Amarantka skalna
| Lagonosticta virata[1] | |||
| Bates, 1932 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
amarantka skalna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Amarantka skalna (Lagonosticta virata) – gatunek małego ptaka z rodziny astryldowatych (Estrildidae). Występuje w południowo-wschodnim Senegalu i południowym Mali. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał George Latimer Bates w 1932. Holotyp pochodził z okolic Koulikoro w Mali. Była to samica odłowiona 25 czerwca 1928. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Lagonosticta rubricata virata[3], tym samym uznając amarantkę skalną za podgatunek amarantki zmiennej (L. rubricata). Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny uznaje ją za odrębny i monotypowy gatunek[4], podobnie jak autorzy HBW[5]. Dawniej niektórzy autorzy łączyli amarantkę skalną, czadyjską (L. umbrinodorsalis) i skromną (L. rhodopareia) w jeden gatunek[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 10–11 cm, masa ciała – 8,5–10,9 g[5]. U samca wierzch głowy i górne partie ciała są brązowoszare. Kuper i nasada ogona mają głęboką karminowoczerwoną barwę[7]. Sterówki czarne, te zewnętrzne z czerwonymi krawędziami[8]. Po bokach piersi i w górnej części boków ciała obecne białe kropki, jednak w zmiennym natężeniu. Brzuch szary, pokrywy podogonowe czarne[9][8]. Przód głowy i spód ciała intensywnie czerwone. Dziób niebieskawy z czarną końcówką, często z całkowicie czarnym wierzchem. Obecna wąska różowawa obrączka oczna. Samica jest ubarwiona podobnie do samca, wyróżnia się jaśniejszym upierzeniem[7].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Według szacunków BirdLife International zasięg występowania amarantki skalnej zajmuje 368 tys. km²[10]. Obejmuje południowo-wschodni Senegal i południowe Mali[5]. W Senegalu do 2011 roku został jednak stwierdzony trzykrotnie[11] – pierwszy okaz pozyskano w maju 1966[12], jedną parę obserwowano w listopadzie 2009[7], a w kwietniu 2011 jednego osobnika złapano podczas badań terenowych[11]. Zasięg w Mali ciągnie się wzdłuż górnego Nigru, od Mopti na południe do Bamako i po granicę z Gwineą[9]. Dostępna wiedza o wymaganiach środowiskowych amarantki skalnej pozwala stwierdzić, że może ona występować także w południowo-zachodnim Mali i północno-wschodniej Gwinei[8].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowiskiem życia amarantek skalnych są półpustynne[8] skaliste tereny z krzewami, trawami i zaroślami oraz skaliste zbocza. Są również spotykane na kamieniach w suchych lasach[7]. Żerują pojedynczo lub parami, czasami w małych grupach[5]. Żywią się nasionami traw, prawdopodobnie również małymi owadami, zwłaszcza termitami. Zaobserwowano, że osobniki trzymane w niewoli chętnie skubią też rosnące trawy i liście niektórych roślin[13].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Okres lęgowy trwa od lipca do grudnia[5]. Przynajmniej do 2001 roku w naturze nie odnaleziono gniazda. W niewoli amarantki skalne znosiły 3–5 jaj. Wymiary dla 6 jaj: 14–16 na 11–12 mm. Inkubacja rozpoczynała się po zniesieniu ostatniego jaja i trwała 10–11 dni, krócej niż szacunkowy czas wysiadywania na wolności (11–13 dni). W pierwszym z lęgów samica złożyła 3 jaja, z czego jedno się nie wykluło, a jedno pisklę nie przeżyło. Para kopulowała codziennie i jeszcze podczas wychowywania poprzedniego lęgu – już tylko jednego pisklęcia – samica złożyła kolejne 4 jaja będące drugim lęgiem. Młode z pierwszego lęgu w wieku 25–26 dni poruszało się swobodnie po klatce i zbierało samemu nasiona, dalej jednak było karmione przez ojca. W wieku 36–37 dni było już w pełni samodzielne, choć nadal miało całkowicie szare upierzenie i krótki ogon[13]. Prawdopodobnie wdówka uboga (Vidua larvaticola) jest pasożytem lęgowym amarantek skalnych, a niektóre populacje wcześniej za gospodarzy miały amarantki czarnolice (L. larvata). Choć nie znaleziono (przynajmniej do 2003) lęgów amarantek skalnych z jajami lub młodymi wdówek ubogich, wiadomo że te w swoje pieśni wplatają wszystkie głosy samców L. virata, a wdówki ubogie wychowywane przez ptaki innego gatunku uczą się pieśni swoich przybranych rodziców[14].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje amarantkę skalną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) od 1998 roku (stan w 2020). Jedynie w 1994 otrzymał klasyfikację „gatunek niższego ryzyka/bliski zagrożenia”. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie stabilny[10]. Według autorów HBW jest to gatunek od nieczęstego po lokalnie pospolitego[5]. Głównym zagrożeniem dla amarantek skalnych jest przekształcanie środowiska ich życia[8]. Są również sprzedawane przez lokalnych handlarzy[8][13]. Bazując na zdjęciach satelitarnych można stwierdzić, że ze względu na podobne środowiska i topografię w Mali i we wschodnim Senegalu amarantki skalne mogą być podobnie pospolite[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Lagonosticta virata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Lagonosticta virata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ G.L. Bates, Lagonostica rubricata virata, subsp. nov., „Bulletin of the British Ornithologists' Club”, 53, 1923.
- ↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits. IOC World Bird List (v10.1), 25 stycznia 2020. [dostęp 2020-02-29].
- ↑ a b c d e f Payne, R.: Mali Firefinch (Lagonosticta virata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-02-29].
- ↑ Payne, R.: Jameson's Firefinch (Lagonosticta rhodopareia). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-03-01].
- ↑ a b c d Nik Borrow, Ron Demey: Birds of Senegal and The Gambia. Bloomsbury Publishing, 2013, s. 306. ISBN 978-1-4081-7101-1.
- ↑ a b c d e f R. Payne, Little-known African bird: Mali Firefinch Lagonosticta virata, „Bulletin of the African Bird Club”, 12, 2005, s. 168–169.
- ↑ a b Peter Clement, Finches and Sparrows, A&C Black, 2012, s. 360, ISBN 978-1-4081-3530-3.
- ↑ a b Mali Firefinch Lagonosticta virata. BirdLife International. [dostęp 2020-02-29].
- ↑ a b Fernández-García i inni, Birds of Dindéfello Nature Reserve, south-east Senegal, „Bulletin of the African Bird Club”, 20, 2013, s. 49-59.
- ↑ R. Payne, The Mali Firefinch Lagonosticta virata in Senegal, „Malimbus”, 19, 1997, s. 39–41.
- ↑ a b c d I. Hinze, Breeding the Mali or Kulikoro firefinch Lagonosticta virata, „Avicultural Magazine”, 107, 2001, s. 27–34.
- ↑ Robert B. & Clive R. Barlow Payne, Songs of Mali Firefinch Lagonosticta virata and their mimicry by Barka Indigobird Vidua larvaticola in West Africa, „Malimbus”, 1–2, 26, 2004, s. 11–18.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia amarantki skalnej. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia amarantki skalnej w African Bird Club
- Przykład śpiewu amarantki skalnej