Kuśnierstwo

Kuśnierstwo – dział rzemiosła zajmujący się wytwarzaniem wyrobów skórzanych (futra, czapki, kołnierze, ciepłe obuwie).

Tradycyjnie kuśnierz sam wyprawiał skóry, a wyroby szył i zdobił wyłącznie ręcznie. Część pracowni zachowało ten sposób pracy, pozostałe wykorzystują szycie maszynowe. Kuśnierze posiadali własne cechy, regulujące zwyczaje, zasady zdobywania zawodu, rozsądzające spory.

Historia

Dokument Kazimierza Jagiellończyka, króla polskiego, wydany w 1463 roku, zawierający zezwolenie na założenie cechu kuśnierzy w Radomiu.

Początki kuśnierstwa trudno określić, jego pierwotne formy istniały już w zamierzchłych czasach, gdy ludzie zaczęli ubierać się w skóry zwierząt. Garbowanie, wyprawianie skór i szycie było działem wspólnoty, nieprzypisanym do konkretnego zawodu. W Europie futra zyskały wyjątkową popularność w XIV i XV wieku, wtedy także pojawił się odrębny zawód – kuśnierstwo. Z futer wytwarzano ubrania, koce, obijano nimi meble. Używano w tym celu futer przeróżnych zwierząt, w tym królików, zajęcy, a nawet wiewiórek.

Kuśnierstwo ma w Polsce długą historię, szczególnie w regionach górskich. Na Podhalu największe skupisko zakładów kuśnierskich znajdowało się w okolicach Białki Tatrzańskiej oraz na Wyżynie Lubelskiej w Kurowie. Warsztaty pracowały tam sezonowo, w okresie jesienno-zimowym. Przez pozostałą część roku zajmowano się rolnictwem i hodowlą owiec. Do produkcji kożuchów służyły skóry baranie, szczególnie ceniono skóry młodych (półrocznych) baranków. Liczne, działające zakłady kuśnierskie można znaleźć np. w Nowym Targu.

Wzornictwo

Rzemieślnicy każdego regionu stosowali charakterystyczne wzornictwo, chociaż posługiwali się zazwyczaj podobnymi kolorami: białym i kilkoma odcieniami brązu (pomarańczowy, miodowy, brunatny, koniakowy, oliwkowy). Współczesna kolorystyka jest bardzo bogata, ze względu na zmieniającą się modę i potrzeby klientów.

Różnorodność zdobień sprawia, że tradycyjne kożuchy, a w szczególności serdaki są bardzo ciekawe i barwne. Do dekoracji wykorzystywane są hafty, skórzane wykończenia lub wzory, ozdobne szwy.

Hafty:

• koniczynki
• lilijki
• szarotki
• złotogłowia
• różyczki
• niezapominajki
• pawie oczko
• cebula siedmioramienna, pięcioramienna, trójramienna, łezka, dziewięćsił (wykończenie z tyłu, poniżej kołnierza)

Zapięcia:

• haftki
• na pętelkę
• na pompony (tzw. „kiecki”)
• białczańskie
• szamerunek

Wyróżniające się regionalne wzory: „Beskid Śląski” (bez futrzanego kołnierza, zapięcia „na pętelkę”, hafty różne), góralski, żywiecki, z regionu Szczawnicy, białczański (przeważnie biały, ze stójką, rejon Białki Tatrzańskiej na Podhalu), spiski, węgierski, ukraiński.