Filon z Megary
Filon z Megary, Filon Dialektyk (IV-III w.p.n.e.) – filozof starożytny, logik, należący do sokratyków mniejszych.
Życie
[edytuj | edytuj kod]O jego życiu wiadomo niewiele. Nie jest nawet pewne, czy rzeczywiście pochodził z Megary[1] (wczesne źródła nazywają go Filonem Dialektykiem). Prawdopodobnie, był aktywny w Atenach w ostatnich dekadach IV w. p.n.e.[1]
Jak podaje Diogenes Laertios[2] był uczniem Diodora Kronosa, w tym samym czasie co Zenon z Kition, z którym miał się przyjaźnić i prowadzić żywe dyskusje[1].
Logika
[edytuj | edytuj kod]W dawniejszej literaturze wiązano go ze szkołą megarejską. Współcześnie zalicza się go (wraz z Diodorem Kronosen) do odrębnej szkoły dialektyków[1].
Filon znany był przede wszystkim jako logik. Uznawany jest za jednego z pierwszych filozofów zajmujących się logiką zdań[3]. Jego dorobek dotyczył zdań warunkowych i logiki modalnej i miał wpływ na logikę stoików.
Zdania warunkowe
[edytuj | edytuj kod]| p | q | p → q |
|---|---|---|
| P | P | P |
| P | F | F |
| F | P | P |
| F | F | P |
Koncepcję zdań warunkowych Filona znamy przede wszystkim dzięki relacji Sekstusa Empiryka (głównie Przeciw matematykom i Przeciw logikom)[3].
Uważa się, że Filon jako pierwszy podał definicję zdania warunkowego (stgr. συνημμέηοη) opartego na funktorach prawdziwościowych[1]. Zdania te są fałszywe wtedy i tylko wtedy, gdy poprzednik jest prawdziwy i następnik jest fałszywy. Są natomiast prawdziwe w pozostałych trzech przypadkach (w obu przypadkach, gdy poprzednik jest fałszywy, a także w przypadku gdy zarówno poprzednik jak i następnik są prawdziwe)[3].
Stanowisko Filona krytykował Diodor Kronos, wskazując, że zdania te są prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy nie było możliwe i nie jest możliwe to, że poprzednik jest prawdziwy i następnik jest fałszywy[1][4]. Te różnice w definicji pociągały za sobą różnice w ocenie prawdziwości zdań[5]. Mają też znaczące wady.
Jak wskazywali już autorzy starożytni (m.in. Sekstus Empiryk) koncepcja Filona jest błędna w niektórych przypadkach implikacji materialnej, w której nie istnieje związek pomiędzy poprzednikiem a następnikiem. Np. zdanie: "Jeśli dziś jest wtorek, to jesteśmy w Belgii" będzie prawdziwym zdaniem warunkowym, jeśli tylko prawdziwe są zdania "jest wtorek" i "jesteśmy w Belgii"[3].
Drugi problem wynikał z tego, że w hellenistycznej logice wartość logiczna zdań była powiązana z czasem, a więc mogła ulegać zmianie. Zdanie "Jeśli jest dzień, jest noc" jest zgodnie z koncepcją Filona prawdziwe w nocy i fałszywe w dzień[3].
Koncepcja Filona była znacząca dla rozwoju logiki. Odchodziła od rozumienia zdań warunkowych w języku naturalnym w kierunku abstrakcji i definiowaniu ich w kategoriach funktorów prawdziwościowych[3]. Sposób ujęcia problemu prawdziwości zdań warunkowych antycypuje tabelę prawdziwości znaną ze współczesnego rachunku zdań[6]. Wagę koncepcji Filona i Diodora dla późniejszego rozwoju logiki stoickiej zauważył Jan Łukasiewicz w 1935[7].
Logika modalna
[edytuj | edytuj kod]Problem modalności w logice hellenistycznej oparty był na dwóch przeciwstawnych parach: możliwości/niemożliwości i konieczności/braku konieczności. Modalności były pojmowane jako cechy rzeczywistości[3]. Modalności u Filona (a także u Diodora i później u stoików) były traktowane jako pewne cechy sądów czy stanów rzeczy[3].
Stanowisko Filona znane jest z kilku źródeł, przede wszystkim: Aleksandra z Afrodyzji (Komentarz do Analityk pierwszych Arystotelesa), Symplicjusza z Cylicji (Komentarz do Kategorii Arystotelesa) i Boecjusza (Komentarz do O interpretacji Arystotelesa). Większość z nich dotyczy tylko możliwości. Tezy o czterech modalnościach przekazał jedynie Boecjusz[3]. Również w kwestiach modalności koncepcje Filona różniły się od stanowiska Diodora Kronosa[3].
- Możliwe jest to, co może być prawdziwe z samej swojej natury,
- Konieczne jest to, co jest prawdziwe i nie może być fałszywe,
- Niekonieczne jest to, co może być fałszywe,
- Niemożliwe jest to, co z samej swej natury nie może być prawdziwe.
Dzieła
[edytuj | edytuj kod]Żadne z jego dzieł nie zachowało się do współczesności. Zachowały się ich tytuły. Z tytułów (również zaginionych) pism Chryzypa, które krytykowały dzieła Filona, wiadomo, że był autorem dzieł: O znaczeniach i O trybach[1][10]
Jest prawdopodobne, że o dziele O znaczeniach mówi rozdział 9 Historii filozofii Pseudo-Galena. Terminologia logiczna używana w tym rozdziale odpowiada tej używanej przez dialektyków. Nie ma też śladów późniejszej epistemologii stoickiej[1].
Był również autorem dialogu Meneksenos, w którym bohaterami byli filozofowie ze szkoły dialektyków: Diodor Kronos i jego pięć córek[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i Ebert 2006 ↓.
- ↑ Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów, 7.16
- ↑ a b c d e f g h i j k Bobzien 2011 ↓.
- ↑ Sekstus Empiryk, Przeciw matematykom, 8.113-117.
- ↑ Mates 1961 ↓, s. 46.
- ↑ Mates 1961 ↓, s. 44.
- ↑ Jan Łukasiewicz, Zur Geschichte der Aussagenlogik, „Erkenntnis”, 5, 1935, s. 111–131.
- ↑ Mates 1961 ↓, s. 40.
- ↑ Boecjusz, Komentarz do O interpretacji Arystotelesa, 2, II 234.
- ↑ Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów, 7.194.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Susanne Bobzien, Dialectical School, Edward N. Zalta (red.), [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, Winter 2017 Edition, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2011, ISSN 1095-5054 [dostęp 2023-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-21] (ang.).
- Theodor Ebert, Philo of Megara, [w:] Donald M. Borchert (red.), Encyclopedia of Philosophy, Thomson Gale, 2006, s. 312-313, ISBN 0-02-866072-2.
- Benson Mates, Stoic Logic, University of California Press, 1961.