Czechrzyca grzebieniowa

Czechrzyca grzebieniowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	czechrzyca
Gatunek	czechrzyca grzebieniowa
	Nazwa systematyczna
	Scandix pecten-veneris Sp. pl. 1:256. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czechrzyca grzebieniowa^[3], trybulka grzebieniowa^[4] (Scandix pecten-veneris L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae). Rośnie dziko w południowej i środkowej Europie, w Afryce Północnej, na Maderze i Wyspach Kanaryjskich oraz w Azji Zachodniej, Środkowej i na Kaukazie^[5]^[6]. Jako roślina introdukowana rośnie na obu kontynentach amerykańskich, w Australii i Nowej Zelandii oraz na Dalekim Wschodzie Azji^[6]. W Polsce jest rzadkim archeofitem. Większość stanowisk skupionych jest na Wyżynie Małopolskiej^[7].

Morfologia

Pokrój: Roślina jednoroczna osiągająca do 40 cm wysokości. Łodyga jest prosto wzniesiona lub podnosząca się, zaokrąglona na przekroju, delikatnie kreskowana, owłosiona lub naga, zwykle rozgałęziona. Korzeń cienki, wrzecionowaty^[4].
Liście: Ogonkowe, przy czym dolne z dłuższymi, górne z krótszymi ogonkami. Pochwy liściowe nieco rozdęte, brzegiem orzęsione. Blaszki liści 2–3-krotnie pierzaste, o łatkach równowąskich, ostro zakończonych^[4].
Kwiaty: Zebrane zwykle po ok. 10 w baldaszki, a te z kolei zebrane po 1–3 w baldachy złożone. Pokrywki lancetowate, orzęsione. Pokryw brak. Płatki korony białe, do 3 mm długie, w kwiatach brzeżnych wyraźnie powiększone^[4].
Owoce: Silnie wydłużone z powodu wyciągniętego dzióbka, do 2–6 razy dłuższego od reszty owocu. W sumie owoce z dzióbkiem osiągają 2–3 cm długości. Rozłupki walcowate z żółtawymi żebrami i ciemniejszymi bruzdami^[4].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Rośnie na polach uprawnych^[4], na glebach bogatych w węglan wapnia. Kwitnie w maju i czerwcu^[4]. Gatunek charakterystyczny zespołu Caucalido-Scandicetum^[8].

Zagrożenia

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[9]: E (wymierający); 2016: CR (krytycznie zagrożony)^[10].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001, 2014): CR (krytycznie zagrożony)^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 162, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g MarianM. Koczwara MarianM., Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Część VII, [w:] WładysławW. Szafer, BogumiłB. Pawłowski (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom IX, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 34-35 .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
↑ ^a ^b Scandix pecten-veneris L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-26].
↑ M. Zając, A. Urbisz 2001. Czechrzyca grzebieniasta. s. 266–268. W: Polska Czerwona Księga Roślin, Kraków 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[checklist-3] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 162, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[koczwara-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g MarianM. Koczwara MarianM., Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Część VII, [w:] WładysławW. Szafer, BogumiłB. Pawłowski (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom IX, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 34-35 .

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].

[powo-6] Scandix pecten-veneris L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-26].

[7] M. Zając, A. Urbisz 2001. Czechrzyca grzebieniasta. s. 266–268. W: Polska Czerwona Księga Roślin, Kraków 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[8] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[9] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]