Przejdź do zawartości

Amon (bóg egipski)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Amon
bóg sprawca niewidzialnego wiatru, urodzaju, płodności
Ilustracja
Wizerunek Amona
Inne imiona

Amon-Ra, Amon-Re, Amoun, Amun, Amen;
rzadziej: Imen, Ammon, Hammon

Występowanie

mitologia egipska

Teren kultu

starożytny Egipt

Odpowiednik

Zeus (grecki)

Rodzina
Żona

Mut

Dzieci

Chonsu

Amon (egip. Imn – ukryty; również Amon-Ra/Re, Amoun, Amun, Amen; rzadziej Imen, Ammon, Hammon), utożsamiany z Ra/Re – egipski bóg, sprawca niewidzialnego wiatru, urodzaju, płodności[a]. Był uosobieniem niewidzialnych życiodajnych elementów natury: powietrza i wiatru. Powodował, że plony były obfite, zwierzęta się mnożyły, a kobiety rodziły dzieci. Wraz ze swoją małżonką Mut oraz synem Chonsu – bogiem-księżycem – stanowili w Karnaku tebańską triadę. Jego żeńskim odpowiednikiem była Amaunet. Natomiast jako Amon-Kematef[b] wchodził w skład Ogdoady, której kult trwał w Hermopolis Magna.

Grecy identyfikowali go ze swoim władcą bogów – Zeusem[1].

Wizerunek Amona

[edytuj | edytuj kod]
imn
n
C12

lub
imn
S3
A40
Amon w hieroglifach

Przedstawiany jako król w koronie z dwoma wysokimi piórami (jako Amon-Ra), człowiek z głową barana o zakrzywionych rogach, pod postacią gęsi, a także węża, niekiedy w formie bezosobowej, jako obelisk.

Historia kultu Amona

[edytuj | edytuj kod]

Imię Amona po raz pierwszy pojawia się w Tekstach Piramid z okresu Starego Państwa. Występuje tam wraz z imieniem małżonki – Amaunet, a także w związkach z imieniem Mina oraz Ha – boga pustyni zachodniej.

Od XXII wieku p.n.e. rozpowszechniony w Tebach. Początkowo lokalne bóstwo Teb. Za czasów XI dynastii, gdy lokalni władcy nabrali znaczenia, a stolica Egiptu została przeniesiona do Teb, stał się głównym bogiem Egiptu[2]. W czasach Nowego Państwa osiągnął rangę boga narodowego, a po połączeniu z kultem boga Re, stał się Amonem-Re. Pozycję Amona tymczasowo przyćmiła decyzja faraona Echnatona o przeniesieniu stolicy do Achetaton (dzisiejsze Tell el-Amarna) i uznaniu Atona jedynym bogiem. Niemniej już jego następca, Tutanchamon, zadecydował o powrocie do religijnej doktryny Teb – także zachwiana władza i wpływy kapłanów Amona zostały na nowo przez nich odzyskane. Za czasów XXV dynastii nastąpiło odrodzenie kultu Amona, a to za sprawą dojścia do władzy Kuszytów, wywodzących się z Nubii, którzy za prawdziwy dom Amona uznawali święte miejsce w Gebel Barkal w północnym Sudanie (czyli Nubii). Pozycję Amona zachwiało dopiero zniszczenie Teb przez Asyryjczyków w 663 r. p.n.e. Od tego momentu w historii jego miejsce pośród panteonu bogów zaczął przejmować Ozyrys.

Kapłani Amona

[edytuj | edytuj kod]

Od XXII w. p.n.e. kult Amona w nomie tebańskim[c], z głównym ośrodkiem w Karnaku, rozrastał się. To właśnie tu, w Karnaku, powstał jeden z największych kompleksów architektury starożytnej – Wielka Świątynia Amona.

Ze względu na rangę Amona pośród innych bogów egipskich kapłani Amona zajmowali najważniejsze stanowiska w państwie. W okresie późniejszym sam faraon był najwyższym kapłanem Amona, a jego żona była przełożoną kapłanek. Same kapłanki wywodziły się z rodziny królewskiej.

Zatrzymanie podczas publicznych procesji posągu Amona niesionego w barce[d] oznaczało podjęcie ważnej decyzji. Decyzja ta oznajmiana była przez kapłanów. W taki właśnie sposób został wyznaczony na nowego władcę Totmes III.

Amon-Re

[edytuj | edytuj kod]
Amon-Re
imn
n
ra
Z1
C1
Amon-Re w hieroglifach

Ubóstwione Słońce, stwórca świata i pan ładu we wszechświecie, władca bogów, ludzi i państwa zmarłych. W czasach Nowego Państwa (XVIXI wiek p.n.e.) Amon stał się głównym bogiem państwowym. Jego kult został połączony przez kapłanów Heliopolis z kultem Re[e] (boga Słońca) i tak narodził się Amon-Re. Dzięki temu kult Amona został jeszcze bardziej wzmocniony. Kult Amona-Re został „rozerwany” dopiero za panowania XXV dynastii kuszyckiej.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jako Amon Kamutef – bóg płodności – przedstawiany tak jak Min w ityfallicznej postaci z dużym, wzwiedzionym fallusem.
  2. Amon Kematef, oznaczający ten, który spełnił swój czas.
  3. Nom tebański – Waset – IV nom Górnego Egiptu ze stolicą w Tebach.
  4. Łodzi procesyjnej określanej mianem User-Hat.
  5. Dominujący bóg za czasów Starego Państwa.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Amon, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-07-22].
  2. Barnett 1997 ↓, s. 81.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]