Przejdź do zawartości

Borszczów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy miasta na Ukrainie. Zobacz też: Borszczów (ujednoznacznienie).
Borszczów
Борщів
Ilustracja
Widok na budynek byłego „Narodnyjnego Dimu”, obecnie muzeum rejonowe
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Rejon

czortkowski

Hromada

Borszczów

Powierzchnia

2,66 km²

Wysokość

290 m n.p.m.

Populacja (2017)
• liczba ludności


11 077[1]

Nr kierunkowy

+380 3541

Kod pocztowy

48700

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Borszczów”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Borszczów”
Ziemia48°48′N 26°03′E/48,800000 26,050000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Borszczów (ukr. Борщів, Borszcziw) – miasto na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim, w rejonie czortkowskim, siedziba hromady.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Przedwojenny herb Borszczowa

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1456 roku. W 1565 właścicielami byli Borszczowscy herbu nieznanego[2]. W 1629 Borszczów uzyskał prawa miejskie i herb Wazów – Snopek. Miasto w tym czasie posiadało wały obronne i znajdował się tu także zamek wzniesiony dla ochrony przed napadami Tatarów. Borszczów uzyskał prawo składu w 1635[3]. W 1655 do Borszczowa wkroczyły wojska kozackie Chmielnickiego wraz z oddziałami rosyjskimi. Od XVII wieku w miejscowości zaczynają się osiedlać Żydzi. W 1663 r. erygowano tu parafię rzymskokatolicką, a w 1763 r. poświęcono nowo zbudowany kościół pw. św. Trójcy[4]. Po I rozbiorze Polski miasto znalazło się w granicach Austrii i weszło w skład cyrkułu zaleszczyckiego, potem czortkowskiego. W 1785 władze austriackie potwierdziły prawa miejskie Borszczowa. W 1867 Borszczów został siedzibą powiatu, co przyczyniło się do przyspieszenia jego rozwoju. Pod koniec XIX wieku funkcjonowały tu m.in. fabryka odzieży, fabryka tytoniu i papiernia. W 1890 roku liczba mieszkających w mieście Żydów wzrosła do 1808 osób (41,7% populacji miasta). W późniejszych latach około 600 osób wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych[5].

W 1909 założono Polskie Prywatne Gimnazjum w Borszczowie. 17 lipca 1919 miejscowość zajęły wojska polskie. W II Rzeczypospolitej miasto było siedzibą powiatu borszczowskiego w województwie tarnopolskim. Ze względu na bliskość granicy ZSRR w Borszczowie stacjonował batalion KOP „Borszczów”. Działały tu też organizacje polskie, w tym Związek Strzelecki i Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Społecznie udzielały się także siostry służebniczki, które prowadziły ochronkę dla dzieci i wydawały darmowe posiłki najuboższym, organizowały kursy kroju i szycia oraz gotowania[6].

Borszczów był siedzibą dekanatu archidiecezji lwowskiej. Do tutejszej parafii rzymskokatolickiej należał też kościół filialny we wsi Wysuczka[7]. 12 maja 1939 poświęcono wybudowany w 1936 budynek szkoły nazwanej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego[8].

17 września 1939 do miasta wkroczyły wojska radzieckie. Podczas okupacji sowieckiej rozwiązane zostały przedwojenne instytucje(w tym żydowskie) żydowskie, zakazano działalności politycznej.

7 lipca 1941 roku miejscowość została zajęta przez wojska węgierskie. W tym czasie Ukraińcy usiłowali dokonać pogromu Żydów, lecz zapobiegli temu Węgrzy. Od sierpnia 1941 władanie miasta przeszło w ręce okupacyjnej administracji niemieckiej. W mieście w połowie 1941 roku przebywało około 3000 Żydów. Byli to miejscowi oraz uciekinierzy z terenów Polski centralnej[9].

Starostą początkowo został były zastępca szefa Gestapo w Szczecinie, sturmbannführer SS Gerhard Littschwager, a od końca kwietnia 1942 roku – hauptsturmführer SS Hans Kujat. W Borszczowie działał posterunek policji kryminalnej, który podlegał oddziałowi policji bezpieczeństwa w Czortkowie, oraz posterunek żandarmerii i ukraińskiej policji pomocniczej. Podobnie jak w wielu miejscowościach zajętych przez Niemców został utworzony Judenrat. Na jego czele stanął Wolf Hess. Pod koniec lipca 1942 roku za sprzeciwienie się zarządzeniom okupantów wysłano go do obozu zagłady w Bełżcu. Szefem Judenratu został Oskar Hessing, uciekinier z Wiednia. Na czele policji żydowskiej stanął jego brat Szymon[5].

W czasie okupacji niemieckiej w Borszczowie istniało getto, do którego zwożono Żydów z pobliskich miejscowości. Do sierpnia 1943 roku zostali oni rozstrzelani na żydowskim cmentarzu w liczbie około 4,5 tys.[10]. Pomocy Żydom udzielały Polki Anna Orłowska i Anna Zielińska oraz ukraińska rodzina Sokołyków (Mychajło, Kateryna i Iwan), za co po wojnie Instytut Jad Waszem uhonorował ich tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[11][12][13][14][15][16].

 Osobny artykuł: Getto w Borszczowie.

W czasie II wojny światowej bezpośredniego napadu UPA na miasto nie było, ale z rąk banderowców zginęło 35 mieszkańców, głównie w czasie wyjazdów do okolicznych wiosek[17].

Po wcieleniu Kresów Wschodnich do ZSRR kościół w Borszczowie był jedną z pięciu rzymskokatolickich świątyń, które pozostały otwarte dla wiernych w dawnym województwie tarnopolskim. Tutejszym proboszczem był s. Józef Adamczyk (1893–1963), a po nim ks. Jakub Macyszyn (1901-1971)[18].

W 1989 miasto liczyło 11 305 mieszkańców[19].

W 2013 liczyło 11 222 mieszkańców[20].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • kościół parafialny pw. św. Trójcy, zbudowany na planie krzyża w miejscu dawnego zamku, poświęcony w 1763 r, konsekrowany w 1871 r[4]. Od 1991 r. posługę w parafii pełnią księża michalici.
  • pomnik Adama Mickiewicza z 1898 roku znajdujący się obok kościoła
  • cerkiew Zaśnięcia NMP z 1886 roku
  • pozostałości zamku borszczowskiego
  • ruiny zamku we wsi Wysuczka, 4 km na zachód od miasta

Urodzeni w Borszczowie

[edytuj | edytuj kod]

Związani z miastem

[edytuj | edytuj kod]
  • Mychajło Dorundiak (1857–1908) – ukraiński prawnik, doktor prawa, szwagier dra Teofila Okunewskiego[23]
  • N. Wachałowicz – starosta powiatowy w Borszczowie (m.in. w 1936)[24]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.65.
  2. ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 2. Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Akcyjne Artystyczno-Wydawnicze, 1900, s. 57.
  3. ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.
  4. ↑ a b Borszczów [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2022-10-30].
  5. ↑ a b Historia społeczności | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2022-06-18].
  6. ↑ Adam Masiowski, Wiedziałem, że wszystko co ma związek z Polską, Bolszewicy zniszczą... w: Namysłowskie spotkania kresowe, nr 1/32, kwiecień 2019, s. 16.
  7. ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 31, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
  8. ↑ Poświęcenie szkoły – pomnika w Borszczowie. „Wschód”. Nr 132, s. 3, 28 maja 1939. 
  9. ↑ Encyclopedia of Camps and Ghettos 2012 ↓, s. 753.
  10. ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, s. 102. ISBN 978-5-8243-1296-6 (ros.).
  11. ↑ Marek Anna (Przyłucka). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-22]. (ang.).
  12. ↑ Zielińska Anna (Szałacka). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-22]. (ang.).
  13. ↑ Sokolik Mikhail & Yekaterina ; Son: Ivan. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-22]. (ang.).
  14. ↑ СОКОЛИК МИХАЙЛО. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-05-22]. (ukr.).
  15. ↑ СОКОЛИК КАТЕРИНА. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-05-22]. (ukr.).
  16. ↑ СОКОЛИК ІВАН. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-05-22]. (ukr.).
  17. ↑ Komański Henryk, Siekierka Szczepan, dz. cyt.
  18. ↑ Kościół rzymskokatolicki na terenie obwodu tarnopolskiego w latach 1945–1991. Część 1 [online], Nowy Kurier Galicyjski, 8 lipca 2021 [dostęp 2022-10-30] (pol.).
  19. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. (ros.).
  20. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
  21. ↑ Adam Masiowski, Kresowe wspomnienia, czyli Borszczów oczami małolata i tajemnicza historia kresowego sztandaru, Zbigniew Bałdyga (red.), Olbrachtów-Namysłów 2021, s. 7, ISBN 978-83-65090-35-5.
  22. ↑ Arkadiusz Oleksak, Wiedziałem, że wszystko co ma związek z Polską, Bolszewicy zniszczą… - wywiad z Adamem Masiowskim, „Namysłowskie Spotkania Kresowe” (1/32 kwiecień 2019), s. 16-25.
  23. ↑ Емілія Окуневська (Дорундяк) нар. 20 грудня 1862 пом. 17 березня 1894. (ukr.).
  24. ↑ [1].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Martin Dean, Mel Hecker: Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945. T. II: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe. Cz. A. Bloomington and Indianapolis: United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, 2012. ISBN 978-0-253-00202-0. (ang.).
  • Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Borszczów. W Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. I. Warszawa, 1880–1902, s. 326–328.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Powiat borszczowski (1920–1939)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39 →)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39 →)
Powiat czortkowski (1920–1939 i 1941–1944) (► GG)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–1934 →)
Miasteczka (1920–1934)
Gminy miejskie (1920–1939 →)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–1939 →)
Gminy (← 1941–1944 →)
Miejskie[A]
Wiejskie[B][A]
  1. ↑ a b strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939
  2. ↑ kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie
Miasta obwodu tarnopolskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Borszczów&oldid=75741101”