František Moravec

František Moravec
František Alois Moravec
	; František Moravec (1952)
	generał brygady
Data i miejsce urodzenia	23 lipca 1895 ; Čáslav
Data i miejsce śmierci	26 lipca 1966 ; Waszyngton
	Przebieg służby
Siły zbrojne	Československá armáda
Jednostki	2 Oddělení Generálního Štábu
Stanowiska	szef Zpravodajské Oddělení
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa; II wojna światowa; • operacja Anthropoid
	Odznaczenia

František Moravec (ur. 23 lipca 1895 w Čáslaviu^[1], zm. 26 lipca 1966 w Waszyngtonie) – czechosłowacki oficer, szef czechosłowackiego wywiadu wojskowego w czasie II wojny światowej.

Życiorys

Studiował na czeskim Uniwersytecie Karola, gdzie był studentem Tomáša Masaryka^[2]. Wcielony do armii austro-węgierskiej walczył na froncie galicyjskim I wojny światowej^[3]. W 1916 oddał się wraz z całym batalionem do niewoli rosyjskiej^[2]. Przetrzymywany w oficerskim obozie jenieckim w Carycynie. W 1916 zmienił front, wstępując do organizowanego w Odessie Legionu Serbskiego^[2]. Walczył w Dobrudży, gdzie został ranny^[2]. Przeszedł do formowanych oddziałów czechosłowackich^[2]. Po rewolucji lutowej ewakuowany przez Archangielsk do Wlk. Brytanii a potem do Francji w pierwszej^[4] grupie Legionu Czechosłowackiego walczył pod Verdun, następnie na froncie bałkańskim koło Salonik^[2], a w 1918 na froncie włoskim (m.in. bitwie nad Piawą)^[3]. Po repatriacji Legionu walczył przeciwko Węgierskiej Republice Rad^[3].

Wrócił do Czech w otoczeniu Masaryka^[2]. Po zakończeniu działań wojennych pozostał w służbie wojskowej jako oficer zawodowy. W latach 1925–1928 ukończył praską Szkołę Wojenną^[3] ze stopniem majora^[2]. Z końcem 1929 został szefem wywiadu Krajowego Dowództwa Wojskowego w Pradze, gdzie pracował do 1934 roku, gdy w stopniu podpułkownika przeszedł do Sztabu Generalnego na stanowisko szefa sekcji badań oddziału II sztabu generalnego. Latem tego roku udał się do Paryża, gdzie spotkał się z Louisem Rivetem z francuskiej służby wywiadu i płk. Gauchem. Nawiązał również bliskie kontakty z szefem szwajcarskich tajnych służb^{[potrzebny przypis]}.

Po zwrocie w czechosłowackiej polityce zagranicznej i podpisaniu układu z ZSRR, latem 1936 roku Moravec podpisał w Moskwie z Siemionem Urickim, szefem wywiadu wojskowego Razwiedupru umowę o wymianie informacji wywiadowczych^{[potrzebny przypis]}.

W 1937 roku nawiązał współpracę z Paulem Thümmelem z Abwehry. Thummel przez 5 lat był czechosłowackim agentem pod kryptonimem A-54^[5]. W 1938 roku został szefem Wydziału Wywiadowczego.

Od stycznia 1939 faktyczny szef II oddziału SG. Za sprawą A-54 poznał niemieckie plany wkroczenia do okrojonej Czechosłowacji^[6]. Dzięki kontaktom z wywiadem brytyjskim w Pradze 14 marca 1939 roku – tuż przed wkroczeniem wojsk niemieckich – na pokładzie wyczarterowanego samolotu Moravec z 10 najbliższymi współpracownikami bez rodzin^[7] ewakuował do Wielkiej Brytanii, zabierając ze sobą najcenniejsze archiwa wywiadu czechosłowackiego^[3]^[6]. W czasie II wojny światowej bliski współpracownik Edvarda Benesza i szef wywiadu wojskowego emigracyjnych władz czechosłowackich^[3].

Z zagranicy utrzymywał kontakty z grupami oporu w kraju, m.in. trzema królami. Odegrał ważną rolę w planowaniu zamachu na Reinharda Heydricha w Czechosłowacji. Za zasługi dla alianckiego wywiadu w II wojnie światowej został odznaczony amerykańską Legią Zasługi oraz Orderem Imperium Brytyjskiego.

Po wojnie powrócił do Czechosłowacji, obejmując dowództwo 14 Dywizji Piechoty w Mladá Boleslav^[3]. Po przewrocie komunistycznym w lutym 1948 uciekł z kraju do Niemiec^[2]. Do 1954 żył w Niemczech prowadząc działalność przeciw rządom komunistycznym w kraju we współpracy ze służbami amerykańskimi^[8]. Zmarł w Stanach Zjednoczonych, gdzie mieszkał pod koniec życia^[3].

W 1975 roku ukazała się jego autobiografia: Master of Spies^[9] wydana przez córkę^[2].

Książki

Master of Spies: the Memoirs of General Frantisek Moravec. Garden City, NY: Doubleday & Company, 1975. ISBN 0-385-08585-0.

Zobacz też

Przypisy

↑ Státní oblastní archiv v Praze – Čáslav 17, B 1891–1897. [dostęp 2022-09-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Piers Pettman: Czechs in exile – General Frantisek Moravec. Czechoslovak Government in Exile Research Society, 2009-03-25. [dostęp 2022-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-24)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Kołakowski 2018 ↓, s. 393.
↑ Jak się potem okazało była to jedyna grupa, której udało się opuścić Rosję przed przewrotem bolszewickim^[2].
↑ JeffersonJ. Adams JeffersonJ., Historical Dictionary of German Intelligence, Scarecrow Press, 2009, s. 461, ISBN 978-0-8108-6320-0 [dostęp 2020-05-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c MarianM. Zacharski MarianM., Czesi ratują agentów. Przykład, z którego nie skorzystał polski wywiad [online], historia.dorzeczy.pl, marzec 2014 [dostęp 2022-09-04] .
↑ Rodziny ewakuowanych oficerów wyjechały potem z Czech poprzez Polskę przed wybuchem wojny z Niemcami^[6].
↑ Prokop Tomek: On the Cold Front. Czechoslovakia 1948–1956. The Institute for the Study of Totalitarian Regime, 2009, s. 19–23. ISBN 978-80-87211-15-1. (ang.).
↑ Moravec 1975 ↓.

Bibliografia

Norman Polmar, Thomas B. Allen, Księga szpiegów, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2000
Piotr Kołakowski: Polsko-czechosłowackie kontakty wojskowe 1921–1938 w dokumentach wywiadu i dyplomacji II Rzeczypospolitej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2018. ISBN 978-83-7399-762-2.

[1] Státní oblastní archiv v Praze – Čáslav 17, B 1891–1897. [dostęp 2022-09-05].

[CzechsInExile-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Piers Pettman: Czechs in exile – General Frantisek Moravec. Czechoslovak Government in Exile Research Society, 2009-03-25. [dostęp 2022-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-24)]. (ang.).

[CITEREFKołakowski2018393-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Kołakowski 2018 ↓, s. 393.

[4] Jak się potem okazało była to jedyna grupa, której udało się opuścić Rosję przed przewrotem bolszewickim^[2].

[Adams2009-5] JeffersonJ. Adams JeffersonJ., Historical Dictionary of German Intelligence, Scarecrow Press, 2009, s. 461, ISBN 978-0-8108-6320-0 [dostęp 2020-05-18] (ang.).

[Zacharski2014-6] MarianM. Zacharski MarianM., Czesi ratują agentów. Przykład, z którego nie skorzystał polski wywiad [online], historia.dorzeczy.pl, marzec 2014 [dostęp 2022-09-04] .

[7] Rodziny ewakuowanych oficerów wyjechały potem z Czech poprzez Polskę przed wybuchem wojny z Niemcami^[6].

[Prokop2009-8] Prokop Tomek: On the Cold Front. Czechoslovakia 1948–1956. The Institute for the Study of Totalitarian Regime, 2009, s. 19–23. ISBN 978-80-87211-15-1. (ang.).

[CITEREFMoravec1975-9] Moravec 1975 ↓.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]