Białowieża (powiat tucholski)

Białowieża

osada
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	tucholski
Gmina	Tuchola
Liczba ludności (2011)	355
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	89-500
Tablice rejestracyjne	CTU
SIMC	0098482
Położenie na mapie gminy Tuchola Białowieża
Położenie na mapie Polski Białowieża
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Białowieża
Położenie na mapie powiatu tucholskiego Białowieża
53°37′38″N 17°49′42″E

Białowieża (niem. Bialowierz) – osada w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie tucholskim, w gminie Tuchola. Białowieża leży około 5,5 km na północny zachód od Tucholi, przy drodze w kierunku Raciąża.

Podział i demografia

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bydgoskiego. 1 lipca 2012 dokonano podziału sołectwa Stobno na sołectwo Stobno i sołectwo Białowieża. Teren działania sołectwa Białowieża obejmuje osadę Białowieża. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 355 mieszkańców. Jest siódmą co do wielkości miejscowością gminy Tuchola.

Historia

Jest to jedna z najstarszych miejscowości w powiecie tucholskim. Pierwszymi śladami osadnictwa na terenie tej wsi są odkryte jeszcze przed II wojną światową groby skrzynkowe pochodzące z okresu wczesno-żelaznego, czyli z okresu między 800 a 300 rokiem p.n.e. Pierwsze pisane wzmianki o wsi pochodzą już z XII wieku i są o prawie 200 lat wcześniejsze niż wzmianki o większości miejscowości, które w źródłach pojawiają się najczęściej dopiero w wieku XIV za sprawą Krzyżaków. W XII wieku Białowieża wymieniona jest jako dotacją pomorskiego księcia Świętopełka dla proboszcza tucholskiego z okazji erekcji (powstania) kościoła w Tucholi. Jest to następna niezwykłość tej wsi, ponieważ na tym terenie większe majątki kościelne były rzadkością. W 1555 r. wieś jest nadal własnością parafii tucholskiej, ale dzierżawi ją były proboszcz Tucholi Feliks Radzimski, który proboszczem już nie jest, gdyż w źródłach określany jest jako apostata, czyli odstępca. Oznacza to, że przeszedł na jedno z bardzo prężnie rozwijających się wówczas wyznań protestanckich, co nie przeszkadzało mu dzierżawić ziemi od katolickiej parafii. W roku 1682 nadal są to dobra duchowne, w których mieszka 4 ogrodników, czyli chłopów pracujących na dzierżawionych od właściciela (w tym przypadku parafii tucholskiej) działkach o obszarze poniżej 1 włóki, czyli około 17 ha. Po przejściu Pomorza w wyniku I rozbioru pod panowanie pruskie (1772), w 1789 r. wieś na jakiś czas staje się prywatną własnością niejakiego Sikorskiego i składa się z 15 rodzin. Jednak w roku 1880 jest ponownie odnotowana jako własność proboszcza tucholskiego. Pięć lat później (1885) właściciel się nie zmienia, ale odnotowano, że obszar wsi to 480 ha i 120 mieszkańców. Rok 1910: obszar i właściciel się nie zmieniają, odnotowuje się natomiast 9 budynków zamieszkałych, mieszczących 18 gospodarstw, łącznie 129 mieszkańców, z czego 125 Polaków i 4 Niemców. Już w wolnej Polsce, tj. w 1921 roku, budynków mieszkalnych jest 10, a ludzi 143, z czego 1 ewangelik, reszta katolicy. Osiem lat później (1929) dzierżawi wszystko tj. 485 ha (nadal od parafii tucholskiej) Joachim Thiel. Jan Thiel w 1935 r. był zarejestrowany jako właściciel samochodu osobowego marki Ford (rocznik 1928). W połowie lat 30. XX wieku budynków mieszkalnych jest ponownie 9, ale za to murowane z cegły. Mieszka w nich 112 mieszkańców. Są to robotnicy rolni nie posiadający własnej ziemi, pracujący głównie u wspomnianego już dzierżawcy folwarku składającego się z 394 ha gruntów ornych, 5 ha sadów i ogrodów, 75 ha łąk i pastwisk i 6 ha o innym wykorzystaniu. Gleba jest jednak słaba, ale założona jest drenarka (melioracja).

Znane osoby

Prawdopodobnie z tej wsi pochodził Bronisław Dembiński – polski historyk, profesor uniwersytetów Lwowskiego, Warszawskiego i Poznańskiego, rektor Uniwersytetu Lwowskiego i działacz państwowy.

Zobacz też

• Białowieża