Arum vernale Salisb., Arisarum maculatum (L.) Raf., Arum vulgare Lam., Arum pyrenaeum Dufour in P.P.B.de Lapeyrouse, Arum immaculatum (Rchb.) Rchb., Arum malyi Schott, Arum zeleborii Schott, Arum trapezuntinum Schott ex Engl., Arum heldreichii Orph. ex Boiss.^[8]

Zagrożenia i ochrona

Począwszy od 2001 r. gatunek objęty jest w Polsce ścisłą ochroną^[9]^[10].

W Czerwonej liście roślin i grzybów Polski z 2006 r.^[11] gatunek uznany za wymierający w Polsce (kategoria zagrożenia E). W wydaniu z 2016 roku posiada kategorię VU (narażony)^[12]. W Polskiej Czerwonej Księdze Roślin także uznany za narażony (kategoria zagrożenia VU)^[13].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-08] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Karol Latowski: Obrazki. W: Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-09-24].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 310, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.
↑ Luc Abbadie, Michel Baudouin: Las. Środowisko żywe. Jarosław Proćków (tłum.). Wrocław: 2006, s. 136.
↑ Solomon, Berg, Martin, Biologia, Red. naukowa: prof. dr hab. CzesławR.: C. Jura, JacekJ. Godula. (red.), wg VII wydania amerykańskiego, Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, s. 147, ISBN 978-837073-412-1 .
↑ Kew World Checklist of Selected Plant Families. [dostęp 2017-01-27]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą, częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409)
↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa, Z. Mirek: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-08] (ang.).

[Szweyk-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Karol Latowski: Obrazki. W: Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-09-24].

[mirkowa-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 310, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.

[Abbadie-6] Luc Abbadie, Michel Baudouin: Las. Środowisko żywe. Jarosław Proćków (tłum.). Wrocław: 2006, s. 136.

[Solomon-7] Solomon, Berg, Martin, Biologia, Red. naukowa: prof. dr hab. CzesławR.: C. Jura, JacekJ. Godula. (red.), wg VII wydania amerykańskiego, Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, s. 147, ISBN 978-837073-412-1 .

[Kew-8] Kew World Checklist of Selected Plant Families. [dostęp 2017-01-27]. (ang.).

[rozp2001-9] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą, częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).

[rozp2014-10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409)

[Mirek-11] Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[12] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[Zarzycki-13] K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa, Z. Mirek: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]