Przejdź do zawartości

Małgorzata Niezabitowska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Małgorzata Niezabitowska
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

25 listopada 1948
Warszawa

Rzeczniczka prasowa Rządu RP
Okres

od 15 września 1989[1]
do 7 stycznia 1991

Poprzednik

Zbysław Rykowski

Następca

Andrzej Zarębski

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino

Małgorzata Anna Niezabitowska (ur. 25 listopada 1948 w Warszawie)[2]polska dziennikarka, autorka książek, scenariuszy i sztuki teatralnej, reporterka „Tygodnika Solidarność”, rzeczniczka prasowa rządu Tadeusza Mazowieckiego[1] (1989–1991).

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

Małgorzata Niezabitowska, córka Tadeusza i Barbary Kurcewicz, pochodzi ze starej rodziny ziemiańskiej herbu Lubicz[3] o długiej tradycji patriotycznej. Jej przodkowie, zarówno ze strony matki, jak i ojca, w Królestwie Polskim i Rzeczypospolitej Obojga Narodów pełnili funkcje cywilne i wojskowe, a w okresie zaborów brali udział w wojnach napoleońskich i powstaniach[4][5][6][7].

W XX wieku spośród najbliższych krewnych cioteczny dziadek Zbigniew Mysyrowicz służył w I Pułku Ułanów Legionów Polskich, a następnie jako oficer zawodowy walczył w wojnie 1920 roku i został ciężko ranny dowodząc szwadronem konnicy w bitwie nad Stochodem[8]. Drugi cioteczny dziadek Tadeusz Mysyrowicz, oficer WP, uczestnik Kampanii wrześniowej 1939 roku, został zamordowany w Katyniu[9].

Dziadek Mieczysław Niezabitowski podczas studiów w Wiedniu wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich, w których ukończył kurs podoficerski, w chwili wybuchu I wojny światowej w 1914 roku zgłosił się do Legionów Polskich, a podczas wojny polsko-bolszewickiej walczył jako ochotnik[10].

Prapradziadek Władysław Mysyrowicz był znakomitym hodowcą koni pełnej krwi angielskiej, jednym z pionierów wyścigów konnych na ziemiach polskich[11]. Dziadek Jerzy Koryatowicz-Kurcewicz-Bułyha pochodził w prostej linii od Narymunta, najstarszego syna Gedymina, założyciela Wielkiego Księstwa Litewskiego[12][13].

Mąż Tomasz Tomaszewski jest fotografikiem, córka, doktorka habilitowana sztuk pięknych, adiunktką na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Wykształcenie

[edytuj | edytuj kod]

W 1966 roku ukończyła Liceum im. Modzelewskiego (obecnie Goethego) z językiem wykładowym niemieckim. W latach 1966–1970 studiowała na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, na którym obroniła z wynikiem bardzo dobrym pracę magisterską z procedury karnej. Kształciła się również na Podyplomowym Studium Dziennikarskim na macierzystej uczelni (1970–1972). W 1983 roku otrzymała stypendium Instytutu Nauki o Człowieku w Wiedniu, gdzie wyjechała dopiero po otrzymaniu paszportu dwa lata później. W 1986 roku została wyróżniona prestiżowym „Nieman Professional Journalist Fellowship” na Uniwersytecie Harvarda (1986–1987)[14][15].

Praca zawodowa

[edytuj | edytuj kod]

W latach 70. pracowała w pismach „Zwierciadło” i „Kultura”, była autorką scenariusza serialu telewizyjnego Punkt widzenia oraz tekstów piosenek, m.in. dla zespołu Kombi.

W 1980 roku napisała sztukę Polskie lato, polska jesień o strajku w Stoczni Gdańskiej i powstaniu „Solidarności”, której wystawienie uniemożliwiła cenzura. Od momentu jego powstania w kwietniu 1981 roku stale współpracowała z „Tygodnikiem Solidarność”, gdzie została zatrudniona jako reporterka we wrześniu tego samego roku.

Po 13 grudnia 1981 roku dokumentowała stan wojenny. Pisała konspiracyjny dziennik, a wraz z mężem fotografowała na ulicach Warszawy i organizowała akcje wykonania zdjęć internowanych działaczy „Solidarności” i Lecha Wałęsy. Materiały te przesyłane w poczcie dyplomatycznej na Zachód były szeroko publikowane, m.in. w „La Vie”[16]. „Corriere della Sera[17], „Paris Match[18], „Famiglia Cristiana[19].

W latach 1980–1985 pracowała wraz z mężem nad książką Ostatni. Współcześni Żydzi polscy, której pierwsze wydanie z przyczyn cenzuralnych ukazało się w języku angielskim w Stanach Zjednoczonych, następnie w Niemczech, Szwajcarii i Austrii, a w kraju dopiero po odzyskaniu wolności. Wcześniej fragmenty zostały opublikowane w podziemnym wydawnictwie[20]. W 1993 roku książka OSTATNI otrzymała nagrodę Warszawskiej Premiery Literackiej.

W 1984 roku Małgorzata Niezabitowska współtworzyła „Przegląd Katolicki”, w którym pełniła funkcję kierowniczki działu społecznego[21]. W 1986 roku otrzymała „Nieman Professional Fellowship” na Uniwersytecie Harvarda. W USA pracowała wraz z mężem dla „National Geographic” nad materiałem Discovering America, który ukazał się w styczniu 1988 roku na stulecie magazynu. Po powrocie do kraju publikowała teksty w pismach zachodnich, m.in. w „Die Zeit”, „GEO(inne języki)”, „La Repubblica”.

Od 15 września 1989 do 7 stycznia 1991 pełniła funkcję rzeczniczki prasowej rządu Tadeusza Mazowieckiego[22][23][24][25][26].

W latach 1991–2001 stworzyła i prowadziła wydawnictwo „United Publishers” i agencję PR. W 2010 roku obszerne fragmenty sztuki Polskie lato, polska jesień zostały wystawione w Stoczni Gdańskiej podczas festiwalu „All about Freedom” organizowanym przez Europejskie Centrum Solidarności[27]. W tym samym roku ukazała się jej książka Składana wanna, która otrzymała nagrodę czytelników oraz jury Róża Gali[4][28]. W 2013 roku zrealizowała wraz z mężem projekt Poszukiwanie Ameryki 25 lat później, którego wynikiem był materiał opublikowany w „National Geographic”. W 2014 ukazała się książka z jej tekstem o powstaniu Muzeum POLIN Na początku było marzenie.

W październiku 2016 roku Ośrodek Karta wydał książkę Małgorzaty Niezabitowskiej W twoim kraju wojna!. Zawiera ona publikowane po raz pierwszy dzienniki pisane od pierwszego dnia stanu wojennego – 13 grudnia 1981 roku, opisane już w wolnej Polsce konspiracyjne akcje, w których Małgorzata Niezabitowska brała udział oraz zdjęcia z tych akcji[29][30].

Kwestia współpracy z SB

[edytuj | edytuj kod]

18 grudnia 2004 w opublikowanym w „Rzeczpospolitej” artykule Prawdy jak chleba[31] Niezabitowska sama ogłosiła, że w Instytucie Pamięci Narodowej znajdują się – jej zdaniem sfałszowane – materiały, świadczące o tym, iż była tajną współpracownicą SB o pseudonimie „Nowak”, i zapowiedziała złożenie wniosku o autolustrację. Wkrótce po tym została publicznie oskarżona o współpracę z SB przez Krzysztofa Wyszkowskiego.

IPN odmówił jej statusu osoby pokrzywdzonej. Po toczącym się od maja 2005 na wniosek Niezabitowskiej postępowaniu lustracyjnym w jej sprawie 11 czerwca 2006 sąd lustracyjny uznał, iż Niezabitowska nie była tajną współpracownicą SB. Kolejny uniewinniający wyrok w tej sprawie zapadł 11 stycznia 2007. Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku uznał m.in., że „Małgorzata Niezabitowska została zarejestrowana bez swojej wiedzy jako tajny współpracownik. Mimo że odmawiała spotkań z SB, prowadzący ją funkcjonariusz pisał raporty z tych spotkań. Znalazły się w nich informacje m.in. z podsłuchów założonych w jej mieszkaniu”[32]. Po apelacji wniesionej przez IPN sprawa wróciła do sądu pierwszej instancji i była ponownie rozpatrywana[32]. W 2010 Sąd Okręgowy umorzył postępowanie w związku z długotrwałą chorobą Małgorzaty Niezabitowskiej, która spowodowała, że wycofała się ona z procesu autolustracji[33].

Całą sprawę wraz z dokładnym przebiegiem procesu opisała w książce Prawdy jak chleba, a materiały SB wraz z metodą ich wytwarzania ujawniła na swojej stronie internetowej[34].

Działalność społeczna

[edytuj | edytuj kod]

W maju 1994 roku była inicjatorką i organizatorką społecznej zbiórki, a następnie wysłania polskich żołnierzy – zdobywców Monte Cassino do Włoch na oficjalne obchody pięćdziesiątej rocznicy bitwy[35][36][37][38].

W latach 1994–1997 była moderatorką corocznych dysput filozoficznych o arystotelesowskiej triadzie – prawdzie, dobru i pięknie organizowanych przez Wydział Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, których uczestnikami byli profesorowie ksiądz Józef Tischner i Jan Woleński. Dysputy odbywały się przy udziale publiczności i mediów w krakowskim klasztorze Dominikanów, a ich treść była publikowana[39][40].

W roku 1998 zainicjowała wraz z Waldemarem Kuczyńskim prace nad Księgą Dziesięciolecie Polski Niepodległej 1989-1999, w której przygotowaniu wzięło społecznie udział ponad osiemset osób. Była prezeską Fundacji Księgi, jej wydawczynią, autorką koncepcji graficznej oraz licznych tekstów. Księga wydana w roku 2001 została przekazana w darze do wybranych bibliotek oraz szkół wyższych i średnich w całym kraju[41][42][43].

Działała na rzecz samorządności w regionie podwarszawskim, była m.in. współzałożycielką i prezeską Stowarzyszenia Obywateli Konstancina-Jeziorny.

W okresie 1993–1999 była prezeską Fundacji Animals. Od lat 90. aktywnie wspiera organizacje zajmujące się ochroną praw zwierząt i opieką nad nimi, m.in. Fundacje Centaurus, VIVA, Nasza szkapa, PEGASUS, Przystanek ocalenie.

Od lat 90. działała w Komitecie Wspierania Budowy Muzeum Historii Żydów Polskich. W latach 2013–2022 była członkinią Rady Muzeum POLIN[44].

Odznaczenia i nagrody

[edytuj | edytuj kod]

W 2001 została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 1994 za pomoc dla polskich kombatantów uhonorowana Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino[45].

W 2013 wyróżniona nagrodą im. Czesława Miłosza przyznawaną ludziom kultury za wkład w porozumienie między Polską a Stanami Zjednoczonymi – Czesław Miłosz Award for Contributions to US-Polish Relations[46].

W 2014 uhonorowana nagrodą im. Ireny Sendlerowej przyznawaną Polakom przyczyniającym się do zachowania dziedzictwa żydowskiego i odnowy kultury żydowskiej w Polsce[47].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Książki

  • OSTATNI Współcześni Żydzi Polscy, Warszawa: WAiF 1993, nagroda Warszawskiej Premiery Literackiej, wcześniej wydane:
  • REMNANTS The Last Jews of Poland, Nowy Jork: Friendly Press 1986
  • Die letzten Juden in Polen, Zurich, Frankfurt nad Menem: Edition Stemmle 1987
  • Poszukiwanie Ameryki, Warszawa: WAiF 1994
  • Prawdy jak chleba, Warszawa: Prószyński i S-ka 2007
  • Składana wanna, Kraków: Znak 2010, nagroda jury i czytelników Róża Gali
  • Na początku było marzenie, Warszawa: Muzeum POLIN 2014
  • Tadeusz Mazowiecki, polityk trudnych czasów (współautorka) Warszawa: United Publishers 1997
  • Księga Dziesięciolecie Polski Niepodległej 1989–1999 (autorka tekstów, autorka koncepcji graficznej) Warszawa: United Publishers 2001
  • W twoim kraju wojna!, Warszawa, Ośrodek KARTA 2016
  • Światłość i mrok, Kraków, ZNAK 2022[48].

Sztuka teatralna Polskie lato, polska jesień, zbiory Europejskiego Centrum Solidarności

Najważniejsze publikacje prasowe

„Tygodnik Solidarność” 1981: (wybór)

  • Sensacyjny temat, „TS” 6/81
  • Kukułcze jajo, „TS” 13/81
  • Bieg się dopiero zaczyna, „TS” 23/81
  • Nad nami jest Polska, rozmowa z generałem Borutą-Spiehowiczem, współautor Andrzej Friszke, „TS” 28/81
  • Żyradów – musi być nadzieja, „TS” 32/81
  • Sztandar i drzwi, „TS” 37/81, ostatni numer z datą 11.12.1981

„Tygodnik Powszechny”: (wybór)

  • Chłopi przestali się bać (pocięte przez cenzurę), „TP” 42/82
  • Polak, który próbuje być Żydem (pocięta przez cenzurę), „TP” 17/83

Zdjęte w całości przez cenzurę:

  • Przyjdziemy z krzesełkami, „TP” 29/83
  • Zaczynamy od zera, „TP” 32/83

„Przegląd Katolicki”: (wybór)

  • Jeśli Bóg z nami…, (pocięte przez cenzurę), „PK” 1/84, numer pierwszy po przerwie od 1939 roku
  • Droga (pocięte przez cenzurę), współautorka, „PK” 22/84

„Karta” nr 4, styczeń 1987 (wydawnictwo podziemne) Minjan z Lublina, Długa droga do domu

„Tygodnik Solidarność” 1989: (wybór)

  • Będziemy mieli taką Polskę, na jaką zasłużymy – rozmowa z Lechem Wałęsą, „TS” 1/89, numer pierwszy po przerwie od 1981 roku
  • Wolny człowiek, „TS” 3/89
  • Toporki wyjechały, Janosiki zostały, „TS” 4/89

National Geographic (edycja polska): (wybór)

  • Kraj Białego Orła, „NG” nr 3/1999
  • Gdzie zaczyna się Polska, „NG” nr 12/2000
  • Odkrywanie Ameryki – 25 lat później, „NG” nr 12013

Prasa zagraniczna: (wybór)

  • Le journal d’un insoumis de Varsovie, „La Vie”, Paryż 18.02.1982
  • REMNANTS The Last Jews of Poland, Waszyngton: „National Geographic” nr 9/1986
  • Etre Juif en Pologne, Paryż: GEO nr 11/1987
  • Discovering America, Waszyngton: „National Geographic” nr 1/1988
  • Wilder Westen in Osten, Hamburg: „Die Zeit” nr 47/89
  • Masurische Geschichte, Hamburg: „GEO” 7/90
  • America una nazione, due anime, Rzym: Il Venerdi La Repubblica nr 26/1991

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Do 31 grudnia 1989 jako Rzeczniczka prasowa Rządu PRL.
  2. Małgorzata Niezabitowska h. Lubicz [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-09-08].
  3. Marek Minakowski, Małgorzata Niezabitowska h. Lubicz [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2018-01-30].
  4. a b Małgorzata Niezabitowska Składana wanna, Kraków: Wydawnictwo Znak 2010.
  5. Polski Słownik Biograficzny biogramy przedstawicieli rodzin Niezabitowskich, Lanckorońskich, Leszczyńskich, Okęckich, Ryxów, Łukaszewiczów i innych.
  6. Kawalerowie Orderu Virtuti Militari. stankiewicze.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-06)].
  7. Bronisław Ryx Wspomnienia z lat dziecinnych, młodości i starości, rękopis, Biblioteka Narodowa oraz inne dokumenty źródłowe dotyczące wyżej wymienionych rodzin znajdujące się w zbiorach BN, Biblioteki Jagiellońskiej, Muzeum Warszawy.
  8. Kolekcja Akt Personalnych, Centralne Archiwum Wojskowe, Warszawa.
  9. Księga Cmentarna Katyń Rada Ochrony Pamięci, Walk i Męczeństwa, Warszawa 2000.
  10. Kolekcja Akt Odznaczeniowych Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości, Centralne Archiwum Wojskowe, Warszawa.
  11. Witold Pruski Dzieje wyścigów i hodowli koni pełnej krwi w Polsce, Warszawa 1970, PWRiL.
  12. Jan Tęgowski Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Biblioteka Genealogiczna t.2, Wydawnictwo Historyczne, Poznań – Wrocław 1999.
  13. Józef Wolf Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895.
  14. Małgorzata Niezabitowska, „Rzeczpospolita”, 16-17.09.1989.
  15. List of Alumni by Class Year – 1987 [online], Nieman Foundation at Harvard (ang.).
  16. Le journal d’un insoumis de Varsovie, „La Vie”, Paryż 18.02.1982.
  17. Il giornalista mio, „Corriere della Serra”, Mediolan 20.02.1982.
  18. Exlusif premiers images de Walesa en prison, „Paris Match”, Paryż 04.1982.
  19. Polonia: La invero piu lungo, „Famiglia Cristiana”, Alba Italia 21.02.1982.
  20. Ukazała się nowa „Karta” nr 81 [online], Fundacja Ośrodka KARTA [dostęp 2022-01-28].
  21. Stopka redakcyjna, „Przegląd Katolicki”, Warszawa nr 1/84, 24.06.1984 i następne wydania.
  22. Będę mówiła prawdę – rozmowa z Małgorzatą Niezabitowską, „Gazeta Wyborcza”, nr 95, 19.09.1989.
  23. Jestem jedną z nich – rozmowa z Małgorzatą Niezabitowską, „Rzeczpospolita” nr 236, 10.10.1989.
  24. The voice of Solidarity heralds new era of truth, „The Daily Telegraph”, Londyn 29.09.1989.
  25. The fresh face of Solidarity, „The Guardian”, Londyn 9.10.1989.
  26. Małgorzata Niezabitowska – Una periodista prestigiosa, portavoz del gobierno polaco, „El Pais”, Madryt, wrzesień 1989.
  27. Wszystko o wolności – podróż sentymentalna, „Dziennik Bałtycki” nr 131/2010 z 8.06.2010.
  28. Róże Gali 2010 rozdane – Róże Gali – plebiscyt najlepszych, www.gala.pl.
  29. To ona była ‘Buntownikiem z Warszawy’. Wykiwała SB i przemyciła na Zachód wieści z Polski, „gazetapl” [dostęp 2016-10-11] (pol.).
  30. W twoim kraju wojna! – Małgorzata Niezabitowska, „Od deski do deski – Clevera” [dostęp 2016-10-11].
  31. Małgorzata Niezabitowska Prawdy jak chleba, Prószyński i S-ka, Warszawa 2007
  32. a b Wojciech Czuchnowski, Dlaczego IPN nie odpuszcza Niezabitowskiej? [online], Wyborcza.pl, 14 listopada 2008 [zarchiwizowane z adresu 2009-01-22].
  33. Małgorzata Niezabitowska wycofała się ze swojej lustracji, polskatimes.pl z 1 kwietnia 2010.
  34. Teczka, www.niezabitowska.com.pl.
  35. Bitwa o Monte Cassino, „Gazeta Wyborcza” nr 112/1994.
  36. Musi się udać – rozmowa z Małgorzatą Niezabitowską, „Gazeta Wyborcza” nr 112/94.
  37. Miliard ludzie – miliard rząd, „Gazeta Wyborcza” nr 113/94.
  38. Piołun na Monte Cassino, „Nowy Dziennik”, Nowy Jork 2.06.94.
  39. Wyjaśnianie piękna, „Gazeta Krakowska”.
  40. Kuszenie Małgorzaty, „Życie Warszawy” 29-30.03.1997.
  41. Dekada na papierze, „Wprost” nr 8/2001.
  42. Dokument epoki, „Polityka” nr 8/2001.
  43. Wielka Księga w Teatrze Wielkim, „Rzeczpospolita” nr 46/2001.
  44. Rada Muzeum
  45. Krzyże Pamiątkowe Monte Cassino, dokumentacja Stowarzyszenia Byłych Żołnierzy Sił Zbrojnych na Zachodzie Karpatczycy.
  46. Niezabitowska i Tomaszewski laureatami nagrody im. Miłosza [online], Dzieje.pl, 4 lipca 2013 [dostęp 2022-01-28].
  47. Laureaci 2014, www.nagrodairenysendlerowej.pl.
  48. Małgorzata Niezabitowska, Światłość i mrok, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2022, Światłość i mrok.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]