Krzywda (gmina)

Krzywda
	gmina wiejska
	; Urząd gminy
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	łukowski
TERC	0611042
Siedziba	Krzywda
Wójt	Wojciech Czerniec (2024)
Powierzchnia	161,05 km²
Populacja (31.12.2017); • liczba ludności	; 10 520
• gęstość	65,0 os./km²
Nr kierunkowy	25
Kod pocztowy	21-470
Tablice rejestracyjne	LLU
	Adres urzędu:ul. Żelechowska 24 b; 21-470 Krzywda
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	25
Liczba miejscowości	26
	Położenie na mapie województwa;
	51°47′40″N 22°12′07″E/51,794444 22,201944
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Krzywda – gmina wiejska w województwie lubelskim, w powiecie łukowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie siedleckim. Siedziba gminy to Krzywda. Według danych z 1 stycznia 2016 gminę zamieszkiwało 10 710 osób. Gmina stanowi 11,55% powierzchni powiatu. Gmina Krzywda położona jest w północno-zachodniej części województwa lubelskiego, jest jedną z jedenastu gmin powiatu łukowskiego.

Ukształtowanie powierzchni

Według podziału fizycznogeograficzego Polski gmina położona jest w dwóch mezoregionach Niziny Południowopodlaskiej. Część środkowa i południowo-zachodnia leży na Wysoczyźnie Żelechowskiej, natomiast część północno-wschodnia z doliną Małej Bystrzycy znajduje się na Równinie Łukowskiej^[4]. Rzeźba terenu gminy jest słabo urozmaicona, o wysokościach bezwzględnych wahających się od około 180 do 160 m n.p.m.

Użytkowanie ziemi

Według danych z roku 2015 gmina Krzywda ma obszar 161 km², w tym:

użytki rolne: 72%
użytki leśne: 21%

Demografia

Dane z 2014 r.^[5]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	10 710	100	5309	49,6	5401	50,4
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	67		33,2		33,8

Piramida wieku mieszkańców gminy Krzywda w 2014 roku^[1]

Historia

Piaszczyste pagórki w okolicach wsi Stary Patok i Wielgolas

Wojewoda Sandomierski miał trzech synów między których rozdzielił swój majątek. Najmłodszy, Przemko, otrzymał Wysoczyznę Żelechowską. Z otrzymanych ziem nie był zadowolony. W czasie podróży do swego majątku jedno z ramion herbowego krzyża ułamało się. Potraktował to jako zły omen na przyszłość. Uważał, że został pokrzywdzony przez ojca w czasie podziału dóbr. Prawdopodobnie swej siedzibie nadał nazwę „Krzywda”.

Po raz pierwszy nazwa miejscowości Krzywda pojawiła się w dokumencie z roku 1598. Pierwszym właścicielem Krzywdy i ziem okolicznych był ziemianin Jan Czyszkowski. Z zachowanych dokumentów źródłowych z roku 1730 wynika, że następnym właścicielem dóbr Krzywda był Aleksander Gostkowski. Kolejnymi znanymi właścicielami byli Ludwik i Józefina z Olszewskich Sławińscy. W roku 1846 Sławińscy sprzedali Stanisławowi Holnickiemu-Szulcowi dobra Krzywdy z przyległościami. Po śmierci Stanisława w roku 1871, majątek przeszedł w ręce syna Władysława Konrada Holnickiego-Szulca. Kolejnym właścicielem Krzywdy po śmierci Władysława Konrada w 1914 roku został jego syn Władysław Mieczysław. Należy wspomnieć, że Władysław Mieczysław Holnicki-Szulc miał dwie żony. Pierwsza – Janina Leokadia z Kownackich – była siostrą Marii Kownackiej, słynnej pisarki utworów dla dzieci, której imieniem została nazwana Szkoła Podstawowa w Krzywdzie wchodząca obecnie w Zespół Szkół w Krzywdzie. Drugą jego żoną była Natalia Kusaj. Przed wybuchem drugiej wojny światowej Holnicki część majątku wyprzedał i wraz z rodziną przeniósł się do Warszawy.

Interesującym wydarzeniem w dziejach Krzywdy był fakt, że w czasie kampanii wrześniowej przed ostatnią bitwą pod Wolą Gułowską właśnie w Krzywdzie mieścił się sztab Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga, który kwaterował w dworze Holnickich. Tereny Krzywdy znane są też z działalności partyzantki radzieckiej i polskiej, którą dowodził Serafin Pawłowicz Aleksejew ps. Serafin. Działał tu również oddział GL Władysława Sienkiewicza ps. Wilk. W listopadzie 1943 r. Oddział AK Wacława Rejmaka ps. Ostoja wykoleił pod Krzywdą i ostrzelał pociąg wiozący żołnierzy hitlerowskich z frontu wschodniego na urlopy. Oddział ten wielokrotnie paraliżował ruch kolejowy na linii Łuków – Dęblin.

Po zakończeniu wojny dekretem nowo utworzonego rządu dwór wraz z majątkiem został przejęty przez skarb państwa. Od 1945 r. dwór dość często zmieniał swych użytkowników. Obecnie mieści się tutaj Urząd Gminy Krzywda.

Szkoły

W gminie, w roku szkolnym 2023/2024 funkcjonuje 8 szkół podstawowych^[6]:

Szkoła Podstawowa im. Bolesława Prusa w Radoryżu Kościelnym
Zespół Szkół im. Kornela Makuszyńskiego w Fiukówce
Zespół Szkół im. kard. Stefana Wyszyńskiego w Radoryżu Smolanym
Zespół Szkół im. Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej
Szkoła Podstawowa w Anielinie (zlikwidowana w 2013)^[7]
Zespół Szkół w Hucie-Dąbrowie
Zespół Szkół im. Marii Kownackiej w Krzywdzie
Zespół Szkół im. Henryka Sienkiewicza w Okrzei
Zespół Szkół im. Władysława Tatarkiewicza w Radoryżu Smolanym

Parafie

Gmina w liczbach

Dane z 2014 roku:

W gminie przypada 98 kobiet na 100 mężczyzn
Dochody na 1 mieszkańca wynoszą 3037 zł
Wydatki na 1 mieszkańca wynoszą 3080 zł
Lesistość wynosi 22,9%
98,9% ludności korzysta w instalacji wodociągowej (wzrost o 14 pkt % z rokiem 2012)
27,9% ludności korzysta z instalacji kanalizacyjnej (wzrost o 6,9 pkt % z rokiem 2012)
20,2% ludności korzysta z instalacji gazowej (wzrost o 1,2 pkt % z rokiem 2012)

Dane demograficzne

Urodzenia żywe: 121
Zgony: 99
Przyrost naturalny: 22
Saldo migracji: -56

Edukacja

W gminie jest:

Liczba żłobków: 1
5 przedszkoli i 150 miejsc
6 szkół podstawowych i 800 uczniów tych szkół
3 szkoły gimnazjalne i 420 uczniów tych szkół

Ludność gminy według edukacyjnych grup wieku w 2014 r.:

0–2 lata – 373
3–6 lat – 614
7–12 lat – 774
13–15 lat – 415

Subwencja oświatowa w gminie w 2014 roku wynosiła 10907,4 tys. zł

Ponadto w gminie znajdują się:

3 biblioteki z 1681 czytelnikami

Inne dane

Liczba przychodni w gminie: 3, w tym 3570 osób na 1 przychodnię
W gminie 2085 osób korzysta z oczyszczalni ścieków
Długość ścieżek rowerowych to 1,3 km
Liczba mieszkań to 2929
Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania: 85 m kw.

Sołectwa

Budki, Cisownik, Drożdżak, Feliksin, Fiukówka, Gołe Łazy, Huta-Dąbrowa, Huta Radoryska, Kasyldów, Kożuchówka, Krzywda, Laski, Nowy Patok, Okrzeja I , Okrzeja II, Podosie, Radoryż Kościelny, Radoryż Smolany, Ruda, Stary Patok, Szczałb, Teodorów, Wielgolas, Wola Okrzejska, Zimna Woda^[3]

Miejscowości podstawowe bez statusu sołectwa to Orle Gniazdo i Rozłąki.

Sąsiednie gminy

Adamów, Kłoczew, Nowodwór, Stanin, Wojcieszków, Wola Mysłowska

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Krzywda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b ^c Urząd Statystyczny w Lublinie
↑ ^a ^b Strona gminy, sołectwa
↑ Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski[1]
↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Strona gminy,szkoły [dostęp 2024-06-13]
↑ Szkoła Podstawowa w Anielinie. gminakrzywda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-12)].

[pwl-1] Gmina Krzywda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[us-2] Urząd Statystyczny w Lublinie

[soł-3] Strona gminy, sołectwa

[4] Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski[1]

[autonazwa2-5] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[6] Strona gminy,szkoły [dostęp 2024-06-13]

[7] Szkoła Podstawowa w Anielinie. gminakrzywda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-12)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Wsie	Budki Cisownik Drożdżak Feliksin Fiukówka Gołe Łazy Huta-Dąbrowa Huta Radoryska Kasyldów Kożuchówka Krzywda Laski Nowy Patok Okrzeja Podosie Radoryż Kościelny Radoryż Smolany Ruda Stary Patok Szczałb Teodorów Wielgolas Wola Okrzejska Zimna Woda
Kolonie	Orle Gniazdo Rozłąki
Integralne części wsi	Anielin Budki Pierwsze Burzec Cycher Czworaki Dąbrowa Dwór (Krzywda) Dwór (Radoryż Smolany) Działkowice Fiukówka Gąszcze Graniczki Jakubówka Jasnosz Józefów Kobylczyk Kolonia Koryczany Kosiorki Majątek Mikołajek Pasmug Podkarczmiska Radoryż Rowiny Stajki Szczepaniec Środkowe Budki Wierzcholina Zagóry Zagórze Zamłynie

Miasta	Łuków Stoczek Łukowski
Gminy miejskie	Łuków Stoczek Łukowski
Gminy wiejskie	Adamów Krzywda Łuków Serokomla Stanin Stoczek Łukowski Trzebieszów Wojcieszków Wola Mysłowska

Przynależność wojewódzka	gubernia siedlecka (1867–1912) gubernia lubelska (1912–1915) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Adamów (do 1870) Kock (do 1870 i 1919–57 →) Łuków Łysobyki (do 1870) Serokomla (do 1870) Stoczek (Łukowski) (do 1870 i od 1919)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Adamów (od 1973) Białobrzegi (do 1954) Celiny (do 1954) Charlejów (do 1870) Dąbie (do 1954) Gołąbki (do 1954) Gułów (do 1954) Jakusze (do 1927) Jarczew (do 1954) Kock (1870–1919) Krasusy (do 1927) Krzywda (od 1973) Łuków Łysobyki (1870–1954) Miastków (do 1922 →) Mysłów (do 1954) Prawda (do 1954) Radoryż (do 1954) Ryżki (do 18??) Serokomla (od 1870) Skrzyszew (do 1927) Stanin Stoczek Łukowski (od 1973) Trzebieszów Tuchowicz (do 1954) Ulan(-Majorat) Wojcieszków Wola Mysłowska (od 1973)
Gromady (1954–72)	Adamów (1954–72) Aleksandrów (1960–72) Białobrzegi (1954–57 →) Burzec (1954–61) Ciechomin (1954–72) Dąbie (1954–59) Domaszewnica (1954–62) Fiukówka (1954–61) Gąsiory (1954–68) Gąska (1954–61) Gołaszyn (1954–61) Gołąbki (1954–59) Gręzówka (1954–72) Jakusze (1954–59) Jarczew (1954–58) Jedlanka (1954–72) Kisielsk (1954–61) Kobiałki Stare (1957–61) Kosuty (1954–59) Krynka (1954–59) Krzówka (1954–61) Krzywda (1954–72) Lipniak (1954–57 →) Łazy (1954–59) Łuków (1962–72) Łysobyki (1954–57 →) Nurzyna (1954–72) Okrzeja (1954–72) Podosie (1954–72) Poizdów (1954–57 →) Powały (1954–58) Prawda Stara (1954–61) Radoryż Smolany (1954–59) Róża Stara (1954–61) Ruda (1954–57) Ryżki (1954–61) Sarnów (1954–59) Serokomla (1954–72) Sieńciaszka (1954–61) Sobole (1954–59) Stanin (1954–72) Stoczek (Kocki) (1954–57 →) Stoczek (Łukowski) (1962–72) Szaniawa-Matysy (1954–59) Talczyn (1954–57 →) Toczyska (1962–68) Trzebieszów (1954–72) Tuchowicz (1954–72) Ulan-Majorat (1954–72) Walentynów (1954–59 (→)) Wandów (1954–72) Wojcieszków (1954–72) Wola Bystrzycka (1954–68) Wola Gułowska (1954–72) Wola Mysłowska (1954–72) Wola Osowińska (1954–57 →) Wólka Domaszewska (1963–68) Wólka Konopna (1954–59) Zarzecz (1954–59) Zembry (1954–68) Zgórznica (1954–61)