Dwurząd murowy

Dwurząd murowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	dwurząd
Gatunek	dwurząd murowy
	Nazwa systematyczna
	Diplotaxis muralis (L.) D.C.; Syst. Nat. 2: 634 1821
Synonimy
	Sisymbrium murale L.;
	Sisymbrium murale L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dwurząd murowy (Diplotaxis muralis (L.) D.C.) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych. Polska nazwa dwurząd pochodzi od tego, że jej nasiona ułożone są w owocu w dwóch rzędach^[4].

Rozmieszczenie

Rodzimy obszar jego występowania to południowo-zachodnia Europa i północna Afryka. Rozprzestrzenił się jednak jako gatunek zawleczony i obecnie występuje na wszystkich (poza Antarktydą) kontynentach i na wielu wyspach^[5]. W Europie Środkowej po raz pierwszy zanotowano jego występowanie na przełomie XVIII i XIX wieku, a na terenie Polski w Poznaniu w 1851 r. Począwszy od połowy XX wieku liczba jego stanowisk wyraźnie wzrasta, szczególnie w centrach miast. Obecnie w Polsce jest niezbyt częsty, występuje głównie w miastach. Status gatunku we florze Polski: epekofit^[4].

Morfologia

Łodyga: Zazwyczaj roślina tworzy kilka łodyg o wysokości do 50 cm. Są wzniesione lub podnoszące się, nagie, lub z rzadka owłosione pojedynczymi włoskami^[4].
Liście: Odziomkowe ogonkowe, pierzastodzielne, zatokowo-ząbkowane lub niepodzielone, łodygowe drobne i siedzące^[4].
Kwiaty: Zebrane w kilkukwiatowe, niewielkie grono. Kwiaty o 4 wąskoeliptycznych, biało obrzeżonych działkach kielicha i 4 odwrotnie jajowatych, cytrynowożółtych płatkach korony. Wewnątrz korony jeden słupek z dwułatkowym znamieniem i krótką szyjką oraz 6 pręcików^[4].
Owoc: Spłaszczona łuszczyna z krótkim dzióbkiem na szczycie i podłużnym szwem na klapach. Wyrasta bezpośrednio na szypułce krótszej od łuszczyny, bez wyraźnego trzonka. Zawiera w dwóch rzędach liczne, jajowate i spłaszczone nasiona^[4]^[6].
Gatunki podobne: Dwurząd wąskolistny (Diplotaxis tenuifolia), we florze Polski również będący epekofitem. Ma większe kwiaty, a jego łuszczyna osadzona jest na wyraźnym trzonku^[4].

Biologia i ekologia

Rozwój: Roślina jednoroczna lub dwuletnia, hemikryptofit. Kwitnie od maja do września, podczas kwitnienia wydziela delikatny zapach^[4].
Siedlisko: Roślina ruderalna, rosnąca w szczelinach chodników i murów, na przydrożach, gruzowiskach, nieużytkach i trawnikach. Spotykana jest głównie w miastach i na niżu, rzadziej w niższych położeniach górskich^[4].
Genetyka i zmienność: Liczba chromosomów 2n = 42, 44^[6]. Występuje w dwóch podgatunkach^[3]:

Diplotaxis muralis subsp. ceratophylla (Batt.) Mart.-Laborde
Diplotaxis muralis subsp. simplex (Viv.) Jafri

Korelacje międzygatunkowe: Na dwurzędzie murowym pasożytuje grzyb Mycosphaerella capsellae, grzybopodobny lęgniowiec Hyaloperonospora parasitica i żerują larwy muchówki Paragephyraulus diplotaxis^[7].

Zastosowanie

Liście mają smak podobny do rzeżuchy i można je dodawać do sałatek^[8].
Badania laboratoryjne wykazały, że nadziemne i podziemne części dwurządu murowego zwierają takie związki chemiczne, jak: sterole, triterpeny, kumaryny, flawonoidy, kwas ursolowy, kwas oleanolowy, kwas waniliowy, kwas izowanilinowy, β-sitosterol, kwas p‑kumarowy, o‑kumarowy, p-hydroksybenzoesowy, kwas kawowy i kwercetyna. Istnieją więc przesłanki wskazujące na możliwość wykorzystania go w lecznictwie^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Plant List. [dostęp 2018-02-26].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-01-17].
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Malcolm Storey: Diplotaxis muralis (L.) DC. (Annual Wall-rocket). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-27].
↑ Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalovy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.
↑ Modnicki D., Matławska I.: Badania związków fenolowych w zielu Diplotaxis muralis, /S.12.P-8/, XX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, Katowice 25-28 września 2007, Streszczenia, tom I, s. 358-359, ISBN 978-83-88157-39-4 (całość), ISBN 978-83-88157-41-7 (tom I)

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2018-02-26].

[sudnik-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.

[discover-5] Discover Life Maps. [dostęp 2018-01-17].

[rutkowski-6] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[bioinfo-7] Malcolm Storey: Diplotaxis muralis (L.) DC. (Annual Wall-rocket). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-27].

[luczaj-8] Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalovy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.

[modnicki-9] Modnicki D., Matławska I.: Badania związków fenolowych w zielu Diplotaxis muralis, /S.12.P-8/, XX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, Katowice 25-28 września 2007, Streszczenia, tom I, s. 358-359, ISBN 978-83-88157-39-4 (całość), ISBN 978-83-88157-41-7 (tom I)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]