Komisariat Straży Granicznej „Skarszewy”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Komisariat Straży Granicznej „Skarszewy” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-gdańskiej w latach 1928–1939. Komisariat znajdował się Skarszewach w budynku naprzeciwko dworca kolejowego przy ul. Dworcowej[1].
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[2]. Rozkazem nr 1 z 29 kwietnia 1929 roku w sprawie zmian organizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski powołał do życia i ustaił organizację komisariatu „Skarszewy”[3]. Rozkazem nr 12 z 10 stycznia 1930 roku w sprawie reorganizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu[4]. Rozkazem nr 3/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 5 sierpnia 1931 roku zniesiono posterunek detaszowany „Skaryszewy”[5]. Rozkazem nr 3 z 29 listopada 1933 roku w sprawach organizacyjnych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przemianował placówki II linii „Dalwin” i Arniki „Dolne” na placówki I linii[6]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 roku w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, dowódca Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę Straży Granicznej I linii „Skarszewy”[7]. Rozkazem nr 3 z 27 lipca 1936 roku w sprawach reorganizacji placówek i zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zmienił nazwę placówki I linii „Arniki Dolne” na „Wysin”[8]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wydzielił placówkę I linii „Tczew” z komisariatu „Gniew” i przydzielił go do komisariatu „Skarszewy”[9].
We wrześniu 1939 pluton wzmocnienia Komisariatu wszedł w podporzadkowanie dowódcy Oddziału Wydzielonego „Starogard” ppłk. Józefa Trepto, (dowódca 2 pułku szwoleżerów) i walczył na przedpolu jego ugrupowania obronnego w bitwie o Pomorze[10].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]- sąsiednie komisariaty
Działania komisariatu w 1939
[edytuj | edytuj kod]30 sierpnia 1939 roku z chwilą ogłoszenia mobilizacji Komisariat SG „Skarszewy” został podporządkowany dowódcy 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich. Żołnierze plutonu wzmocnienia zasilili placówki SG: Skarszewy, Sztofrowa Huta, Wysin i Godziszewo. Zadaniem placówek było sygnalizowanie zbliżania się nieprzyjaciela, opóźnianie go i wycofanie na Starogard. Patrole minerskie SG miały zniszczyć mostki na drogach prowadzących z Wolnego Miasta Gdańska. 1 września patrole minerskie dokonały planowych zniszczeń, a placówka SG Godziszewo wzięła do niewoli czterech niemieckich żołnierzy i dwa auta ciężarowe. Następnego dnia wszystkie placówki zostały ściągnięte do Starogardu, skąd rozpoczęły marsz w kierunku Świecia. Od 3 września żołnierze i strażnicy pod dowództwem podporucznika rezerwy Jana Wojnara wycofywali się do Ośrodka Zapasowego Straży Granicznej w Rawie Ruskiej. Od 10 do 18 września podporucznik Wojnar pełnił obowiązki dowódcy plutonu żandarmerii, nie biorąc bezpośredniego udziału w walkach[11].
Funkcjonariusze komisariatu
[edytuj | edytuj kod]| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| komisarz | Marian Mutka | – 2 V 1939[12] | komenda Pom. OSG |
| aspirant | Jan Wojnas | 24 III 1939[12] – | |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| starszy strażnik | Władysław Misiewicz | 1 V 1939[13] – | |
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Organizacja komisariatu w czerwcu 1929[3]:
- komenda − Skarszewy
- placówka Straży Granicznej II linii „Zajączkowo”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Czadkowo”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Miłobądź”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Świetlikowo”
- placówka Straży Granicznej II linii „Skarszewy”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Skarszewy”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Gołebiewka”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Boże Pole”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Szczodrowo”
- placówka Straży Granicznej II linii „Arniki Dolne” → w 1936 przeniesiona do Wysina
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Guzy”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Szumles”
Organizacja komisariatu w styczniu 1930[14]:
- komenda − Skarszewy
- placówka Straży Granicznej II linii „Dalwin” → w 1933 przemianowana na placówkę I linii
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Czadkowo”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Miłobądź”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Świetlikowo”
- placówka Straży Granicznej II linii „Skarszewy”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Skarszewy”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Gołebiewka”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Boże Pole”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Szczodrowo”
- placówka Straży Granicznej II linii „Arniki Dolne” → w 1933 przemianowana na placówkę I linii
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Guzy”
- posterunek informacyjny Straży Granicznej „Szumles”
Organizacja komisariatu w 1936:
- komenda − Skarszewy
- placówka Straży Granicznej II linii Skarszewy
- placówka Straży Granicznej I linii Dalwin
- placówka Straży Granicznej I linii Skarszewy
- placówka Straży Granicznej I linii Wysin
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jendrzejewski 2015 ↓, s. 212.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 38.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 74.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 78.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 89.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 103.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 111.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 181.
- ↑ Ciechanowski 1982 ↓, s. 72.
- ↑ Wojnar 1940 ↓, s. 138-139.
- ↑ a b Rozkazy KG SG ↓, s. 13/39.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 27/39.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 75.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06793-7.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Artur Jendrzejewski. Organizacja i działalność terenowych komórek Straży Granicznej w rejonie Starogardu w 1939 r. – zarys problematyki. „Rydwan – roczniki muzealne”. 10, 2015. Starogard Gdański: Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim. ISSN 1896-9437.
- Jan Wojnar: Kwestionariusz „B” część II. [w:] Relacje z Kampanii 1939 roku. GO „Czersk”. 2 Pułk Szwoleżerów. Sygn. B.I.28h [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-02-28. [dostęp 2017-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-05)].
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)