Przejdź do zawartości

Berberowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Berberowie
Ilustracja
Populacja

ok. 20 mln

Miejsce zamieszkania

Maroko: 8 900 000
Algieria: 6 400 000
Francja: 1 000 000
Hiszpania: 250 000
Libia: 470 000+
Tunezja: 80 000
Holandia: 150 000
Belgia: 200 000
Mauretania: 680 000
Egipt: 10 000

Język

języki berberyjskie (tamazight)

Religia

islam (większość), chrześcijaństwo, judaizm, inne

Mapa grupy etnicznej
Rozmieszczenie plemion berberyjskich w Afryce:

     Tuaregowie

     Zajanowie

     Rifenowie

     Chenwi

     Kabylowie

     Chaoui

     Berberowie saharyjscy (Zenaga, Mozabici, Siwi)

     Chleuh

Berberowie (Berberzy[1], Amazygowie[2]) – rdzenna ludność Berberii w północnej Afryce.

Stanowią w większości odrębny typ somatyczny w ramach rasy białej, nazywany w nauce berberyjskim. Wielu ma do dziś niebieskie oczy, rude bądź jasne włosy. Wyróżnić można kilka grup Berberów, m.in.:

Berberowie są uważani za rdzenną ludność Północnej Afryki. Obecnie plemiona i związki berberyjskie występują na obszarach od Oazy Siwa w Egipcie aż po wybrzeża Oceanu Atlantyckiego i od brzegów Morza Śródziemnego po południowe granice Sahary. Szacuje się, że językami berberyjskimi mówi dzisiaj jeszcze od 6 do 7 mln ludzi; najwięcej w Maroku i Algierii. Najdalej stwierdzony zasięg Berberów dotyczy Wysp Kanaryjskich, gdzie byli znani pod nazwą Guanczów.

Nazwa Berber pochodzi od łacińskiego barbarusbarbarzyńca. Do języków europejskich weszło za pośrednictwem arabskiego barbar (بربر), choć Arabowie nie zdawali sobie sprawy z jego pogardliwego znaczenia – Ibn Chaldun uważał słowo barbar za imię praojca tego ludu. Sami siebie Berberowie nazywają Amazigh (l.mn. Imazighen) – „ludzie wolni”, co bywa spolszczane do formy „Amazygowie”[2].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Prawdopodobnie Berberowie na wspomnianych wyżej terytoriach byli obecni od starożytności. Spotykali ich już starożytni Grecy i Kartagińczycy, kolonizując południowe wybrzeża Morza Śródziemnego. Powszechnie uznaje się, że przodkami Berberów są twórcy cywilizacji kapskiej. Starożytni pisarze i geografowie nazywali Berberów różnie, w zależności od miejsc zamieszkiwania. Mieszkańców Cyrenajki nazywali Nasamonami i Psyllami, z Fezzanu – Garamantami, z Tunezji – Makalami, Getulami z Sahary, Maurami z obecnych terenów Algierii i Maroka, Numidami ze wsch. części płn. Afryki. W starożytnym Egipcie określano ich mianem Libijczyków, którzy najeżdżali ten kraj od zachodu. Ich wizerunki utrwalone na starożytnych obrazach i stelach egipskich prezentują ich jako jasnowłosych bądź rudowłosych ludzi. Wielu służyło w armii faraonów jako najemnicy. Zajmowali się wówczas pasterstwem, łowiectwem oraz rolnictwem. Terytoria, które zamieszkiwali określały charakter mieszkańców. Byli twardzi, nieustępliwi, wojowniczy. Berberowie przez stulecia ulegali wpływom punickim (starożytna Kartagina), a później wpływom rzymskim. W okresie wojen punickich powstały pierwsze państwa berberyjskie Massylów i Masalesylów (pierwsze znane państwo berberyjskie – Numidia istniało już w III wieku p.n.e.), które wsparły Rzymian w walce z Kartagińczykami. Później zostały one włączone przez Rzymian do północno-afrykańskich prowincji Cesarstwa rzymskiego. Zostało ono zwasalizowane przez antyczny Rzym a jego mieszkańcy poddani zostali romanizacji, wzmacniając Imperium.

W V–VI wieku n.e. tereny zamieszkiwane przez Berberów stały się obiektem wędrówki ludów. Na terytorium dzisiejszej Tunezji osiedlili się Wandalowie, których resztki niewyniszczone przez bizantyjskiego wodza Belizariusza w VI wieku n.e. schroniły się w górach Dżabal al-Auras, wzmacniając istniejące tam skupiska ludności o silnym procencie jasnych oczu i włosów, określanych dzisiaj mianem Kabylów.

Do VII wieku większość Berberów wyznawała chrześcijaństwo lub politeizm. W VII wieku, po ekspansji arabskiej, zaczęło się to stopniowo zmieniać, gdyż większość ludności przyjęła islam, mimo prób oporu (utworzenie państwa Berghuata i założenie własnej religii przez Saliha ibn Tarifa). Pozostały jednakże wyraźne różnice w obyczajowości. Między innymi charakterystyczny szacunek do kobiet wyrażający się monogamią oraz prawem współdecydowania o ważniejszych sprawach rodziny wspólnie z mężem.

Część Berberów, mieszkańców Wysp Kanaryjskich, pozostała poganami do XIV wieku, do czasu kiedy przybyli tam Hiszpanie i Portugalczycy. Hiszpanie dokonali aneksji wysp, połączonej z podbojem miejscowej ludności, która w większej części zginęła w walce, a częściowo się zasymilowała. Pozostały po niej tylko stare miejsca grzebalne, gdzie odkrywa się rudowłose mumie o szkieletach przypominających typy śródziemnomorskie Corded lub kromaniońskie, charakteryzujące się jasną pigmentacją. Plemiona berberyjskie miały w przypadku terenów dzisiejszej Algierii i Maroka sporą autonomię i poczucie własnej odrębności, której nie mogli wykorzenić Arabowie.

W latach 1921–26 na terenie obecnego Maroka istniała berberyjska Republika Rifu. Po procesie dekolonizacji wielu Berberów migrowało do Francji. W nowych krajach po dekolonizacji z trudem odnajdywali się w nowej rzeczywistości stając się obywatelami drugiej kategorii po Arabach. Na emigracji wnieśli szczególnie ważny wkład w kulturę francuską. Przykładem jest tu cała plejada aktorów, piosenkarzy, na przykład Isabelle Adjani, piłkarz Zinédine Zidane.

Współcześnie w krajach istniejących na ojczystych ziemiach Berberów, szczególnie w Algierii (17% Berberów) czy Maroku (25%), arabskie władze prowadzą politykę ich wynaradawiania i asymilacji.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Berberowie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-09-01].
  2. a b Berberowie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-09-02].