Hans von Tschirn
 Herb rodu von Tschirn (Czerniawa, von Czirn) | |
| Rodzina |
von Tschirn |
|---|---|
| Data urodzenia |
lata 80. XIV wieku |
| Data śmierci |
ok. 1455 |
| Rodzeństwo | |
Hans (Hayn) von Tschirn (von Czirn, von Czirne) (ur. w latach 80. XIV wieku[1], zm. ok. 1455) – śląski rycerz-rozbójnik.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził ze zniemczonego rodu Czerniawa[1]. W 1410 roku brał udział w bitwie pod Grunwaldem, walcząc po stronie krzyżackiej. Powróciwszy na Śląsk i wraz z bratem Opitzem zajął się zbójeckim rzemiosłem. Początkowo braciom nie wiodło się najlepiej, ostatecznie udało im się zdobyć przychylność Elżbiety - żony księcia Ludwika II brzeskiego. Dzięki jej wstawiennictwu Ludwik przekazał im ziemię strzelińską. Tam Hans wzniósł swoją siedzibę - zamek Gromnik; posiadał także inne zamki Niesytno, Sokolec oraz Uraz[2].
W 1428 roku pod Strzelin przybyli husyci. Von Tschirnowie poddali miasto i przeszli na ich stronę. Dzięki husyckiej protekcji i korzystając z wojennej zawieruchy mogli uprawiać zbójecki proceder. Działania te wzbudziły jednak sprzeciw mieszczan Wrocławia i Świdnicy, którzy skarżyli się biskupowi wrocławskiemu, Konradowu IV Starszemu. W końcu, w 1432 roku zorganizowano wyprawę, wskutek której zdobyto zamek Niesytno i pojmano braci. Pod groźbą kary Hans von Tschirn znów zmienił front - obiecał nie tylko przejść na stronę katolicką, ale i wydać w ręce biskupa lokalnych husyckich przywódców. Wkrótce potem zaprosił do zamku Sokolec husytów: księdza Bedřicha ze Strážnicy i hejtmana Němčí Michálka[3], których następnie pojmał i oddał w ręce biskupie (Michálek zdołał uciec). W odwecie w sierpniu 1434 roku protestanci spalili zamek, ale nie udało im się dopaść von Tschirnów[4].
Inna wersja zdarzeń mówi, że wyprawa z 1432 roku nie doprowadziła do pojmania braci. Hans miał schronić się w zamku Sokolec, gdzie podejmował Bedřicha i Michálka. Widząc jednak, że ruch protestancki słabnie, postanowił zmienić stronę. Pojmawszy husytów, wydał ich biskupowi wrocławskiemu, uzyskując przebaczenie[1][3][5].
Von Tschirnowie wrócili do rabowania. Operując z zamku Gromnik napadali na karawany, wioski i przedmieścia miasteczek. W szczególności upodobali sobie dobra biskupie - splądrowali m.in. zamek w Otmuchowie i przedmieścia Brzegu[1]. Stało się to przyczyną kolejnej wyprawy wojsk mieszczańskich i biskupich przeciwko nim w 1443 roku, wskutek której zdobyto i spalono gromnicki zamek. Braci zbiegli tymczasem pod opiekę Elżbiety Legnicko-Brzeskiej. Ta ponownie wstawiła się za nimi, wskutek czego pozwolono im w 1445 roku na legalny zakup Strzelina, a w 1446 roku - odbudowę zamku na Gromniku[6]. Zakupili również zamek w Przewornie[1]. Wkrótce potem ich napady znowu dały się we znaki w okolicy.
Według legendy, kres zbójeckiej działalności położył incydent z dostawą wina dla Gunzela von Schweinichen, pana zamku Świny. W 1455 roku von Tschirnowie obrabowali przeznaczone dla niego wozy. W odwecie von Schweinichen napadł na zamek Niesytno, gdzie ucztowano, racząc się zdobycznym alkoholem. Bracia zostali pojmani. Według jednej z wersji, Hans zginął wówczas z ręki Gunzela[1][7]. Według innej - został przekazany w ręce wrocławskich i świdnickich mieszczan, którzy powiesili von Tschirna.
Legendy
[edytuj | edytuj kod]- Według jednej z legend, Hans von Tschirn zawdzięczał powiedzenie w napadach i rabunkach temu, że zaprzedał duszę diabłu. Ponoć, gdy pakt wygasł, czart przyszedł po swoje. Rycerz postanowił ratować się, proponując diabłu grę w kręgle. Grano w wąwozach, ciągnących się od Samborowiczek w stronę Gromnika. Gra toczyła się po myśli czarta - po kolejnym rzucie przewrócił on wszystkie kręgle za wyjątkiem jednego. Wówczas to von Tschirn rozpaczliwym ruchem wyrwał z ziemi głaz i cisnął nim, przewracając ostatni kręgiel. W ten sposób miał ocalić życie i duszę[8].
- Duch Hansa von Tschirn ma błąkać się po podziemiach gromnickiego zamku, pokutując za swe zbrodnie[1].
Nawiązania w kulturze i upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Postać Hansa von Tschirn (Hayna von Czirne) pojawia się w powieści Narrenturm Andrzeja Sapkowskiego (Trylogia husycka).
- W ramach strzelińskiego Szlaku Historycznego, w 2021 roku przy ul. Kościuszki w Strzelinie umieszczono figurkę rycerza[9].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maciej Molczyk: Historia Wrocławia: Hans von Tschirn - rozbójnik. wroclaw.naszemiasto.pl, 2009-11-09. [dostęp 2024-09-10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Dolnośląskie legendy. Fortuna kołem się toczy – Hans von Czirne. www.gzspczarnybor.pl. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ Zamek w Urazie. Burzliwe losy fortecy rycerza rabusia. trojka.polskieradio.pl, 2023-09-10. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ a b Karpniki - Zamek Sokolec. medievalheritage.eu. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ Husyckie skały. karkonoszego.pl, 2020-06-22. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ Robert Kotecki: Ruiny zamku Sokolec. karkonoszego.pl, 2020-02-09. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ Romanów zamek Gromnik. www.palaceslaska.pl. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ Robert Kotecki: Zamek Niesytno w Płoninie - Warownia weterana spod Grunwaldu. karkonoszego.pl, 2021-11-27. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ Rycerz von Czirn. www.poznajhistorie.pl. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ Figurka Hansa von Czirna. fotopolska.eu. [dostęp 2024-09-10].