Baranów Sandomierski
50°29′59″N 21°32′29″E/50,499722 21,541389
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |
.jpg) Zamek w Baranowie Sandomierskim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Prawa miejskie |
1354 |
| Burmistrz |
Marek Mazur |
| Powierzchnia |
9,15[1] km² |
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
|
| Strefa numeracyjna |
(+48) 15 |
| Kod pocztowy |
39-450 |
| Tablice rejestracyjne |
RTA |
Położenie na mapie gminy Baranów Sandomierski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnobrzeskiego  | |
| 50°29′59″N 21°32′29″E/50,499722 21,541389
| |
| TERC (TERYT) |
1820014 |
| SIMC |
0980352 |
Urząd miejski ul. gen. L. Okulickiego 139-450 Baranów Sandomierski | |
| Strona internetowa | |
| BIP | |
Baranów Sandomierski (jid. באַרנעוו[2]) – miasto w Polsce, w województwie podkarpackim, w powiecie tarnobrzeskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Baranów Sandomierski. Leży nad Wisłą i Babulówką – prawobrzeżnym dopływem Wisły.
Miasto uzyskało prawo niemieckie od Kazimierza III Wielkiego w 1354 roku[3]. W 1568 roku Baranów kupił kasztelan śremski Rafał Leszczyński[4]. Na przełomie XVI i XVII wieku w mieście zbudowano późnorenesansowy zamek w stylu palazzo in fortezza. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnobrzeskiego.
Miejscowa ludność wyznania katolickiego przynależy do parafii Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Baranowie Sandomierskim[5].
Ośrodek turystyczno-krajoznawczy. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 985 (Tarnobrzeg – Mielec).
Miasto jest położone w makroregionie Kotlina Sandomierska, na pograniczu mezoregionów Nizina Nadwiślańska i Równina Tarnobrzeska[6].
Historycznie położony jest w Małopolsce, na ziemi sandomierskiej.
Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 1395 mieszkańców, będąc 49. najludniejszym miastem w województwie[1].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Zdaniem Mirosława Bańko nazwa Baranów pochodzi od nazwiska Baran i oznaczała pierwotnie własność danej osoby[7]. Według części badaczy nazwa miasta pochodzi od hodowli baranów[8]. Wedle miejscowej legendy nazwa Baranów pochodzi od przezwiska dzierżawcy pobliskiej wsi, którego córka Anna ocaliła Mściuga (lub Mszczuja) Jaksę herbu Gryf (ojciec dziewczyny był nazywany baranem, ponieważ nosił często barani kożuch) i w podzięce otrzymała zamek i otaczające go posiadłości[9]. Przez długi czas miasto było nazywane Baranowem, lecz dla rozróżnienia pomiędzy licznymi miastami do nazwy miasta zaczęto dodawać drugi człon[10]. W późnym średniowieczu i wczesnej nowożytności miasto nazywano Baranowem nad Wisłą. W czasie rozbiorów miasto było powszechnie znane jako Baranów Galicyjski (w związku z tym, że znajdowało się w Królestwie Galicji i Lodomerii)[11]. Obecna nazwa miasta to Baranów Sandomierski (od leżącego w pobliżu Sandomierza); została ona nadana w dwudziestoleciu międzywojennym[8].
Środowisko
[edytuj | edytuj kod]Miasto znajduje się w na pograniczu Niziny Nadwiślańskiej i Równiny Tarnobrzeskiej w Kotlinie Sandomierskiej wchodzącej w skład podprowincji Podkarpacie Północne. Krajobraz okolic jest nizinny. Leży nad Wisłą i jej prawym dopływem Babulówką; obie rzeki są obwałowane[12][13]. Baranów znajduje się na wysokości około 150 m n.p.m. W miejscowości przeważają gleby bielicowe i brunatne, dużo jest też czarnoziemów[14]. W mieście znajduje się część specjalnego obszaru ochrony siedlisk sieci Natura 2000 Tarnobrzeska Dolina Wisły[15]. W miejscowości znajdują się cztery pomniki przyrody – dwa w pobliżu kościoła i dwa w zamkowym parku[16][17]. Średni czas trwania okresu wegetacyjnego to około 210 dni, a średnia roczna wilgotność wynosi 78%[18].
Przynależność administracyjna
[edytuj | edytuj kod]Baranów Sandomierski obecnie należy do województwa podkarpackiego, powiatu tarnobrzeskiego i gminy Baranów Sandomierski (której także jest siedzibą).
Historia
[edytuj | edytuj kod]W I RP należał do Korony Polskiej, prowincji małopolskiej oraz województwa i powiatu sandomierskiego[9]. W latach 1772–1918 był częścią Królestwa Galicji i Lodomerii. W latach 1773–1775 w cyrkule Pilzno; miasto było siedzibą okręgu. W latach 1850–1867 w cyrkule rzeszowskim i Bezirk Tarnobrzeg[19]. W latach 1867–1918 należał do powiatu tarnobrzeskiego. W latach 1918–1939 należał do województwa lwowskiego i powiatu tarnobrzeskiego[20] (prawdopodobnie Baranów miał wejść w skład planowanego województwa sandomierskiego), w czasie okupacji niemieckiej do Generalnego Gubernatorstwa (dystrykt krakowski, landkreis Debica) w latach 1945–1975 do województwa rzeszowskiego, zaś w latach 1975–1998 do województwa tarnobrzeskiego.
Polityka
[edytuj | edytuj kod]W skład Rady Miasta i Gminy Baranów Sandomierski wchodzi piętnastu radnych. Mieszkańcy Baranowa Sandomierskiego wybierają radnych do sejmiku wojewódzkiego z okręgu wyborczego nr 3, a posłów do Sejmu RP z okręgu wyborczego nr 23. Senatora wybierają z okręgu wyborczego nr 54, zaś parlamentarzystów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 9.
Historia
[edytuj | edytuj kod]_Baran%C3%B3w_Sand._Mapa_Miega_1780.jpg)
_Baran%C3%B3w_Sand._kataster_1850.jpg)
_mapa_sztabowa_z_1915,_okolice_Baranowa_Sandomierskiego_02.jpg)
Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1135 roku. Prawa miejskie Baranów otrzymał w 1354 r. z rąk króla Kazimierza Wielkiego. Sam władca odwiedził go dwukrotnie (pierwszy raz u Pawła z Gozdawitów, drugi raz w 1364 roku u Abrahama z Baranowa)[21]. Miasto rozwijało się dzięki handlowi zbożem. W 1376 roku miasto zostało spustoszone w czasie wypraw łupieżczych Kiejstuta Giedyminowicza. Pod koniec XVI wieku w Baranowie Sandomierskim zaczęło rozwijać się rzemiosło, szczególnie sukiennictwo, kuśnierstwo oraz szewstwo[20]. W okresie od XVI wieku do 1655 roku Baranów był jednym z głównych ośrodków kalwinizmu w Małopolsce. W 1628 roku[22] w mieście założono drukarnie, której przełożonym do 1635 roku był Jędrzej Piotrowczyk; ona sama funkcjonowała do 1648 roku[8]. W 1604 roku w Baranowie odbył się protestancki synod, w którym brali udział kalwini oraz bracia czescy[23][24]. W czasie potopu szwedzkiego w 1656 roku w pobliżu miasta rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami szwedzkimi na czele z Karolem Gustawem a wojskami Rzeczypospolitej Obojga Narodów na czele z Janem Sapiehom, wydarzenie to jest wzmiankowane w Potopie[25][26][8][27]. W XVIII wieku Baranów Sandomierski był przez krótki czas siedzibą konfederacji dzikowskiej[28]. W XVIII wieku Baranów jako część latyfundium Lubomirskich specjalizował się w produkcji owsa[29]. W czasie rabacji galicyjskiej w pobliżu Baranowa Sandomierskiego przebiegała lokalna linia dzieląca Galicję na strefę zaangażowaną w rabację i w nią niezaangażowaną, na wschód od Baranowa (w stronę Tarnobrzega) ludność pozostawała spokojna i w większości nie angażowała się w rabację, zaś na zachód od Baranowa (w stronę Mielca) panowały bandy będące zaangażowane w rabacje[30]; część miejscowych chłopów wystąpiła nawet w obronie baranowskiego zamku. Podczas powstania styczniowego nieduża grupa mieszkańców miasta zaciągnęła się do oddziałów pułkownika Jordana. W XIX wieku w Baranowie Sandomierskim czterokrotnie odnotowano wylewy Wisły (w 1813, 1839, 1849 i 1892 roku)[20]. Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w 1880 roku w Baranowie Sandomierskim znajdowały się między innymi: posterunek żandarmerii, apteka, szkoła ludowa (dwuklasowa) i gorzelnia i drukarnia. W XIX wieku w mieście funkcjonowała szkoła żydowska[31]. 24 sierpnia 1898 roku w Baranowie Sandomierskim wybuchł pożar, w jego skutek spłonęła większa część rynku zamieszkiwanego przez żydów. Baranów Sandomierski przestał być miastem na okres trzydziestu ośmiu lat od 1896 r. do 1934 r. Od 1840 r. w Baranowie urząd rabina sprawowali przedstawiciele baranowskiej dynastii chasydów założonej przez Israela Horowica, syna Eliezera Horowica i wnuka Natfaliego z Ropczyc[32]. W czasie I wojny światowej w mieście funkcjonowały struktury Polskiej Organizacji Wojskowej[33].
W 1918 roku w czasie wiecu w Baranowie Sandomierskim aresztowany został Eugeniusz Okoń, współorganizator Republiki Tarnobrzeskiej[34]. W 1918 roku miasto zamieszkiwało około dwóch tysięcy mieszkańców, z czego dziewięćset osób stanowili żydzi. W czasie dwudziestolecia międzywojennego na terenie miasta funkcjonowały różne organizacje syjonistyczne, działali m.in. syjoniści rewizjonistyczni i przedstawiciele organizacji Mizrahi[32]. W 1929 roku Baranów Sandomierski odwiedził prezydent Ignacy Mościcki[35]. Przed II wojną światową Rada Miasta nadała honorowe obywatelstwo: Eugeniuszowi Kwiatkowskiemu, Ignacemu Mościckiemu, Felicjanowi Sławojowi Składkowskiemu i marszałkowi Edwardowi Rydzowi-Śmigłemu[8]. W 1933 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zatwierdziło herb miasta. Wybuch II wojny światowej pokrzyżował plany budowy wytwórni płyt budowlanych w Baranowie Sandomierskim w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego. W dwudziestoleciu międzywojennym w mieście znajdował się budynek Towarzystwa Sokół[8] i działał Związek Strzelecki[36].
11 września 1939 roku 23 Batalion Saperów postawił w ciągu 9 godzin most przez Wisłę o długości 345 m, a w ciągu 6,5 godziny naprawił dla potrzeb piechoty znajdujący się obok most zbudowany latem 1939 roku, który wysadzono przedwcześnie w obawie przed zbliżającymi się wojskami niemieckimi. Niezwłocznie po zakończeniu prac przez obydwa mosty przeprawiły się główne siły Armii „Kraków”[37].
W czerwcu 1942 Niemcy utworzyli w Baranowie getto dla ludności żydowskiej[38]. Przebywało w nim ponad 2 tys. osób z Baranowa, Tarnobrzega i okolicznych miejscowości[38]. W lipcu tego samego roku getto zostało zlikwidowane[38]. Mieszkańców przesiedlono do getta w Dębicy, a 60 osób rozstrzelano[38].
W czasie okupacji na zamku mieścił się niemiecki Zarząd Powierniczy[20].
W lipcu 1944 roku wojska radzieckie sforsowały Wisłę i utworzyły na jej lewym brzegu tzw. przyczółek baranowsko-sandomierski. Duża część miasta (ponad 150 domów) została zniszczona wskutek niemieckich nalotów. W czasie II wojny światowej w Baranowie gościli żołnierze z Batalionów Chłopskich i z oddziału Jędrusie.
30 lipca 1944 roku do miasta wkroczyły oddziały 13 Armii I Frontu Ukraińskiego. Po wojnie, w 1946 roku na rynku wzniesiono Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej ku czci poległych w walkach o wyzwolenie miasta spod okupacji hitlerowskiej żołnierzy radzieckich z I Frontu Ukraińskiego[39][40]. Pomnik został jednak zburzony, a w innym miejscu na rynku wzniesiony został[41] pomnik z tablicą pamiątkową z brązu, przedstawiający orła piastowskiego z rozpostartymi skrzydłami, mający przypominać o nadaniu praw miejskich przez Kazimierza Wielkiego. Wokół pomnika powstały dwa maszty flagowe[42].
Po wojnie przeprowadzono reformę rolną, w wyniku której zamek i ziemia zostały przejęte przez Skarb Państwa[8]. Wkrótce nastąpiła elektryfikacja miejscowości, pod koniec XX wieku nastąpiła również gazyfikacja, telefonizacja i budowa wodociągów w mieście[43]. W 2021 roku w mieście otwarto Muzeum Teatru Polskiego Radia[44].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Wykres liczby ludności miasta na przestrzeni lat[45][46][47]:
Według spisu powszechnego z 1921 roku miasto zamieszkiwało 1060 osób narodowości polskiej, 731 narodowości żydowskiej i 3 narodowości rusińskiej[45].
Piramida wieku mieszkańców Baranowa Sandomierskiego w 2014 roku[48].
Struktura zatrudnienia
[edytuj | edytuj kod]Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 31 grudnia 2021 roku[49] struktura zatrudnienia w Baranowie Sandomierskim przedstawia się następująco:
- Rolnictwo (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo) – 43,6%
- Przemysł i budownictwo – 34,8%
- Usługi (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) – 7,9%
- Finanse (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości) – 0,5%
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Zamek
[edytuj | edytuj kod]
W Baranowie Sandomierskim znajduje się późnorenesansowy zamek, ze względu na podobieństwa zwany Małym Wawelem. Siedziba rodu Leszczyńskich została zbudowana według projektu Santi Gucciego w latach 1591–1606. Zbudowany został na fundamentach istniejącej tu wcześniej twierdzy.
Część pomieszczeń jest udostępniona zwiedzającym. Przed przejęciem zamku przez Agencję Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie w 1997 roku nie było możliwe zwiedzanie komnat zamkowych. W piwnicach znajduje się stała ekspozycja muzealna. Podziwiać można największe w Europie czółno wydłubane z pnia drzewa, wystawę fotografii oraz wystawę porcelany. W podziemiach znajduje się również zbrojownia rycerska[50]. Istnieje możliwość wynajęcia restauracji zamkowej oraz części sal na imprezy okolicznościowe (sympozja, wesela, a nawet śluby). Hotel mieści się w miejscu dawnych stajni.
Zamkowy dziedziniec jest otoczony dwukondygnacyjnymi krużgankami. Na kolumnach krużganków znajdują się maszkarony. Na frontowej elewacji znajduje się attyka. W zamku znajduje się wiele polichromii przedstawiających herby szlacheckie. Z pierwszego piętra na dziedziniec prowadzą schody wachlarzowe; dwa biegi klatki schodowej, łącząc się, tworzą loggię.
Zamek otoczony jest 16-hektarowym obszarem parkowym. Za zamkiem ogród w stylu angielskim, po lewej od głównego wejścia ogród w stylu włoskim i w stylu francuskim. W zamkowych ogrodach znajdują się dwa pomniki przyrody – klon zwyczajny zasadzony w 1901 roku lat i tulipanowiec amerykański zasadzony w 1897 roku[51]. W parku znajduje się oranżeria z zapleczem gastronomicznym, w której udostępniane są wystawy czasowe[52].
Kościół
[edytuj | edytuj kod]Późnorenesansowy kościół pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela z lat 1604–1607 wzniesiony na miejscu dawnego drewnianego kościoła. Pierwotnie wybudowano go jako zbór kalwiński; kalwinistom służył do 1655 roku. Kościół został rozbudowany w XIX wieku. We wnętrzu kościoła znajdują się polichromie w stylu secesyjnym, zabytkowe obrazy i ołtarze oraz późnobarokowe rzeźby świętych. W dzwonnicy znajdują się trzy dzwony, pochodzą one z 1608, 1696 i 1946 roku.
Kaplica Dolańskich na cmentarzu parafialnym
[edytuj | edytuj kod]Na cmentarzu parafialnym znajduje się zabytkowa i neoklasycystyczna kaplica Dolańskich (właścicieli zamku w Baranowie Sandomierskim do czasu zakończenia II wojny światowej) zbudowana według projektu Tadeusza Stryjeńskiego w roku 1931. W tympanonie, nad wejściem widniej herb Dolańskich – Korab[53][54] Kaplica składa się z właściwego grobowca znajdującego się pod ziemią i części górnej[55]. W pobliżu kaplicy na cmentarzu parafialnym znajdują się zbiorowe mogiły żołnierzy walczących w I wojnie światowej oraz w II wojnie światowej[53].
Układ urbanistyczno-krajobrazowy miasta
[edytuj | edytuj kod]Stanowi przykład rozplanowania typowego średniowiecznego miasta. Układ jest oparty na planie szachownicowym, jego centrum jest prostokątny plac rynkowy dawniej otoczony głównie parterowymi drewnianymi domami. Na tyłach tej zabudowy znajdowały się ulice zatylne. Na rynku handlowano w czasie cotygodniowych targów i jarmarków organizowanych 1 listopada. W południowo-zachodniej części miasta znajduje się kościół pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela. Układ urbanistyczny został zaplanowany w czasie panowania króla Kazimierza Wielkiego[56].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]_Muzeum_Teatru_Polskiego_Radia_w_Baranowie_Sandomierskim_(2).jpg)
_Observation_tower_in_Baran%C3%B3w_Sandomierski_(1).jpg)
Przez Baranów Sandomierski przechodzi zielony szlak turystyczny Sandomierz – Majdan Królewski[57][58].
W mieście znajdują się między innymi:
- Rynek z Sercem Lasowiackim[59].
- Trzy stawy oraz wieża widokowa[60].
- Rzeki Wisła oraz Babulówka.
- Zabytkowa Kapliczka z 1900 roku ufundowana przez Jana i Marię Szarama przy ulicy Mickiewicza[61].
- Zabytkowa figura św. Jana Nepomucena z 1753 roku przy ulicy Mickiewicza[53].
- Muzeum Teatru Polskiego Radia – Muzeum Słów i Głosów przy ulicy Zamkowej[62]
- Figura Jezusa Frasobliwego przy ulicy Fabrycznej[53].
- Skwer im. prof. Alfreda Majewskiego[63][64]
Edukacja i kultura
[edytuj | edytuj kod]Ludność okolic Baranowa jest zaliczana do grupy etnograficznej Lasowiaków, w związku z czym widoczny jest wpływ kultury i gwary lasowiackiej na miejscową kulturę[8][65]. W mieście działa Zespół Obrzędowy Lasowiaczki[66]. W mieście odbywa się Ogólnopolski Festiwal Folklorystycznej Twórczości Dziecięcej „Dziecko w Folklorze”[67].
W Muzeum Teatru Polskiego Radia znajdują się studia nagraniowe, w których można nagrywać słuchowiska[68].
W Baranowie Sandomierskim znajdują się między innymi:
- Szkoła wybudowana w 1912 roku, wliczająca się do Zespołu Szkół i Placówek w Baranowie Sandomierskim[69], znajdująca się przy ulicy Kościuszki. Szkoła nosi imię ks. Jana Twardowskiego[70].
- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury[71], który znajduje się przy ulicy Fabrycznej. Ośrodek wydaje gminną gazetę – „Kwartalnik Gminy Baranów Sandomierski”[72]. W ośrodku spotykają się członkowie Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Baranowie Sandomierskim[73].
Sport
[edytuj | edytuj kod]W mieście działa Gminna Akademia Sportu Baranów Sandomierski[74]; działające sekcje sportowe:
- piłka nożna
- kajakarstwo
- lekkoatletyka
Przez miasto przebiegały trasy Wyścigu Solidarności i Olimpijczyków (w 2022[75] i 2019, w 2019 w Baranowie Sandomierskim znajdowała się lotna premia[76]) oraz Karpackiego Wyścigu Kurierów dla Amatorów (w roku 2021 i 2022 w Baranowie Sandomierskim znajdowały się start i meta wyścigu[77]). W mieście istniał seniorski klub piłkarski Wisła Baranów Sandomierski[78]. Przy ulicy Mickiewicza znajduje się stadion lekkoatletyczno-piłkarski[79].
Bezpieczeństwo i zdrowie
[edytuj | edytuj kod]W mieście usytuowany jest Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej znajdujący się przy ulicy Zamkowej[80], posterunek Policji znajdujący się przy ulicy Fabrycznej[81][82] oraz remiza Ochotniczej Straży Pożarnej znajdującej się przy ulicy Kilińskiego. Pierwszy oddział straży pożarnej na terenie Baranowa Sandomierskiego powstał w 1858 roku. Początkowo na jego wyposażeniu znajdowała się przenośna sikawka ręczna; w 1929 roku straż otrzymała motopompę, zaś w 1937 roku samochód strażacki. W czasie II wojny światowej samochody straży zostały skonfiskowane, a ona sama działała w konspiracji[83].
Osoby związane z Baranowem Sandomierskim
[edytuj | edytuj kod]Zasłużeni dla Miasta i Gminy Baranów Sandomierski
[edytuj | edytuj kod]- Wiesław Gucwa
- Anna Rzeszut
- Zespół Obrzędowy „Lasowiaczki”
- Ochotnicza Straż Pożarna w Skopaniu
- Edmund Janas
- Eugeniusz Durda
- Zespół Pieśni i Tańca „Skopanie”
- Ochotnicza Straż Pożarna w Baranowie Sandomierskim
- Mirosław Pluta
- Fabryka Firanek „Wisan” w Skopaniu
- Klub Sportowy Wisan Skopanie
- Kazimiera Kwiatkowska
- Ochotnicza Straż Pożarna w Woli Baranowskiej
- Ochotnicza Straż Pożarna w Dymitrowie Małym[84]
Znani ludzie związani z Baranowem Sandomierskim
[edytuj | edytuj kod]- Jakub Fischer
- Maria Kozłowa
- Lidia Jackiewicz-Kozanecka
- Franciszek Krempa
- Leon Krauss
- Mirosław Pluta
- Roman Ślęzak
- Maksymilian Więcek
- Zofia Gąska
- Tadeusz Wolfenburg
- Alfred Daun
- Józef Raczyński
- Kazimierz Aleksander Krauss
- Ludwik Krępa – urodzony w Baranowie Sandomierskim[85], uhonorowany przez instytut Jad Waszem medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[86].
- Jakub z Baranowa – żyjący w XV wieku podstoli sandomierski, sygnatariusz pokoju w Brześciu Kujawskim[87] i konfederacji Zbigniewa Oleśnieckiego[88].
- Abraham z Baranowa – żyjący w XIV wieku starosta lwowski[89] i kasztelan lubelski[90].
- Stanisław Bąkowski – urodzony w Baranowie Sandomierskim w 1889 roku, polski poeta i członek Związku Literatów Polskich[91]
- Abraham Low – urodzony w Baranowie Sandomierskim w 1891 roku, amerykańsko-żydowski neuropsychiatra, założyciel organizacji Recovery International[92]
- David Schnur – urodzony w Baranowie Sandomierskim w 1882 roku, austriacki przedsiębiorca tytoniowy, współpracownik firmy Reemtsma[93]
- Israel Horowic i inni przedstawiciele chasydów baranowskich[32]
Ulice
[edytuj | edytuj kod]Poniżej w tabeli umieszczone są ulice znajdujące się w mieście Baranów Sandomierski, z aktualnie przypisanym im numerem zgodnym z TERYT z katalogu ULIC[94]. W ramach dekomunizacji ulicę Karola Świerczewskiego[95][96] przemianowano na ulicę Leopolda Okulickiego, zaś ulicę Janka Krasickiego przemianowano na ulicę bp. Ignacego Krasickiego[97].
| Symbol ulicy |
Nazwa ulicy | Symbol ulicy |
Nazwa ulicy | Symbol ulicy |
Nazwa ulicy |
|---|---|---|---|---|---|
| 03667 | ul. Jarosława Dąbrowskiego | 10634 | ul. gen. Mariana Langiewicza | 16894 | ul. Podzamcze |
| 04863 | ul. Fabryczna | 12734 | ul. Adama Mickiewicza | 19253 | ul. Rynek |
| 08431 | ul. Jana Kilińskiego | 12784 | ul. Mielecka | 21970 | ul. Szkolna |
| 09572 | ul. Tadeusza Kościuszki | 13124 | ul. Młynowa | 23860 | ul. Wenecja |
| 09796 | ul. Krakowska | 14834 | ul. Ogrodowa | 25547 | ul. Zamkowa |
| 09828 | ul. bp. Ignacego Krasickiego | 48105 | ul. gen. Leopolda Okulickiego | 44713 | ul. Zamkowa-Osiedle |
| 10009 | ul. Krótka | 15679 | ul. Parafialna | 01842 | ul. Borowa |
| 10562 | ul. Kwiatowa | 16027 | ul. Piaski | – | – |
Ponadto w mieście znajduje się skwer im. profesora Alfreda Majewskiego[94][98].
Części miasta
[edytuj | edytuj kod]Miasto zostało podzielone na siedem integralnych części[99]. Niestandaryzowaną częścią miasta jest Osiedle Zamkowe[100].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0980369 | Koło Bóżnicy | część miasta |
| 0980375 | Nad Wisłoką | część miasta |
| 0980381 | Obozowisko | cześć miasta |
| 0980398 | Piaski | część miasta |
| 0980406 | Piekło | część miasta |
| 0980412 | Podkierkucie | część miasta |
| 0980429 | Szubienica | część miasta |
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Baranów Sandomierski (przystanek kolejowy)
- cmentarz żydowski w Skopaniu
- getto w Baranowie Sandomierskim
- Piekło (Baranów Sandomierski)
- przyczółek baranowsko-sandomierski
- synagoga w Baranowie Sandomierskim
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
- ↑ Yiddishland [online], YIVO Institute for Jewish Research [dostęp 2023-02-13] (ang.).
- ↑ Michał Bobrzyński, O założeniu wyższego i najwyższego sądu prawa niemieckiego na zamku krakowskim, w: Rozprawy Polskiej Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny, t. IV, Kraków 1875, s. 119.
- ↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 109–110.
- ↑ RedxMCH, Baranów Sandomierski – Ścięcia Św. Jana Chrzciciela [online], Diecezja Sandomierska, 27 marca 2017 [dostęp 2021-01-14] (pol.).
- ↑ Zygmunt Wójtowicz, Baranów Sandomierski i okolice.
- ↑ Baranów i Wola Baranowska – Poradnia językowa PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2024-06-16] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Andrzej Osiński, Baranów Sandomierski – miasto, zamek, gmina, 1999, s. 10, 11, 12.
- ↑ a b Juliusz (1879-1941). Red. Dunikowski, Powiatowy Dziennik Urzędowy c. k. Starostwa, Wydziału Powiatowego i c. k. Rady Szkolnej Okręgowej w Tarnobrzegu. R.1, nr 4 (15 marca 1908), 15 marca 1908 [dostęp 2022-07-19] (pol.).
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-01-06].
- ↑ Historia szkoły | Zespół Szkół i Placówek w Baranowie Sandomierskim [online] [dostęp 2021-01-22] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-24] (pol.).
- ↑ Redakcja, Bronili wałów Babulówki. Strażacy i żołnierze ćwiczyli w Baranowie Sandomierskim na wypadek powodzi [online], Echo Dnia Podkarpackie, 19 września 2013 [dostęp 2022-12-30] (pol.).
- ↑ Redakcja, Wały przeciwpowodziowe w Baranowie Sandomierskim po jesiennym przeglądzie [online], Echo Dnia Podkarpackie, 6 listopada 2016 [dostęp 2022-12-30] (pol.).
- ↑ o Gminie [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2022-12-30].
- ↑ Obszar Natura 2000 – Tarnobrzeska Dolina Wisły [online], Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
- ↑ Geoserwis GDOŚ [online], geoserwis.gdos.gov.pl [dostęp 2022-12-30].
- ↑ Zamek w Baranowie Sandomierskim – Flora – pomniki przyrody, [w:] baranow.com.pl [online].
- ↑ o Gminie [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2023-01-29].
- ↑ ÖNB-ALEX – Reichsgesetzblatt 1849-1918 [online], alex.onb.ac.at [dostęp 2023-02-05].
- ↑ a b c d Historia / O Gminie / Baranów Sandomierski [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2021-01-14].
- ↑ Juliusz (1879-1941). Red. Dunikowski, Powiatowy Dziennik Urzędowy c. k. Starostwa, Wydziału Powiatowego i c. k. Rady Szkolnej Okręgowej w Tarnobrzegu. R.1, nr 4 (15 marca 1908), 15 marca 1908 [dostęp 2022-08-24] (pol.).
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2022-09-14].
- ↑ BibliePolskie.pl – Tłumaczenia ksiąg biblijnych na język polski [online], bibliepolskie.pl [dostęp 2022-07-10].
- ↑ Studium o Biblii Gdańskiej [online], old.luteranie.pl [dostęp 2022-07-10].
- ↑ Jacek Furman, Ślady potopu szwedzkiego w Racławicach pod Niskiem – Krezut [online] [dostęp 2021-07-06] (pol.).
- ↑ Bitwa w widłach Wisły i Sanu. Potop Szwedzki [online], Potop [dostęp 2021-07-06] (pol.).
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2022-07-26].
- ↑ Instytut Gość Media, Konfederacja dzikowska – pierwszy zryw narodowy [online], sandomierz.gosc.pl, 18 października 2019 [dostęp 2020-12-14].
- ↑ Norman Davies, Boże igrzysko, Kraków 2010, Wydawnictwo Znak, s. 253.
- ↑ Piotr Welanyk, Tygodnik Nadwiślański – Ale historia! – Gdy zabijać było wolno, 11 marca 2021.
- ↑ Szkoła żydowska w Baranowie – Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2021-06-09].
- ↑ a b c באראנוב BARANOW | מרכז מורשת יהדות פולין [online], web.archive.org, 13 maja 2018 [dostęp 2022-07-26] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-13].
- ↑ Piotr Welanyk, Tygodnik Nadwiślański Historia – I stała się Polska, czerwiec 2022.
- ↑ Republika Tarnobrzeska – samorządna chłopska władza [online], Dziennik Trybuna, 6 stycznia 2019 [dostęp 2021-05-28] (pol.).
- ↑ Barbara Klarman, Kalendarium Historyczne Publicznej Szkoły Podstawowej w Baranowie Sandomierskim.
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2023-02-23].
- ↑ Wyborcza.pl [online], kielce.wyborcza.pl [dostęp 2021-07-06].
- ↑ a b c d Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 91. ISBN 83-01-00065-1.
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 715.
- ↑ Dominika Czarnecka „Pomniki Wdzięczności Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczypospolitej, IPN 2015, ISBN 978-83-7629-777-4, s. 382.
- ↑ Tygodnik Nadwiślański – Orzeł wylądował, 25 marca 2021.
- ↑ Pomnik Orła Piastowskiego na baranowskim rynku! [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2021-06-15].
- ↑ Historia [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2022-12-30].
- ↑ Jedynka – polskieradio.pl [online], Jedynka – Polskie Radio [dostęp 2022-12-30] (pol.).
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 13. Województwo lwowskie – Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa [online], pbc.rzeszow.pl [dostęp 2023-01-02].
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2023-01-02].
- ↑ Baranów Sandomierski (podkarpackie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, regon, atrakcje, kody pocztowe, wypadki drogowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-02] (pol.).
- ↑ Baranów Sandomierski (podkarpackie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, regon, atrakcje, kody pocztowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, tabele, edukacja, przedszkola, demografia [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-04-05] (pol.).
- ↑ Baranów Sandomierski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-02], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Strona główna – Zbrojownia Rycerska na Zamku w Baranowie Sandomierskim [online], polska.travel [dostęp 2023-01-07].
- ↑ Baranów – Flora – Pomniki przyrody [online], baranow.com.pl [dostęp 2021-01-14].
- ↑ Baranów – Oranżeria [online], baranow.com.pl.
- ↑ a b c d Parafie / O Gminie / Baranów Sandomierski [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2020-12-30].
- ↑ Baranów Sandomierski – Grobowiec Dolańskich. Atrakcje turystyczne Baranowa Sandomierskiego. Ciekawe miejsca Baranowa Sandomierskiego [online], polskaniezwykla.pl [dostęp 2020-12-30].
- ↑ Zabytki i ciekawe miejsca [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2021-06-15].
- ↑ układ urbanistyczno-krajobrazowy miasta – Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2023-01-01] (pol.).
- ↑ Turystyka Piesza ~ Jak spędzić czas ~ Sandomierz Travel [online], sandomierz.travel [dostęp 2021-06-09].
- ↑ PTTK – Oddział w Sandomierzu – organizator i pośrednik turystyki – zezwolenie nr 731 – Szlak zielony: Sandomierz – Majdan Królewski (66,5 km) [online], pttk-sandomierz.pl [dostęp 2021-06-09].
- ↑ Baranów Sandomierski – „Lasowiackie Serce”. Atrakcje turystyczne Baranowa Sandomierskiego. Ciekawe miejsca Baranowa Sandomierskiego [online], polskaniezwykla.pl [dostęp 2021-01-14].
- ↑ Baranów Sandomierski – Wieża widokowa. Atrakcje turystyczne Baranowa Sandomierskiego. Ciekawe miejsca Baranowa Sandomierskiego [online], polskaniezwykla.pl [dostęp 2021-01-14].
- ↑ Baranów Sandomierski – Kaplica mszalna. Atrakcje turystyczne Baranowa Sandomierskiego. Ciekawe miejsca Baranowa Sandomierskiego [online], polskaniezwykla.pl [dostęp 2021-01-14].
- ↑ Muzeum Teatru Polskiego Radia – Muzeum Słów i Głosów – Fundacja Teatr Wyobraźni. oficjalna strona. [dostęp 2020-11-17].
- ↑ Profesor Alfred Majewski – „Odnowiciel zamków polskich” [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2022-07-08].
- ↑ Baranów Sandomierski. Upamiętnili odnowiciela zamku [online], Radio Leliwa, 30 maja 2022 [dostęp 2022-07-08] (pol.).
- ↑ DIALEKTOLOGIA POLSKA [online], dialektologia.uw.edu.pl [dostęp 2022-08-24].
- ↑ Monika Tarka-Kilen, „Lasowiaczki” z Baranowa działają już 45 lat [online], Scena Kultury, 15 grudnia 2021 [dostęp 2023-02-05] (pol.).
- ↑ „Dziecko w Folklorze” w 2022 roku [online], kulturalia.pl [dostęp 2023-02-05].
- ↑ Warsztaty tworzenia słuchowisk radiowych – Muzeum Teatru Polskiego Radia [online] [dostęp 2023-02-05] (pol.).
- ↑ Zespół Szkół i Placówek w Baranowie Sandomierskim [online] [dostęp 2020-12-27] (pol.).
- ↑ Historia szkoły | Zespół Szkół i Placówek w Baranowie Sandomierskim [online] [dostęp 2021-02-02] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-24] (pol.).
- ↑ Kultura / O Gminie / Baranów Sandomierski [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-22].
- ↑ Gazeta Gminna / Rozrywka / Baranów Sandomierski [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Kalendarium / Baranów Sandomierski [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2020-12-30].
- ↑ Aktualności. O Gminie Baranów Sandomierski [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2021-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-16].
- ↑ 33. Wyścig Kolarski [online], wyscig.com.pl [dostęp 2022-08-26].
- ↑ 30. Wyścig Kolarski [online], wyscig.com.pl [dostęp 2022-08-26].
- ↑ Dla Amatorów – Carpathian Couriers Race [online], carpathianrace.eu [dostęp 2022-08-26].
- ↑ Skarb – Wisła Baranów Sandomierski [online], 90minut.pl [dostęp 2022-12-30].
- ↑ Nowy stadion lekkoatletyczny [online], Super Nowości24, 29 maja 2013 [dostęp 2022-07-25] (pol.).
- ↑ Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2022-07-26].
- ↑ Policja Podkarpacka, Posterunek Policji w Baranowie Sandomierskim [online], Policja Podkarpacka [dostęp 2022-07-26] (pol.).
- ↑ Nowy Kierownik Posterunku Policji w Baranowie Sandomierskim [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2022-07-26].
- ↑ OSP Baranów Sandomierski [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2022-07-26].
- ↑ Zasłużeni dla Miasta i Gminy Baranów Sandomierski. O Gminie Baranów Sandomierski [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2020-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-13].
- ↑ Historia pomocy – Rodzina Krępów – Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2022-04-08].
- ↑ Krępa Ludwik & Wanda [online], yadvashem.org [dostęp 2022-04-08].
- ↑ Herbarz Niesieckiego [online], wielcy.pl [dostęp 2022-08-24].
- ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2022-08-24].
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2022-08-24].
- ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2022-08-24].
- ↑ Alicja Szałagan, Współcześni polscy pisarze i badacze literatury A-B [online].
- ↑ Tony Ferrigno, An Oasis in the Wilderness [online].
- ↑ Österreichisches Biographisches Lexikon [online].
- ↑ a b c Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2021-07-15].
- ↑ Województwo Rzeszowskie (Polska). Wojewódzka Rada Narodowa. Prezydium, Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie. 1972, nr 18 (29 grudnia), 29 grudnia 1972 [dostęp 2022-08-24] (pol.).
- ↑ Bidas i inni, Dziennik Urzędowy Województwa Tarnobrzeskiego. 1994, nr 6 (4 maja) [online], 4 maja 1994 [dostęp 2022-08-24] (pol.).
- ↑ Redakcja, Te nazwy ulic na Podkarpaciu są do zmiany [online], Nowiny, 13 września 2016 [dostęp 2021-08-20] (pol.).
- ↑ Profesor Alfred Majewski – „Odnowiciel zamków polskich” [online], baranowsandomierski.pl [dostęp 2022-07-02].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2023-01-07].
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
- ↑ Przyjazne Strony. [w:] Baranów Sandomierski [on-line]. [dostęp 2022-07-26].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Baranów Sandomierski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 103.
- Baranów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 731.
- Historia Żydów w Baranowie Sandomierskim na portalu Wirtualny Sztetl
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
