Kalikst I (patriarcha Konstantynopola)

Kalikst I
Κάλλιστος Α΄
	Patriarcha Konstantynopola
Kraj działania	Cesarstwo Bizantyńskie
Data i miejsce śmierci	sierpień 1363 ; Konstantynopol
	Patriarcha Konstantynopola
Okres sprawowania	1350–1354; 1355–1363
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Patriarchat Konstantynopolitański
Wybór patriarchy	10 czerwca 1350; 1355

Kalikst I, gr. Κάλλιστος Α΄, Kallistos I (zm. w sierpniu 1363 w Konstantynopolu) – patriarcha Konstantynopola w latach 1350–1354 oraz 1355–1363.

Życiorys

10 czerwca 1350 Kalikst, mnich z góry Athos, znany hezychasta, «uparty i nieuczony», został wybrany następcą patriarchy Izydora. Na prośbę Jana VI Kantakuzena, zwołał 27 maja 1351 synod w pałacu blacherneńskim, który trwał 15 dni^[1]. Mimo że cesarz, który przewodniczył obradom, życzył sobie, żeby «antypalamici» reprezentowani przez Nicefora Gregorasa mogli się swobodnie wypowiadać, synod doprowadził do zwycięstwa doktryny Grzegorza Palamasa. Na ostatniej sesji, 9 czerwca, odczytano w całości decyzje podjęte na synodach latach 1341 i 1347; Kalikst zaproponował dysydentom powrót na stanowiska, a gdy arcybiskup Efezu i Gano odmówili zmiany swoich poglądów, zostali osadzeni a ich zwolenników uwięziono^[2].

W 1353 r., zaniepokojony próbą złamania przez Jana VI Kantakuzena, złożonej w 1347 r., obietnicy respektowania prawa Jana V Paleologa do tronu, Kalikst odmówił koronacji syna cesarza Mateusza Kantakuzena. Został wówczas zesłany na wyspę Tenedos, skąd zbiegł do Jana V. Po kilku miesiącach Jan VI Kantakuzen zastąpił Kaliksta Filoteuszem Kokkinem, który okazał się bardziej ugodowy^[3]^[4].

Po objęciu władzy przez Jana V Kalikst powrócił na tron patriarszy. W okresie swego drugiego patriarchatu sprzeciwiał się cesarskim planom zawarcia unii kościelnej. Dbając o przywileje patriarchatu starał się przywrócić zwierzchnictwo Konstantynopola nad Kościołem bułgarskim. Przeciwstawiał się tendencjom do tworzenia Kościołów narodowych. W homiliach i mowach dogmatycznych propagował hezychazm^[5]. Pod koniec życia wziął udział w poselstwie do Serbów w celu zawarcia przymierza antytureckiego. Przyjęła go wówczas w Seres cesarzowa Helena, wdowa po Stefanie Duszanie. Spotkanie to nie przyniosło jednak żadnych rezultatów. Kalikst zmarł w sierpniu 1363^[6].

Pisma

Oprócz pism polemicznych w obronie hezychazmu, między innymi skierowanych przeciw Niceforowi Gregorasowi, Kalikst pozostawił też homilie o treści etycznej, ascetycznej i pastoralnej. W żywotach świętego Grzegorza Synaity (wyd. po grecku w 1896 w Petersburgu) i Teodozjusza Tyrnowskiego (wyd. w j. staroserbskim w 1904 przez W. Złatarskiego) ukazał dzieje Kościoła po upadku Bizancjum, spory pomiędzy hezychastami a ich przeciwnikami i żywe wciąż jeszcze wśród Bułgarów kulty pogańskie. Wśród nie wydanych dzieł Kaliksta I pozostaje 50 homilii z manuskryptu Chilandar 8 z XV wieku, 13 homilii oraz enkomion ku czci Jana IV Postnika zachowane w 5 manuskryptach z XIV–XVI wieku, homilia na Podwyższenie Krzyża Świętego. Homilie występujące pod jego imieniem w języku słowiańskim są autorstwa patriarchy Jana IX Agapeta^[7].

Przypisy

↑ Louis Bréhier: Vie et mort de Byzance. s. 361.
↑ Donald Nicol: Les derniers siècles de Byzance. s. 256–257.
↑ Donald Nicol: Les derniers siècles de Byzance. s. 263–264.
↑ Louis Bréhier: Vie et mort de Byzance. s. 363.
↑ Wacław Hryniewicz: Kalikst I. W: Encyklopedia katolicka. T. 8. s. 383.
↑ Louis Bréhier: Vie et mort de Byzance. s. 369.
↑ Wacław Hryniewicz: Kalikst I. W: Encyklopedia katolicka. T. 8. s. 384.

Bibliografia

Louis Bréhier: Vie et mort de Byzance. Paryż: Albin Michel, 1969.
Wacław Hryniewicz: Kalikst I. W: Encyklopedia katolicka. T. 8. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2000, s. 383–384.
Donald Nicol: Les derniers siècles de Byzance. Paryż: éditions Texto, 2008.

[1] Louis Bréhier: Vie et mort de Byzance. s. 361.

[2] Donald Nicol: Les derniers siècles de Byzance. s. 256–257.

[3] Donald Nicol: Les derniers siècles de Byzance. s. 263–264.

[4] Louis Bréhier: Vie et mort de Byzance. s. 363.

[5] Wacław Hryniewicz: Kalikst I. W: Encyklopedia katolicka. T. 8. s. 383.

[6] Louis Bréhier: Vie et mort de Byzance. s. 369.

[7] Wacław Hryniewicz: Kalikst I. W: Encyklopedia katolicka. T. 8. s. 384.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Do 1204	Konstantyn III Lichudes (1059–1063) Jan VIII Ksifilinos (1064–1075) Kosma I Jerozolimski (1075–1081) Eustracjusz Garidas (1081–1084) Mikołaj III Gramatyk (1084–1111) Jan IX Agapet (1111–1134) Leon Styppes (1134–1143) Michał II Kurkuas (1143–1146) Kosma II Attykos (1146–1147) Mikołaj IV Muzalon (1147–1151) Teodot II (1151–1153) Neofit I (1153) Konstantyn IV Chliaren (1154–1156) Łukasz Chryzoberges (1156–1169) Michał III z Anchialos (1170–1177) Charyton Eugeniota (1177–1178) Teodozjusz I Boradiota (1179–1183) Bazyli II Kamater (1183–1186) Nicetas II Muntanes (1186–1189) Dozyteusz (1189) Leoncjusz Teotokita (1189) Dozyteusz (1189–1191) Jerzy II Ksyfilin (1191–1198) Jan X Kamater (1198–1206)
W Nicei 1204–1261	Michał IV Autorejan (1206–1212) Teodor II Irenik (1213–1216) Maksymus II (1216) Manuel I Charitopul (1217–1222) German II (1222–1240) Metody II (1240) Manuel II (1244–1255) Arseniusz Autorejan (1255–1259) Nicefor II (1260–1261)
1261–1453	Arseniusz Autorejan (1261–1267) German III (1267) Józef I Galezjota (1267–1275) Jan XI Bekkos (1275–1282) Józef I Galezjota (1282–1283) Grzegorz II Cypryjczyk (1283–1289) Atanazy I (1289–1293) Jan XII (1294–1303) Atanazy I (1303–1309) Nifon I (1310–1314) Jan XIII Glykys (1315–1320) Gerazym I (1320–1321) Izajasz (1323–1334) Jan XIV Kalekas (1334–1347) Izydor (1347–1350) Kalikst I (1350–1354) Filoteusz Kokkin (1354–1355) Kalikst I (1355–1363) Filoteusz Kokkin (1364–1376) Makary (1376–1379) Nil Kerameus (1379–1388) Antoni IV (1389–1390) Makary (1390–1391) Antoni IV (1391–1397) Kalikst II Ksantopul (1397) Mateusz I (1397–1410) Eutymiusz II (1410–1416) Józef II (1416–1439) Metrofan II (1440–1443) Grzegorz III Mammas (1443–1450) Atanazy II (1450–1453)
Po 1453	Gennadiusz II Scholar (1453–1456, 1458, 1462–1463, 1464) Izydor II Ksantopulos (1456–1457) Sofroniusz I Syropulos (1463–1464) Joazaf (1464, 1464–1466) Marek II Ksylokarawes (1466) Symeon I z Trapezuntu (1466, 1471–1474, 1481–1486) Dionizy I (1466–1471, 1489–1491) Rafał I (1475–1476) Maksym III Manasses (1476–1481) Nefon II (1486–1488, 1497–1498, 1502) Maksym IV (1491–1497) Joachim I (1498–1502, 1504) Pachomiusz I (1503–1504, 1504–1513) Teolept I (1513–1522) Jeremiasz I (1522–1546) Joannik I (1524–1525) Dionizy II (1546–1555) Joazaf II (1555–1556) Metrofan III (1565–1572, 1579–1580) Jeremiasz II Tranos (1572–1579, 1580–1584, 1587–1595) Pachomiusz II (1584–1585) Teolept II (1585–1586) Mateusz II (1596, 1598–1602, 1603) Gabriel I (1596) Teofan I Karikes (1596–1597) Melecjusz I Pegas (1597–1598, 1601) Neofit II (1602–1603, 1607–1612) Rafał II (1603–1607) Tymoteusz II (1612–1620) Cyryl I Lukaris (1612, 1620–1623, 1623–1635, 1637–1638) Grzegorz IV z Amasei (1623) Antym II (1623) Cyryl II Kontares (1633, 1635–1636, 1638–1639) Atanazy III Patelaros (1634) Neofit III Nicejski (1636–1637) Parteniusz I (1639–1644) Parteniusz II (1644–1646, 1648–1651) Joannik II (1646–1648, 1651–1656) Cyryl III (1652, 1654) Paisjusz I (1652–1655) Parteniusz III (1656–1657) Gabriel II (1657) Parteniusz IV (1657–1662, 1665–1667, 1671, 1675–1676, 1684–1685) Dionizy III (1662–1665) Klemens (1667) Metody III (1668–1671) Dionizy IV Muzułmanin (1671–1673, 1676–1679, 1682–1684, 1686–1687, 1693–1694) Gerazym II (1673–1674) Atanazy IV (1679) Jakub (1679–1682, 1685–1688) Kallinik II (1688, 1689–1693, 1694–1702) Neofit IV (1688) Gabriel III (1702–1707) Neofit V (1707) Cyprian I (1707–1709, 1713–1714) Atanazy V (1709–1711) Cyryl IV (1711–1713) Kosma III (1714–1716) Jeremiasz III (1716–1726, 1732–1733) Paisjusz II (1726–1732, 1740–1743, 1744–1748) Serafim I (1733–1734) Neofit VI (1734–1740, 1743–1744) Cyryl V (1748–1751, 1752–1757) Kallinik III (1757) Serafim II (1757–1761) Joannik III (1761–1763) Samuel I Chaceres (1763–1768, 1773–1774) Melecjusz II (1768–1769) Teodozjusz I (1769–1773) Sofroniusz II (1774–1780) Gabriel IV (1780–1785) Prokopiusz I (1785–1789) Neofit VII (1789–1794, 1798–1801) Gerazym III (1794–1797) Grzegorz V (1797–1798, 1806–1808, 1818–1821) Kallinik IV (1801–1806, 1808–1809) Jeremiasz IV (1809–1813) Cyryl VI (1813–1818) Eugeniusz II (1821–1822) Antym III (1822–1824) Chryzant I (1824–1826) Agatangel (1826–1830) Konstancjusz I (1830–1834) Konstancjusz II (1834–1835) Grzegorz VI (1835–1840, 1867–1871) Antym IV (1840–1841, 1848–1852) Antym V (1841–1842) German IV (1842–1845, 1852–1853) Melecjusz III (1845) Antym VI (1845–1848, 1853–1855, 1871–1873) Cyryl VII (1855–1860) Joachim II (1860–1863, 1873–1878) Sofroniusz III (1863–1866) Joachim III (1878–1884, 1901–1912) Joachim IV (1884–1886) Dionizy V (1887–1891) Neofit VIII (1891–1894) Antym VII (1895–1897) Konstantyn V (1897–1901) German V (1913–1918) Melecjusz IV Metaksakis (1921–1923) Grzegorz VII (1923–1924) Konstantyn VI (1924–1925) Bazyli III (1925–1929) Focjusz II (1929–1935) Beniamin (1936–1946) Maksym V (1946–1948) Atenagoras I (1948–1972) Dymitr I (1972–1991) Bartłomiej I (od 1991)