Kompania graniczna KOP „Dukszty”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Kompania graniczna KOP „Dukszty” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-litewskiej.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Duksztach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 9 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Dukszty” służbę graniczną pełniły pododdziały 9 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]W drugim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, w 1925 sformowano 20 batalion graniczny [8], a w jego składzie 1 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 75 żołnierzy służby zasadniczej[a].
W 1939 1 kompania graniczna KOP „Dukszty” podlegała dowódcy batalionu KOP „Nowe Święciany”[9].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[10]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[11].
1 kompania graniczna „Dukszty” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 38 kilometrów 665 metrów[12].
Sąsiednie kompanie graniczne:
- 2 kompania graniczna KOP „Kozaczyzna” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Mieżany” – 1929[13], 1931[14], 1932[15], 1934[16]
- 2 Kompania graniczna KOP „Ignalino” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Mieżany” – 1938[17]
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]
„Nowe Świeciany” w 1931
Strażnice kompanii w 1929[13]
- Strażnica KOP „Szymoniszki”
- strażnica KOP „Rytkuniszki”
- strażnica KOP „Gajluciszki”[b]
- strażnica KOP „Smołwy”
- strażnica KOP „Dulciszki”
Strażnice kompanii w latach 1931 – 1934[14][15][16][c]
- strażnica KOP „Antonowo”[d]
- strażnica KOP „Rytkuniszki”[e]
- strażnica KOP „Gajluciszki”[f]
- strażnica KOP „Smołwy”[g]
- strażnica KOP „Dulkiszki”[h]
Strażnice kompanii w 1938[18]
- strażnica KOP „Antonowo”
- strażnica KOP „Samanta”
- strażnica KOP „Gajlutyszki”
- strażnica KOP „Smołwy”
- strażnica KOP „Dulkiszki”
Strażnice kompanii we wrześniu 1939[9]
- strażnica KOP „Antonowo” (?)
- strażnica KOP „Dolkieszki”[i]
- strażnica KOP „Samanta” (była Rytkuniszki)
- strażnica KOP „Gajlutyszki”
- strażnica KOP „Smołwy”
Dowódcy kompanii
[edytuj | edytuj kod]- kpt. Kazimierz Rutkowski (był 30 IX 1928 − 14 XI 1928 → przeniesiony do 9 batalionu KOP)[19]
- kpt. Cezary Nowicki (15 XI 1928 − )[19]
- kpt. Leon Dyszyński (7 IV 1930 − )[19]
- kpt. Piotr Wasilewski (29 III 1934 − )[19]
- kpt. Andrzej Sośnierz ( - X 1938)[20]
- por. Tadeusz Furgał (X 1938 - VI 1939)[20]
- kpt. piech. Władysław Kabat[j] (VI 1939 − VIII 1939)[21]
- kpt. Paweł Trocki (IX 1939)[21]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 365
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Gajlutyszki → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937 → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Kozaczyzna”, „Dworonopol”, „Rukiszki”, „Kuianiszki”, „Antonowo”, „Retkiniszki”, „Gajluityszki”, „Srnołwy”. → Szubański 1993 ↓, s. 278[niewiarygodne źródło?]
- ↑ folwark Antonowo, gmina Dukszty, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ zaścianek Retkuniszki I, gmina Dukszty, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ wieś Gajlutyszki, gmina Smojwy, powiat brasławski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Smołwy, gmina Smojwy, powiat brasławski, województwo wileńskie
- ↑ wieś Dulkiszki, gmina Smojwy, powiat brasławski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Dulkiszki → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ Kabat Władysław, por. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dca 1 kompanii granicznej „Dukszty”. Przydział mobilizacyjny nieznany. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 723
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ a b Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 292.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9/1929.
- ↑ a b Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 15/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 52/1934.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 82 i 83/1938.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 82/1938.
- ↑ a b c d Obsada oficerska bg „Nowe Święciany” ↓.
- ↑ a b P. Kałek, s. 133.
- ↑ a b P. Kałek, s. 146.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Przemysław Kałek, Władysław Jezierski, Kostrzyń 2018, wyd. Cursiva.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Nowe Święciany” w latach 1928–1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.181/87.)
- Kompanie graniczne Korpusu Ochrony Pogranicza
- Wileńszczyzna
- Kompanie graniczne KOP rozmieszczone na granicy polsko-litewskiej
- Dukszty
- Kompanie batalionu KOP „Nowe Święciany”
- Kompanie graniczne KOP w powiecie święciańskim
- Polskie jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1925
- Polskie jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1939