Przejdź do zawartości

Emploi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Emploi (wym. /ãplua/[1], z franc. emploi – "posada, zatrudnienie") – rodzaj roli, w jakiej specjalizuje się aktor lub do jakiej posiada predyspozycje fizyczne (wiek, typ urody, wygląd) bądź osobowe (prezencja, styl gry, siła wyrazu). W najogólniejszym podziale wyróżnia się emploi komiczne i tragiczne, jednak rozmaitość emploi uniemożliwia ich dokładne wyliczenie czy klasyfikację[2].

Powszechne w XIX wieku szekspirowskie emploi oznaczało role „szlachetne”, „dostojne”, „tragiczne”, „zbrodnicze”, a wszystkie utrzymane w kategorii wzniosłości[3]. Tylko wybitnie uzdolnieni aktorzy, potrafiący odnaleźć się w różnych gatunkach odgrywali rozmaite role, większość jednak specjalizowała się w graniu jednego, określonego typu postaci. Jako przykłady kategorii emploi w XIX wieku, można przywołać stereotypowe postaci z melodramatu – amant, czarny charakter, pierwsza naiwna, dobra matka, komiczna gospodyni itd. Każdy aktor sam przygotowywał się do swojej roli, wypracowując zestaw charakterystycznych gestów, ćwicząc sposób poruszania się, mówienia i modulowania głosu, mimikę itd.[4] Specjalizowanie się aktorów w danym emploi wynikało wówczas z przekonania, iż każdy aktor powinien być związany z określonym typem repertuaru. Sens pojęcia emploi waha się pomiędzy znaczeniem terminów aktor i postać, stanowiąc przy tym pewną syntezę cech fizycznych, psychicznych i społecznych. Określone emploi związane są i wpisane w pewne tradycyjne gatunki dramatyczne, takie jak np. komedia dell'arte, dramat mieszczański (tragedia domowa), melodramat[2]. W przypadku komedii dell'arte przygotowanie aktorów i wyćwiczenie w danym emploi (amorosi, maschere, służący, zanni) było szczególnie ważne, gdyż gra aktorska w komedii dell'arte oparta była w całości na improwizacji słownej i ruchowej.

Obecnie w teatrze nie dzieli się już aktorów według ich emploi. Przygotowywani są do zagrania postaci każdego typu, co nie wyklucza jednak sytuacji, w której na potrzeby konkretnej sztuki można dokonać takiego podziału.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. emploi – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2020-09-25] (pol.).
  2. a b Patrice Pavis, Słownik terminów teatralnych , Wrocław 2002, s.134
  3. Aktor i jego postać ekranowa. Aktorstwo ery kina niemego w teorii i refleksji krytycznej, Piotr Skrzypczak , Toruń 2009, s. 106, dostępne: https://books.google.pl/books?id=mzV2CQAAQBAJ&pg=PA16&dq=aktor+i+jego+posta%C4%87+ekranowa&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjhmcf96Z_NAhVjEJoKHaRNBvEQ6AEIHDAA#v=onepage&q=aktor%20i%20jego%20posta%C4%87%20ekranowa&f=false
  4. Michael R. Booth Teatr XIX wieku [w:] Historia teatru, pod red. Johna Russela Browna, Warszawa 1999, s. 299-331.