Przejdź do zawartości

Michigan

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy amerykańskiego stanu. Zobacz też: inne znaczenia.
Michigan
State of Michigan
stan
26. stan od 26 stycznia 1837
Ilustracja
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Dewiza: Si quaeris peninsulam amoenam circumspice
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Lansing

Kod ISO 3166-2

US-MI

Gubernator

Gretchen Whitmer (D)

Powierzchnia

250 487 km²[1]

Populacja (2023)
• liczba ludności


10 037 261[2]

• gęstość

66,7 os./km²

Strefa czasowa

UTC-05:00
UTC-04:00

Języki urzędowe

de iure brak
de facto angielski

Położenie na mapie USA
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Wodospad Tahquamenon w regionie Upper Peninsula

Michigan (ⓘwymowa:/ˈmɪʃɪɡən/) – stan w północnej części Stanów Zjednoczonych, w regionie Midwest, w Krainie Wielkich Jezior, przy granicy kanadyjskiej. Graniczy z czterema, z pięciu Wielkich Jezior[3].

Michigan leży na dwóch półwyspach – Lower Peninsula na południowym wschodzie i Upper Peninsula na północnym zachodzie, rozdzielonych cieśniną Mackinac. Lower Peninsula ma większą powierzchnię i gęstość zaludnienia, otoczony przez jeziora Michigan na zachodzie i Huron na wschodzie. Upper Peninsula, położony pomiędzy Jeziorem Górnym na północy a Michigan na południu, jest ważny ze względu na turystykę i zasoby naturalne. Most Mackinac o długości 8 km łączy oba półwyspy i jest piątym pod względem długości mostem wiszącym na świecie[3].

Stan liczy ponad 10 milionów mieszkańców, w tym 43% zamieszkuje obszar metropolitalny Detroit (4,3 mln mieszkańców)[4]. Stolicą stanu jest Lansing (112,1 tys.)[5]. Od przełomu wieków populacja Michigan pozostaje w stagnacji, a stan dotykają coraz większe problemy starzenia się populacji[6].

University of Michigan był pierwszym publicznym uniwersytetem na Terytoriach Północno-Zachodnich, kiedy został otwarty w 1817 roku[3]. Przez dziesięciolecia Michigan było znane z wysoko płatnych, związkowych miejsc pracy w przemyśle, z których duży procent przypadał na przemysł samochodowy. W XXI wieku przemysł wytwórczy podupadł[3].

Nazwa stanu pochodzi od nazwy jeziora Michigan, poprzez język francuski wywodzącej się od słowa misshikama („wielkie jezioro”) z języka odżibwe.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Terytorium zostało początkowo skolonizowane przez Francuzów. Wcześniej przez tysiące lat, obszar stanu zamieszkiwały plemiona indiańskie. W czasie kolonizacji największym plemieniem byli Huroni[7]. Pierwotni mieszkańcy tego regionu byli ludźmi mobilnymi. Do transportu wykorzystywali rzeki i jeziora. Francuski odkrywca Samuel de Champlain jako pierwszy odkrył dzisiejsze Michigan, gdy w 1603 roku przepłynął rzekę Świętego Wawrzyńca. Odkrywca i ksiądz Jacques Marquette założył pierwszą stałą europejską osadę w Sault Ste. Marie w 1668 roku[7].

Miasto Detroit zostało założone w 1701 roku przez Antoine'a de Lamothe-Cadillaca, w tym czasie było placówką wojskową i ośrodkiem handlu futrami[8].

Konflikty o kontrolę nad handlem futrami w Ameryce Północnej doprowadziły do ​​wojny siedmioletniej między Francją a Wielką Brytanią. Po przegranej wojnie w 1763 r. Francuzi oddali swoje kolonie na wschód od rzeki Missisipi, w tym Michigan, Brytyjczykom. Michigan pozostało pod kontrolą Brytyjczyków aż do zwycięstwa amerykańskich kolonistów. 3 września 1783 roku Michigan zostało przyznane Stanom Zjednoczonym na mocy traktatu paryskiego jako część Terytorium Północno-Zachodniego[7].

W latach 30. XIX wieku rozpoczął się boom populacji. Pierwszy spis w 1834 roku wykazał populację ok. 60 tysięcy osób, rozproszonych w czternastu zorganizowanych hrabstwach. Do połowy XIX wieku populacja osiągnęła prawie 400 tys. mieszkańców. W 1860 roku Michigan było demokratyczną społecznością rolników, rzemieślników i drwali, którzy wywodzili się głównie z Nowej Anglii, Nowego Jorku, Pensylwanii i Ohio[9].

Północna część tego stanu, zwana jest Copper Country (dosłownie „krainą miedzi”), to obszar w regionie Upper Peninsula, gdzie w latach 1845-1970 powszechne było wydobycie miedzi, a jedna z kopalń działała do 1995 r.[10] W latach 1847-1887 Michigan było największym producentem miedzi w kraju[11]. W tamtym czasie był to najbardziej zróżnicowany etnicznie region stanu[12]. Praca w kopalniach przyciągała niewykwalifikowanych Chorwatów, Finów, Węgrów, Włochów, Polaków, Słoweńców i innych imigrantów[13]. Wykwalifikowane stanowiska zajmowali głównie Kornwalijczycy, Irlandczycy i Niemcy. Wysoki odsetek drwali w firmach górniczych stanowili francuscy Kanadyjczycy[14].

Przemysł motoryzacyjny w Michigan rozpoczął się wraz z założeniem Oldsmobile w Lansing, w 1897 roku. W 1903 roku Henry Ford założył Ford Motor Company w Detroit[7].

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

W stanie obowiązują dwie strefy czasowe: w większości hrabstw UTC-05:00, a w 4 hrabstwach Upper Peninsula – UTC-06:00.

Granice stanu

[edytuj | edytuj kod]

Stan Michigan składa się z dwóch półwyspów położonych między 82°30′ a 90°30′W – „górnego” (Upper Peninsula) i „dolnego” (Lower Peninsula), oddzielonych cieśniną Mackinac. Na południu graniczy ze stanami Ohio i Indiana – część granic z tymi stanami to granice wodne. Zachodnia granica stanu to prawie całkowicie granice wodna na jeziorze Michigan ze stanami Illinois i Wisconsin. Dalej na północ przebiega granica lądowa części stanu Michigan położonej na półwyspie Upper Peninsula, wyznaczona częściowo przez rzeki Menominee i Montreal ze stanem Wisconsin. Dalej następuje granica wodna na Jeziorze Górnym, kolejno ze stanem Wisconsin, stanem Minnesota i kanadyjską prowincją Ontario. Od wyspy Isle Royale granica wodna między Michigan a Ontario przebiega prostoliniowo przez Jezioro Górne, a od Sault Ste. Marie skręca na południe, przebiegając przez jezioro Huron. W okolicach Detroit przebiega lądowa granica Michigan i Ontario, a następnie granica wodna Michigan i Ontario na jeziorze Erie.

Powierzchnia

[edytuj | edytuj kod]

Powierzchnia lądowa stanu wynosi 150 504 km², powierzchnia wodna tworzona przez położoną na terenie stanu część Wielkich Jezior 99,909 km², pozostała powierzchnia wodna 3380 km². Jedynym stanem amerykańskim o większej powierzchni wodnej jest Alaska. Z powierzchnią całkowitą wynoszącą 253 793 km², Michigan jest największym stanem amerykańskim na wschód od Missisipi (uwzględniając powierzchnię wodną) i 10. ze wszystkich stanów pod względem całkowitej powierzchni.

Ukształtowanie fizyczne

[edytuj | edytuj kod]

Półwysep Upper Peninsula jest silnie zalesiony, a na zachodzie dość górzysty. Góry Porcupine, najstarsze góry Ameryki Północnej, osiągają wysokość niemal 670 m (2000 stóp) n.p.m. i formują dział wodny między ciekami uchodzącymi do Jeziora Górnego a ciekami uchodzącymi do jeziora Michigan. Znajduje się tu najwyższy punkt stanu, Mount Arvon, o wysokości 602 m[15]. W 2010 roku na półwyspie mieszkało 311 361 mieszkańców[16].

Lower Peninsula rozciąga się z północy na południe przez 446 km i ze wschodu na zachód przez 314 km, a zajmuje prawie 2/3 powierzchni lądowej stanu.

Orientacja geograficzna półwyspów stanu Michigan sprawia, że odległość między jego najbardziej oddalonymi punktami jest duża: Ironwood na zachodzie Upper Peninsula leży 1015 km od Lambertville na południowo-wschodnim krańcu Lower Peninsula. Geograficzna izolacja Upper Peninsula od demograficznych i politycznych ośrodków stanu czyni go odrębnym gospodarczo i kulturowo – na górnym półwyspie istnieją nawet aspiracje utworzenia nowego stanu o nazwie „Superior”.

Wody

[edytuj | edytuj kod]

W granicach stanu leży część czterech spośród Wielkich Jezior Amerykańskich – Michigan, Górnego, Huron i Erie, a także należące do tego samego systemu jezioro St. Clair. Michigan posiada najdłuższą śródlądową linię brzegową spośród wszystkich stanów amerykańskich i najdłuższą po Alasce całkowitą linię brzegową (włączając wyspy). Najbardziej oddalony od Wielkich Jezior punkt na terenie stanu jest od nich oddalony o 137 km, najbardziej oddalony od naturalnych źródeł wody punkt stanu jest od nich oddalony o 10 km[potrzebny przypis]. Na obu półwyspach stanu znajduje się wiele jezior i mokradeł, a wybrzeże jest bardzo rozczłonkowane – główne zatoki półwyspu Upper Peninsula to Keweenaw, Whitefish, Big Bay De Noc i Little Bay De Noc, a Lower Peninsula – Grand Traverse, Little Traverse, Thunder i Saginaw.

Największą rzeką stanu jest Grand River o długości 406 km[17], jednak rzeki zlokalizowane na terenie stanu są na ogół małe, krótkie i nie niosą dużo wody. Niewiele spośród nich to rzeki żeglowne.

Ochrona przyrody

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie stanu znajduje się park narodowy Isle Royale. Inne chronione strefy przyrody na terenie stanu to: Keweenaw National Historical Park, Pictured Rocks National Lakeshore, Sleeping Bear Dunes National Lakeshore i Father Marquette National Memorial. Przez Michigan przechodzi także The North Country National Scenic Trail.

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Lista hrabstw w stanie Michigan.

Stan podzielony jest na 83 hrabstwa. Podział w niewielkim stopniu uwzględnia ukształtowanie powierzchni.

Miejscowości

[edytuj | edytuj kod]
Największe miasta w stanie Michigan, powyżej 100 000 mieszkańców (2022)[18]

Na terenie stanu Michigan znajdują się 533 miasta (city) i wsie (village), w tym 7 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 91 powyżej 10 000 mieszkańców, a 352 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.)[18].

Detroit jest największym miastem w stanie Michigan, z szacowaną liczbą ludności 633 tys. (2023). Jest to największe miasto na granicy amerykańsko–kanadyjskiej, oraz połączone jest z Kanadą autostradą, tunelem kolejowym, a także jednym z najbardziej ruchliwych mostów – Ambassador Bridge. Obszar metropolitalny Detroit z populacją 4,3 mln mieszkańców, jest 14. co do wielkości aglomeracją USA i drugą (po Chicago) co do wielkości gospodarką w regionie Środkowego Zachodu[19].

Centrum Detroit, 2014
Grand Rapids, 2009

Lista miast zamieszkanych przez 10 000 lub więcej osób (2022 r.)[18]:

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
Mapa gęstości zaludnienia w Michigan

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Michigan liczy 10 077 331 mieszkańców, co oznacza wzrost o 193 691 (2,0%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,7% populacji, 21,5% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 17,7% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,7% ludności stanu stanowią kobiety[5].

W latach 2020–2023 populacja skurczyła się o 40 tys. do 10 037 261 mieszkańców[5]. Więcej osób opuszcza stan niż do niego przyjeżdża, innym problemem jest spadająca dzietność, z jednoczesnym starzeniem się populacji[6][20]. 6,9% mieszkańców urodziło się poza granicami Stanów Zjednoczonych, co plasuje stan na 29. miejscu w USA (średnia krajowa wynosi – 13,7%)[5][20]. Ze średnią wieku 40,1 lat, Michigan jest 13. najstarszym stanem w kraju[20].

Język

[edytuj | edytuj kod]

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są[21]:

Grupy etniczne i pochodzenie

[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 2022 roku, 75,7% mieszkańców stanowiła ludność biała (73,5% nie licząc Latynosów), 13,6% to ludność czarna lub Afroamerykanie, 5,4% miało pochodzenie mieszane, 3,3% to Azjaci, 0,5% to rdzenna ludność Ameryki i 0,03% to mieszkańcy wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 5,5% ludności stanu[22].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (18%), afroamerykańskiego, irlandzkiego (9,9%), angielskiego (9,7%), polskiego (7,6%), francuskiego lub francusko–kanadyjskiego (4,6%), amerykańskiego (4,5%), włoskiego (4,4%) i holenderskiego (4%). Obecne są także duże grupy osób pochodzenia meksykańskiego (383,3 tys.), szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (268,6 tys.), europejskiego (219,5 tys.), arabskiego (211,2 tys.), szwedzkiego (123,2 tys.) i hinduskiego (118,7 tys.)[22].

Michigan należy do stanów z najwyższym odsetkiem osób pochodzenia holenderskiego (na czele z Dakotą Południową – w obu stanach 4%). Posiada drugi (po Wisconsin) co do wielkości odsetek osób pochodzenia polskiego (7,6%)[23]. Odsetek osób pochodzenia arabskiego (2,1%) jest najwyższy w USA, jednak liczebnie większą populację ma Kalifornia[23].

Całkowita liczba mieszkańców Bliskiego Wschodu w Michigan przekroczyła 300 tys., według danych spisowych z 2020 roku. Ponad połowa (54,5%) ze 110 tys. mieszkańców miasta Dearborn ma pochodzenie bliskowschodnie lub północnoafrykańskie. Hrabstwo Wayne ma najwyższy odsetek mieszkańców pochodzenia libańskiego wśród wszystkich hrabstw USA. Największą grupą bliskowschodnią w Michigan są Irakijczycy[24].

Religia

[edytuj | edytuj kod]
Bezdenominacyjny megakościół Woodside Bible Church w Troy

Dane z 2014 r.[25]:

Islamskie Centrum Ameryki w Dearborn jest największym meczetem w Ameryce Północnej.

Około 70% populacji identyfikuje się z chrześcijaństwem, w tym Kościół katolicki pozostaje największą pojedynczą organizacją[26]. Zdecydowana większość pozostałych chrześcijan to protestanci zrzeszeni w różnych nurtach i denominacjach[25]. Do największych wyznań (z ponad 100 tys. członków) należą: baptyści, bezdenominacyjne zbory ewangelikalne, luteranie, kalwini, metodyści, zielonoświątkowcy i uświęceniowcy[26].

Według Chalean Chamber of Commerce, w stanie Michigan mieszka 160 tys. irackich chrześcijan. Jest to jedna z największych społeczności chaldejsko-asyryjskich na świecie[27].

W 2020 roku stan posiada szóstą co do wielkości populację muzułmańską w Stanach Zjednoczonych (241,8 tys. wyznawców), która szybko rośnie[28]. Największa koncentracja wyznawców islamu występuje w hrabstwie Wayne, w Detroit, gdzie ponad 8% jest muzułmanami[28].

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

Produkt krajowy brutto Michigan w 2015 roku osiągnął wartość 419,045 mld USD[29], co uplasowało stan na 13. miejscu w Stanach Zjednoczonych[29]. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 1,8% i był nieznacznie powyżej przeciętnej w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)[30]. W przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2016 roku wyniósł on 44 372 USD co uplasowało stan na 36. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577 USD)[31].

Michigan jest największym w Stanach Zjednoczonych regionem produkcji samochodów. Na terenie stanu swoje siedziby mają Ford Motor Company (Dearborn), General Motors Corporation (Detroit) i Chrysler LLC Corporation (Auburn Hills).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
  2. ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-12-16].
  3. ↑ a b c d Casey Leins, 10 Things to Know About Michigan [online], US News, 2019 [dostęp 2024-08-29] (ang.).
  4. ↑ Census profile: Detroit-Warren-Dearborn, MI Metro Area [online], Census Reporter [dostęp 2024-08-29] (ang.).
  5. ↑ a b c d U.S. Census Bureau QuickFacts: Michigan [online], census.gov [dostęp 2021-12-16] (ang.).
  6. ↑ a b Michigan’s population crisis: What you need to know. Why it matters. [online], www.bridgemi.com, 23 sierpnia 2024 [dostęp 2024-08-29] (ang.).
  7. ↑ a b c d Michigan ‑ Henry Ford, Motown Records & Detroit Riots [online], HISTORY, 10 lutego 2023 [dostęp 2024-08-30] (ang.).
  8. ↑ A Brief History of Detroit | Clarke Historical Library [online], www.cmich.edu [dostęp 2024-08-31] (ang.).
  9. ↑ Population through time [online], project.geo.msu.edu [dostęp 2024-08-31] (ang.).
  10. ↑ Copper I [online], project.geo.msu.edu [dostęp 2024-08-30] (ang.).
  11. ↑ copper II [online], project.geo.msu.edu [dostęp 2024-08-30] (ang.).
  12. ↑ An Interior Ellis Island- Introductory [online], ethnicity.lib.mtu.edu [dostęp 2024-08-30] (ang.).
  13. ↑ An Immigrant's Arrival to Copper Country, Michigan: The 1912 Reminiscences of Petar Stanković, „Michigan Historical Review”, 40 (2), 2014, s. 101–113, ISSN 2327-9672 [dostęp 2024-08-30] (ang.).
  14. ↑ An Interior Ellis Island- Setting the Scene [online], ethnicity.lib.mtu.edu [dostęp 2024-08-30] (ang.).
  15. ↑ Feature Detail Report for: Mount Arvon. The Geographic Names Information System (GNIS). [dostęp 2015-12-18]. (ang.).
  16. ↑ Estimated Population for Michigan Counties: 2000 and 2010–2012. US Census Bureau. [dostęp 2015-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-18)]. (ang.).
  17. ↑ The Grand River Watershed – Michigan. Extension Michigan State University. [dostęp 2016-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-16)]. (ang.).
  18. ↑ a b c City and Town Population Totals: 2020-2022. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-05-21]. (ang.).
  19. ↑ Living in the Detroit metro area [online], Graduate Medical Education, 28 czerwca 2024 [dostęp 2024-09-09] (ang.).
  20. ↑ a b c The Detroit News Subscription Offers, Specials, and Discounts [online], subscribe.detroitnews.com [dostęp 2024-08-29] (ang.).
  21. ↑ Data Center Results. apps.mla.org. [dostęp 2019-01-25].
  22. ↑ a b 2022: ACS 5-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2024-08-31] (ang.).
  23. ↑ a b Explore Census Data [online], data.census.gov [dostęp 2024-08-31].
  24. ↑ Niraj Warikoo, Census: Arab Americans now a majority in Dearborn as Middle Eastern Michiganders top 300K [online], Detroit Free Press [dostęp 2024-08-29] (ang.).
  25. ↑ a b Adults in Michigan. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
  26. ↑ a b c Congregational Membership Reports | US Religion [online], www.thearda.com [dostęp 2024-08-29].
  27. ↑ Despite deportations, Iraqi Christians in Michigan are backing Trump [online], Middle East Eye [dostęp 2024-08-29] (ang.).
  28. ↑ a b Rankings by Counties, Metro-Areas, States (Quicklists) | Statistics | US Religion [online], thearda.com [dostęp 2024-08-29] (ang.).
  29. ↑ a b Lam Cao and Robert P. Tate: Gross Domestic Product by State, Annual Statistics for. U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
  30. ↑ Gross Domestic Product by State: Fourth Quarter and Annual 2016. U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
  31. ↑ Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2016, by state. The Statistics Portal. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
Hrabstwa w stanie Michigan

Flaga Michigan

Podział administracyjny Stanów Zjednoczonych
Stany
Dystrykt federalny
Terytoria zależne
Nieinkorporowane terytoria stowarzyszone
Nieinkorporowane terytoria zorganizowane
Nieinkorporowane terytoria niezorganizowane
Inkorporowane terytorium niezorganizowane:

Flaga Stanów Zjednoczonych

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Michigan&oldid=75200019”