Jezioro Pierzchalskie
 Jezioro Pierzchalskie, widok na zaporę | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Lokalizacja | |
| Region | |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
240 ha |
| Wymiary • max długość |
|
| Głębokość • maksymalna |
|
| Objętość |
ok. 11,5 mln m³[2] |
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające | |
| Rzeki wypływające | |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu braniewskiego  | |
Położenie na mapie gminy Płoskinia  | |
 54°17′54,5280″N 19°50′45,6000″E/54,298480 19,846000
| |
Jezioro Pierzchalskie (również Zbiornik Pierzchalski) – sztuczny zbiornik wodny na rzece Pasłęce w gminie Płoskinia w powiecie braniewskim, utworzony w 1916 roku w celu spiętrzenia wody na potrzeby Elektrowni Pierzchały oraz stanowiący zbiornik retencyjny[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Geneza Jeziora Pierzchalskiego wiąże się z planami inż. Carla Ziese, właściciela stoczni Schichau-Werke, wybudowania na Pasłęce elektrowni wodnej, mającej zasilać w energię elektryczną powiat braniewski[4] oraz elbląską filię zakładu Schichau-Werke[5].
W 1912 roku opracowano plany przedsięwzięcia[6] oraz odkupiono od gminy Płoskinia należące do niej tereny w dolinie rzeki Pasłęki, przeznaczone do zatopienia przez spiętrzenie wody w zbiorniku zaporowym[7].
Prace ziemne zostały rozpoczęte w 1913 roku, przy budowie pracowało najpierw ok. 400 robotników z Włoch[8]. Prace wykonywano najpierw ręcznie przy pomocy prostych narzędzi – łopat i taczek, później również przy pomocy dostarczonych z elbląskiej fabryki Schichau-Werke koparek parowych. Budowę zapory i elektrowni przerwał wybuch I wojny światowej. Następnie wznowiono prace przy pomocy jeńców z Rosji i innych państw podległych panowaniu caratu, w tym też Polaków. Łączna liczba pracowników dochodziła do 566 osób[9].
Całość prac – śluzy, kanał derywacyjny i elektrownia – została zakończona w marcu 1916 roku, po czym zamknięto śluzy i jezioro zostało napełnione. Jezioro Pierzchalskie przetrwało bez żadnych zmian do czasów obecnych, gdyż II wojna światowa oszczędziła szczęśliwie tę oddaloną od miast i szlaków komunikacyjnych budowlę hydrotechniczną[8].
Warunki przyrodnicze
[edytuj | edytuj kod]Jezioro Pierzchalskie ma urozmaiconą linię brzegową, szczególnie w części południowej. Na jeziorze znajdują się dwie wyspy, z których większa położona jest blisko wpływu Pasłęki. W tej okolicy występuje też licznie pływająca i zanurzona roślinność wodna, przez którą przebija się nurt rzeki. Druga wyspa znajduje się około 500 m poniżej przystani należącej do Nadleśnictwa Zaporowo, w pobliżu ścieżki dydaktycznej. Jezioro jest odwiedzane przez wędkarzy ze względu na dobre warunki do połowu ryb. Most drogowy na drodze powiatowej 1330N w okolicy miejscowości Trąbki spina dwa stoki dawnej doliny rzecznej w jej największym przewężeniu. Na terenie zalewu znajduje się niestrzeżone kąpielisko, dzikie plaże i liczne stanowiska do połowu ryb[10].
Jezioro Pierzchalskie stanowi również zbiornik retencyjny o pojemności powodziowej ok. 4 mln m³[3].
Ze zbiornika Pasłęka wypływa dwoma ramionami – prawe ramię, płynące w naturalnej dolinie Pasłęki odprowadza niewielką ilość wody, z wyjątkiem zrzutów wody w okresach powodziowych. Lewe ramię, będące wykonanym w latach 1913–1915 przekopem o długości 1270 m, jest kanałem derywacyjnym, odprowadzającym niemal całą ilość wody do elektrowni[11].
17 kwietnia 1965 na części Jeziora Pierzchalskiego od mostu w Trąbkach w górę rzeki został utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego rezerwat pod nazwą „Rezerwat Bobrowej Dębiny”[12][13]. Zniesiony 5 stycznia 1970 roku, w jego miejsce utworzono rezerwat „Ostoja bobrów na rzece Pasłęce”, obejmujący już cały obszar jeziora[14].
Galeria zdjęć
[edytuj | edytuj kod]-
Most w Trąbkach przed powstaniem jeziora -
Most współcześnie -
Liczne ruiny bunkrów wzdłuż wschodniego brzegu jeziora -
Wał spiętrzający wodę w zbiorniku -
Urządzenia hydrotechniczne zamykające zbiornik wodny
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Elektroniczny słownik hydronimów Polski | Instytut Języka Polskiego PAN [online], eshp.ijp.pan.pl [dostęp 2023-01-01].
- ↑ Pierzchalskie, Jezioro, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-04-25].
- ↑ a b Pierzchalskie, Jezioro, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-04-24].
- ↑ Logonet Sp, Programmer: Marcin ‘MiGoo’ Gębski, Elektrownia w Dolinie Wałszy. Miejskie zakłady gazowe i wodociągowe. Kanalizacja. – Przetłumaczona na język polski Chronik der stadt Mehlsack [online], Miasto i Gmina Pieniężno [dostęp 2021-03-09] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-25] (pol.).
- ↑ Helga Tödt Die Krupps des Ostens: Schichau und seine Erben – Eine Industriedynastie an der Ostsee, s. 131.
- ↑ Albert Gieseler -- F. Schichau, Maschinen- und Lokomotivfabrik, Schiffswerft und Eisengießerei GmbH [online], www.albert-gieseler.de [dostęp 2021-04-25].
- ↑ Braunsberg/Ostpreussen und sein Kreis. Heimat im Wandel der Zeit, s. 181.
- ↑ a b Braunsberg und Umgebung Georg Mielcarczyk, Die Passarge aufwärts, Lippstadt 1983.
- ↑ Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands (ZGAE), Der Kreis Braunsberg im Kriegszustand 1914/1915 Von Studienrat Paul Fligge-Braunsberg, s. 101, Braniewo 1942.
- ↑ Jezioro Pierzchalskie [online], Wiadomości Wędkarskie, 1 sierpnia 2013 [dostęp 2021-04-24].
- ↑ Zbiorcze sprawozdanie z analizy dostępnych danych i przeprowadzonych inwentaryzacji przyrodniczych (zebranie i analiza wyników inwentaryzacji, materiałów niepublikowanych i opracowań publikowanych, przydatnych do sporządzenia projektów planów) w obszarze Natura 2000 Zalew Wiślany (PLB 280010) w ramach Zadania pn.: Opracowanie projektów planów ochrony obszarów Natura 2000 w rejonie Zalewu Wiślanego.
- ↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 17 kwietnia 1965 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-03-18].
- ↑ Rezerwat przyrody. 02.11.2021 | Paweł Sobieski.
- ↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 5 stycznia 1970 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. z 1970 r. nr 2, poz. 21).