Gorączka reumatyczna

Gorączka reumatyczna (łac. morbus rheumaticus) – choroba ogólnoustrojowa o podłożu autoimmunologicznym. Gorączka reumatyczna jest powikłaniem ostrego zapalenia gardła wywołanego przez paciorkowce β-hemolizujące grupy A (PBHA), co jest uwarunkowane podobieństwem antygenów paciorkowcowych i ludzkich. W patogenezie choroby mają udział predyspozycje genetyczne. Gorączka reumatyczna jest najczęstszą na świecie przyczyną nabytych wad serca u dzieci i ludzi młodych.

Autorstwo przysłowia medycznego opisującego naturę tej choroby: "Gorączka reumatyczna liże stawy, kąsa serce" przypisywane jest Charlesowi Lasègue.

Epidemiologia

Szczyt zachorowań przypada na 10.-12. rok życia. Obserwuje się tendencję spadkową zachorowalności na gorączkę reumatyczną. Jest powikłaniem około 3% przypadków^[1] nieleczonego antybiotykami paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków.

Etiologia

Wywołana jest zakażeniem paciorkowcem beta-hemolizującym grupy A (Streptococcus pyogenes), przy istniejącym hiperergicznym odczynie na zakażenie bakteryjne z elementami autoagresji. Pojawia się najczęściej po przebyciu anginy paciorkowcowej, lub płonicy. Wrażliwość na antygeny paciorkowców uwarunkowana jest obecnością antygenu HLA II DR4. Najczęściej wywołującymi nieprawidłową odpowiedź immunologiczną typami paciorkowców są M 1, 3, 5, 6 i 18.

Patogeneza

Istotą choroby są zmiany zapalne w tkance łącznej serca i naczyń, gdzie powstają nacieki komórkowe (guzki Aschoffa), które martwieją i bliznowacieją.

Objawy i przebieg

Choroba ujawnia się po około 3 tygodniach od przebytego paciorkowcowego zapalenia gardła. Przebiega w ostrych rzutach, które trwają około 4–6 tygodni, przejawiają się dolegliwościami stawowymi. Okresy utajenia choroby mogą trwać kilka lat. Podczas pozornego wygaśnięcia choroby procesy reumatyczne przebiegają w mięśniu sercowym i wsierdziu.

Objawami są:

zmiany zapalne dużych stawów (u ponad 90% chorych): utrzymują się kilka lub kilkanaście dni, następnie przechodzą i pojawiają się w innym stawie. Nigdy nie dochodzi do destrukcji i zmian radiologicznych w stawach, co odróżnia chorobę reumatyczną od reumatoidalnego zapalenia stawów;
zapalenie serca – zapalenie wsierdzia, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia (ponad 50% chorych); objawia się szmerem niedomykalności mitralnej, rzadziej szmerem mezodiastolicznym (szmer Careya Coombsa), mogą pojawić się zmiany w EKG typu bloku AV I° – daje objawy duszności, kołatania serca i bólu za mostkiem^[1]
pląsawica Sydenhama: ruchy mimowolne mięśni twarzy i kończyn, osłabienie, labilność emocjonalna, ustępuje bez leczenia w ciągu 1–2 tygodni
rumień brzeżny (5% pacjentów)
guzki podskórne Meyneta.

Mają średnicę 0,5–2 cm. Zlokalizowane są na powierzchniach wyprostnych stawów (zwłaszcza łokciowych i kolanowych). Są niebolesne, przesuwalne względem podłoża, bez zaczerwienienia skóry nad nimi. Obecne są zwykle u chorych z zajęciem serca.

Powikłania

Najpoważniejsze komplikacje związane są z zajęciem serca, głównie zastawki mitralnej. Doprowadza to w przebiegu choroby, do jej zwężenia niekiedy krytycznego, skutkując niewydolnością krążenia i koniecznością wymiany zastawki.

Rozpoznanie

Za kryteria rozpoznania choroby uznaje się tzw. kryteria Jonesa, które dzielą się na większe i mniejsze:

Kryteria większe

wędrujące zapalenie stawów
zapalenie serca (pancarditis)
guzki podskórne
rumień obrączkowaty (brzeżny)
pląsawica Sydenhama

Kryteria mniejsze

gorączka
bóle stawów
zwiększone OB lub CRP
wydłużony odstęp PQ (PR) w EKG.

Do rozpoznania potrzebne jest stwierdzenie dwóch objawów większych lub jednego większego i dwóch mniejszych. Nie można brać pod uwagę objawu małego jeżeli został uwzględniony jako objaw duży.

Leczenie

W leczeniu przeciwpaciorkowcowym i w prewencji pierwszego rzutu choroby stosuje się penicyliny. U pacjentów uczulonych na penicylinę lekiem z wyboru jest erytromycyna lub sulfadiazyny. W leczeniu objawowym przeciwzapalnym zastosowanie znajdują kortykosteroidy i kwas acetylosalicylowy.

Lek	Dawka	Czas podawania
Penicylina benzylobenzatynowa (Debecylina)	600 000 j. (u dzieci <30 kg)	1× co 3–4 tyg.
Penicylina benzylobenzatynowa	1 000 000 j. (u dzieci >30 kg i dorosłych)	1× co 3–4 tyg.
Pencylina fenoksymetylowa	500 j.	2×dziennie doustnie
V-cylina	400 000 j.	2×dziennie doustnie
Prednizolon	1 mg/kg m.c.	1× dziennie przez 3 tyg., potem zmniejszyć dawkę
Kwas acetylosalicylowy	0,75 mg/kg m.c.	1× dziennie 6–12 tyg.

Zalecane jest pozostanie w łóżku i stopniowy powrót do normalnej aktywności^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Witold S.W.S. Gumułka. Witold S.W.S., WojciechW. Rewerski WojciechW., Encyklopedia zdrowia, wyd. 6, t. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 890-891, ISBN 83-01-11680-3 .

Bibliografia

Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, tom I. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 283-284. ISBN 83-7430-031-0.
Pediatria. Podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego. Anna Dobrzańska, Józef Ryżko (red.). Wrocław: Urban&Partner, 2005. ISBN 83-89581-25-6.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[:0-1] Witold S.W.S. Gumułka. Witold S.W.S., WojciechW. Rewerski WojciechW., Encyklopedia zdrowia, wyd. 6, t. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 890-891, ISBN 83-01-11680-3 .

[1]