Przejdź do zawartości

Druskieniki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Druskieniki
Druskininkai
Ilustracja
Jezioro w parku
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Litwa

Okręg

 olicki

Burmistrz

Ričardas Malinauskas

Powierzchnia

27 km²

Populacja (2018)
• liczba ludności


12 441

Nr kierunkowy

313

Kod pocztowy

LT-66204

Położenie na mapie Litwy
Mapa konturowa Litwy, na dole znajduje się punkt z opisem „Druskieniki”
Ziemia54°01′N 23°58′E/54,016667 23,966667
Strona internetowa

Druskieniki[1][2] (czasem błędnie Druskienniki; lit. Druskininkai wymowa) – miasto na Litwie, w Dzukii, popularne uzdrowisko położone na brzegu Niemna. Ludność: 16 647 mieszkańców (2006)[3], powierzchnia miasta – 22 km². Największe i najnowocześniejsze uzdrowisko na Litwie, jedno z najlepszych uzdrowisk klimatycznych i balneologicznych w Europie. Występują tu liczne źródła mineralne i pokłady borowiny[4]. Znajduje się tu 9 sanatoriów i centrum balneologiczne[5].

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w starostwie niegrodowym przewalskim w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[6].

Pochodzenie nazwy

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa miejscowości pochodzi najprawdopodobniej od litewskiego słowa druskininkas oznaczającego człowieka zajmującego się warzeniem soli[4].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W I Rzeczypospolitej

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze pisemne wzmianki o Druskienikach pochodzą z 1636, choć najprawdopodobniej już w XIII wieku było tu grodzisko, które w 1308 spłonęło, po czym okolica się wyludniła. W XVIII wieku miejscowy znachor Pranas Surutis (Słony), jako pierwszy zastosował wodę ze źródeł solankowych do leczenia.

W 1794, na mocy dekretu króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego Druskieniki zyskały status miejscowości leczniczej.

Pod zaborami

[edytuj | edytuj kod]

Badaniem leczniczych właściwości źródeł na początku XIX wieku zajął się polski profesor chemii Uniwersytetu Wileńskiego, Ignacy Fonberg. Badaniami tymi zainteresował się car Mikołaj I i 31 grudnia 1837 roku nadał Druskienikom tytuł uzdrowiska, rozpoczęto budowę drewnianych zabudowań kurortu. Datę tę uważa się za oficjalny rok założenia uzdrowiska[4]. Wkrótce uzdrowisko zyskało dużą popularność wśród mieszkańców pozostałych rejonów byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

W II Rzeczypospolitej

[edytuj | edytuj kod]
Wejście do Zakładu Leczniczego (zdj. z 1932)

Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920 drewniany most na rzece Niemen miał kluczowe znaczenie dla ataku polskiej Północnej Grupy Uderzeniowej podczas Bitwy Niemeńskiej – 23 września 1920 roku stał się polem starcia pomiędzy siłami polskimi a litewskimi. Kawalerzyści 3 pułku ułanów Dzieci Warszawy z 4 Brygady Jazdy pod dowództwem mjr. Cypriana Bystrama w szyku pieszym próbowali około godz. 11 bezskutecznie sforsować i odbić most obsadzony przez litewski 3 batalion 2 pułku piechoty. W godzinach popołudniowych na pomoc przyszedł szwadron 211 pułku ułanów dowodzony przez majora Władysława Dąbrowskiego. Atak kawalerii około godz. 16 został uwieńczony zdobyciem w stanie nieuszkodzonym mostu na Niemnie w Druskienikach i wzięciem do niewoli 80 żołnierzy litewskich[7]. Maszerujące za kawalerią dywizje piechoty w szeregu starć skutecznie wyeliminowały z walki wojska litewskie, które w czasie całej bitwy niemeńskiej nie zagrażały już tyłom grupy uderzeniowej.

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miasto zamieszkiwało 989 osób, wśród których 646 było wyznania rzymskokatolickiego, 46 prawosławnego, 3 ewangelickiego a 294 mojżeszowego. Jednocześnie 700 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 8 białoruską, 242 żydowską, 20 rosyjską a 19 litewską. Było tu 308 budynków mieszkalnych[8].

W okresie międzywojennym była tu strażnica Korpusu Ochrony Pogranicza.

W 1929 społeczność żydowska posiadała synagogę[9].

Józef Piłsudski na werandzie przed swoją willą, w towarzystwie adiutanta mjr. Zygmunta Wendy w 1926

Po I wojnie światowej miasto znalazło się na terytorium Polski. Popularność uzdrowiska wzrosła znacznie dzięki Józefowi Piłsudskiemu, który wielokrotnie w nim wypoczywał.

W latach 1929–1932 polscy architekci poczynili wielkie starania w kwestii rozbudowania kurortu. Pod kierunkiem dr E. Lewickiej zbudowano „Zakład Leczniczego Stosowania Słońca, Powietrza i Ruchu”, w którym na początku powstały szatnie męskie, zaprojektowane przez Edgara Norwertha, a w 1931 r. szatnie damskie według projektu architekta zdrojowego Jana Jabłońskiego. W 1932 roku wybudowano dwa żelbetowe baseny według projektu inż. Aleksandra Szniolisa. W 1931 roku według projektu Jana Jabłońskiego wybudowano w parku zdrojowym modernistyczną Pijalnię Wód Mineralnych[10]. W 1934 r. doprowadzono do Druskienik linię kolejową.

W 1928 r. Druskieniki zostały uznane za uzdrowisko posiadające charakter użyteczności publicznej[11].

Józef Piłsudski w towarzystwie płk. Marcina Woyczyńskiego przy mostku na Rotniczance w drodze do willi „na Pogance” w 1929

W Druskienikach bywali Józef Ignacy Kraszewski, Stanisław Moniuszko, Juliusz Osterwa, Hanka Ordonówna, miał tu swój dworek, tak zwaną „Pogankę” Józef Piłsudski (została wyburzona w 1964 roku z inicjatywy miejscowych władz).

Józef Piłsudski w Druskienikach

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy raz Józef Piłsudski spędził urlop w uzdrowisku w czerwcu 1924 r. Przybył wtedy do Druskienik wraz z rodziną i zamieszkał w drewnianym domu pani Balcewiczowej przy ul. Jasnej 8, gdzie kończył książkę Rok 1920. Dom ten był bardzo skromny, bez elektryczności, a prace Piłsudski prowadził przy lampie naftowej. Potem Piłsudski zamieszkał w domku „Na Pogance” nad Niemnem w wynajętym małym, bardzo prymitywnym domku, z minimalnymi meblami. O komfort zupełnie nie dbał. Odpoczywał tu bardzo dobrze, chodząc na spacery wzdłuż Niemna lub patrząc na rzekę z ławki w parku. Przywoził ze sobą zawsze wiele książek i dużo wtedy czytał. Podczas pobytu w Druskienikach w 1924 roku Piłsudski zachorował, w związku z czym jego lekarzem została 28 letnia dr Eugenia Lewicka, z którą pozostawał w następnych latach w bardzo bliskiej zażyłości (podejrzewano wieloletni romans)[12]. Liczne doroczne pobyty Piłsudskiego w uzdrowisku spopularyzowały miejscowość wśród kuracjuszy. Marszałka przyjmował tam lekarz pediatra i popularyzator uzdrowiska, prof. Wacław Jasiński[13]. W lutym 1928 r. Rada Miejska Druskienik nadała Józefowi Piłsudskiemu honorowe obywatelstwo miasta[14]. Dom „Na Pogance” rozebrano w 1964 roku.

II wojna światowa i okres powojenny

[edytuj | edytuj kod]
Niemen w Druskienikach

Polska utraciła Druskieniki po agresji ZSRR na Polskę, które w 1939 zostały włączone do Białoruskiej SRR, a 3 sierpnia 1940 do Litewskiej SRR[15]. Po ataku III Rzeszy na ZSRR, Druskieniki były pod okupacją niemiecką w latach 1941–1944 i należały do okręgu białostockiego III Rzeszy.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w lipcu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1000 osób. 2 października 1942 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto. Żydów wywieziono do obozu w Kiełbasinie[16].

W granicach Związku Radzieckiego znajdowały się od 1944, do jego rozpadu w 1991. Od wspomnianego roku Druskieniki należą do Litwy, są stolicą rejonu druskienickiego na terenie okręgu olickiego.

W Druskienikach znajduje się jeden z największych w Europie aquaparków. W pobliżu miasta położone jest plenerowe muzeum pamiątek poradzieckich – Park Grūtas.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Zabytki
Willa Kiersnowskich
Willa „Imperial”
Willa Markiewiczów
Willa „Maur”
Willa „Omega”
Kościół Matki Boskiej Szkaplerznej
Cerkiew Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość”
XIX-wieczne polskie nagrobki na cmentarzu w Druskienikach

Niezachowane:

Ludzie związani z Druskienikami

[edytuj | edytuj kod]
Grób Jana Czeczota na cmentarzu w Rotnicy w Druskienikach
  • Maria Borkowska-Flisek – polska działaczka, animator kulturalny, organizator wystaw i akcji plastycznych
  • Jarema Bujakowski – indyjski sportowiec polskiego pochodzenia, narciarz, olimpijczyk, urodził się i pierwsze lata życia spędził w Druskienikach
  • Mikalojus Konstantinas Čiurlionis – litewski kompozytor, malarz i grafik
  • Jan Czeczot – polski poeta i etnograf
  • Stanisław Grzegorzewski – polski historyk, autor pierwszego przewodnika po Druskienikach
  • Halina Korolec-Bujakowska – polska podróżniczka i reportażystka, mieszkała w Druskienikach, stąd wraz z mężem Stanisławem wyruszyła w podróż motocyklem do Chin
  • Eugenia Lewicka – polska lekarka, fizjoterapeutka, jedna z prekursorów medycyny sportowej w Polsce, organizator Zakładu Kąpieli Słoneczno-Powietrznych i Kuracji Sportowej w Druskienikach (1924)
  • Jacques Lipchitz – francuski rzeźbiarz pochodzenia żydowskiego
  • Józef Markiewicz – polski lekarz i działacz społeczny związany z Warszawą i Druskienikami
  • Witold Markiewicz – polski inżynier i samorządowiec, od 1927 burmistrz Druskienik
  • Włodzimierz Mazurkiewicz – polski inżynier, lotnik, jeden z pionierów polskiego lotnictwa, podróżnik, działacz oświatowy
  • Jan Zbigniew Mikulski – polski lotnik i szybownik, instruktor szybownictwa Wojska Polskiego i LOPP, lotnik Polskich Sił Zbrojnych i RAF, major lotnictwa i instruktor lotniczy w Pakistańskich Siłach Powietrznych (RPAF)
  • Hipolit Milewski – polski ziemianin, pisarz i komentator polityczny, inicjator budowy Teatru polskiego w Wilnie
  • Mieczysław Niedziński – polski uczestnik obrony Lwowa, żołnierz Armii Krajowej, dowódca partyzantki w stopniu podporucznika w Okręgu Grodzieńskim i Nowogródzkim, uczestnik operacji Ostra Brama, po której uniknął rozbrojenia przez sowietów
  • Jan Pilecki – polski lekarz, dziennikarz i działacz społeczny związany z Druskienikami
  • Józef Piłsudski – polski działacz niepodległościowy, dowódca wojskowy, polityk, naczelnik państwa polskiego w latach 1918–1922 i naczelny wódz Armii Polskiej od 11 listopada 1918, pierwszy marszałek Polski od 1920
  • Marian Turski – polski historyk i dziennikarz żydowskiego pochodzenia, obecny przewodniczący Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny
  • Bolesław Wołejko – polski ksiądz rzymskokatolicki i działacz społeczny związany z Druskienikami, inicjator budowy kościoła oraz wieloletni proboszcz parafii Matki Boskiej Szkaplerznej
  • Walter Buchinski – ojciec aktora Charlesa Bronsona

Współpraca zagraniczna

[edytuj | edytuj kod]

Następujące miasta są miastami partnerskimi Druskienik[19]:

Do 25 lutego 2022 roku miastami partnerskimi Druskienik były także Grodno, Dzierżyńsk i Petersburg, jednakże z powodu inwazji Rosji na Ukrainę strona litewska zakończyła współpracę[20].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
  2. Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2013, s. 30. ISBN 978-83-254-1988-2. [dostęp 2020-03-08].
  3. Strona internetowa miasta. [dostęp 2007-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-02)].
  4. a b c d Litwa. Piękna nieznajoma. Wilno: Margi raštai, 2005. ISBN 9986-09-291-4.
  5. Druskininkai. [dostęp 2009-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-27)]. (ang.).
  6. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 87.
  7. Lech Wyszczelski, „Wojna polsko-rosyjska 1919-1920”, tom 2, Bellona, Warszawa 2010,s. 517.
  8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 30.
  9. Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 113.
  10. Architektura i Budownictwo nr 12 z 1932 r., s. 365–384.
  11. (Art. 2) Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. zmieniające ustawę o uzdrowiskach (Dz.U. z 1928 r. nr 36, poz. 331).
  12. Romansy i awansy – Polityka.pl [online], www.polityka.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
  13. Spotkania z marszałkiem Piłsudskim w Druskienikach. tygodnik.lt. [dostęp 2014-11-20].
  14. Adam Lewandowski „Józef Piłsudski w Druskiennikach” Drukarnia Tinta, Działdowo, Reprint 2008.
  15. Dzierżanowski, Rajpert i Krystek 1975 ↓, s. 1.
  16. Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 884.
  17. Druskininkų senųjų kapinių komplekso senosios kapinės. kvr.kpd.lt. [dostęp 2021-03-25]. (lit.).
  18. БОГОСЛУЖЕНИЕ В ДРУСКИНИНКАЙ. orthodoxy.lt, 16 września 2018. [dostęp 2021-06-30]. (ros.).
  19. Druskininkų savivaldybė – Tarptautinis bendradarbiavimas [online], www.druskininkai.lt [dostęp 2017-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-30].
  20. Druskininkai nutraukė bendradarbiavimą su Rusijos ir Baltarusijos miestais – partneriais. manodruskininkai.lt, 2022-03-03. [dostęp 2023-03-15]. (lit.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Lech Dzierżanowski, Stanisław Rajpert, Józef Krystek: Związek Radziecki. Przyroda - Człowiek - Gospodarka. Warszawa: 1975.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]