Niepokalanek pospolity

Niepokalanek pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	niepokalanek
Gatunek	niepokalanek pospolity
	Nazwa systematyczna
	Vitex agnus-castus L.; Sp. Pl. 2. 638. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; brak danych
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Niepokalanek pospolity, niepokalanek zwyczajny, pieprz mnisi^[4] (Vitex agnus-castus L.) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Występuje dziko w północnej Afryce, zachodniej i środkowej Azji (Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan) oraz wschodniej i południowej Europie. Rozprzestrzenia się również gdzieniegdzie poza tymi obszarami^[5]. W Polsce dziko nie rośnie.

Morfologia

Owoce: Owoc niepokalanka jest owalny lub prawie kulisty, o średnicy do 5 mm. Pozostający na owocu kielich jest zielonawoszary, delikatnie owłosiony, zakończony 4–5 krótkimi ząbkami i obejmuje ⅔ do ¾ powierzchni owocu. Na przekroju poprzecznym widoczne są 4 komory, każda zawiera podłużne nasiono^[6].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: Owoc niepokalanka zwyczajnego (Fructus Agni casti fructus) – całe, dojrzałe, wysuszone owoce. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 0,08% kastycyny^[6]. Owoc zawiera diterpeny typu labdanu (głównie rotundifuran), irydoidy glikozydowe, flawonoidy.^{[potrzebny przypis]}
Działanie: Składniki, głównie diterpeny, wykazują działanie dopaminergiczne przez wiązanie się z receptorami dopaminowymi, w wyniku którego zmniejsza się wydzielanie prolaktyny, będące często przyczyną zaburzeń miesiączkowania. Surowiec ma również działanie estrogenne, które wykorzystuje się w łagodzeniu dolegliwości związanych z przekwitaniem u kobiet^[7].
Przeciwwskazania: Stosowany w umiarkowanych ilościach jest dobrze tolerowany, efekty uboczne są nieliczne. Unikać go powinny osoby, stosujące leki dopaminowe, anty-psychotyczne, przeciw chorobie Parkinsona, kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną, hormonalną terapię zastępczą lub cierpiące na chorobę wrażliwą na hormony (np. rak piersi)^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ Vitex agnus-castus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ pieprz mnisi, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-11-13] .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-05-27].
↑ ^a ^b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ Marcin Molski: Nowoczesna Kosmetologia. Warszawa: Naukowe PWN, 2014, s. 40. ISBN 978-83-01-17976-2.
↑ Chasteberry [online], NCCIH [dostęp 2018-05-10] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[iucn-3] Vitex agnus-castus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[4] pieprz mnisi, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-11-13] .

[5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-05-27].

[FPX-6] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[7] Marcin Molski: Nowoczesna Kosmetologia. Warszawa: Naukowe PWN, 2014, s. 40. ISBN 978-83-01-17976-2.

[8] Chasteberry [online], NCCIH [dostęp 2018-05-10] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]