4 Warszawski Pułk Strzelców Pieszych

4 Pułk Strzelców Pieszych
	; Barwy pułku
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	listopad 1939
Nazwa wyróżniająca	Warszawski
	Tradycje
Rodowód	2 Pułk Piechoty (zbiorczy)
Kontynuacja	4 Warszawski Batalion Strzelców Pieszych
	Dowódcy
Pierwszy	ppłk Antoni Cieszkowski
Ostatni	ppłk Aleksander Gembal
	Działania zbrojne
	kampania francuska 1940
	Organizacja
Dyslokacja	Camp de Coëtquidan (organizacja)
Rodzaj wojsk	Piechota
Podległość	2 Dywizja Strzelców Pieszych

4 Warszawski Pułk Strzelców Pieszych – oddział piechoty Wojska Polskiego we Francji.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Formowanie 4 pułku piechoty rozpoczęto 17 listopada 1939 r., w obozie Coëtquidan, na bazie rozwiązanego 2 pułku piechoty (zbiorczego) i pułku szkolnego. Wchodził w skład 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Głównym źródłem pochodzenia żołnierzy byli ochotnicy narodowości polskiej spośród emigracji z Francji i Belgii oraz żołnierze ewakuowani z obozów internowania w Rumunii, na Węgrzech, Litwy i Łotwy, ponadto poborowi z Francji. Z dniem 18 grudnia 1939 roku 4 pułk piechoty został dyslokowany do Parthenay w departamencie Deux-Sevres, liczył wówczas ok. 3200 żołnierzy. W dniu 14 lutego 1940 roku z 4 pułku piechoty wydzielono zawiązki dla 5 i 6 pułków piechoty, 2 i 202 pułków artylerii, ponadto zmieniono dyslokację części pododdziałów pułku. W miejsce przeniesionych żołnierzy do innych jednostek tworzonej 2 dywizji, przybyli poborowi spośród Polonii z terenu Francji, uzupełnianie pułku trwało do końca maja 1940 roku. Ponadto z pułku odesłano 283 żołnierzy jako niepożądanych ze względu na zły stan zdrowia lub niewłaściwą postawę moralną^[1]. Pułk przez cały okres istnienia prowadził szkolenie. Uzbrojenie i wyposażenie bojowe i ekwipunek żołnierze pułku zaczęli otrzymywać dopiero od dnia 23 kwietnia 1940 i do czasu wyjazdu na front nie otrzymano pełnego ekwipunku bojowego. Tabory pułku zostały całkowicie zmotoryzowane poprzez przydzielenie 109 samochodów ciężarowych i ciągników. Zakwaterowanie szeregowych było bardzo złe, żołnierze kwaterowali w stajniach, strychach, stodołach i garażach w okresie srogiej zimy.

Działania zbrojne

Od 17 maja 1940 roku pułk został postawiony w stan gotowości bojowej i od dnia 19 maja 1940 roku rozpoczęto transportem kolejowym przewóz stanu osobowego wraz otrzymanym uzbrojeniem i sprzętem na zaplecze linii Maginota do Wassy i Doulevant de Chateau, gdzie znalazł się 21 maja. Następnie od 25 do 29 maja pułk odbył 100 km marsz pieszy w rejon Colombey-les-Belles i wraz z dywizją znalazł się w odwodzie 3 armii francuskiej. W dniu 30 maja 1940 roku nadano pułkowi oficjalną nazwę 4 Warszawski Pułk Strzelców Pieszych. Od 30 maja do 9 czerwca pułk intensywnie szkolił się i pobierał brakujące wyposażenie. Od 17 maja do końca działań we Francji nie dołączyła większość pułkowej kompanii broni towarzyszącej por. Jana Kantego Roehra, wraz z batalionowymi plutonami ppanc. (przy pułku była część komp. br. tow. z plutonem dowodzenia i moździerzy), została przydzielona do 11 francuskiej DP^[2]. W dniu 9 czerwca w pułku zarządzono pogotowie transportowe, 11 czerwca przewieziono koleją go w rejon Belfortu. Pułk wraz z 2 Dywizją Strzelców Pieszych wszedł w skład 45 Korpusu Armijnego 8 Armii francuskiej. Kwaterował w rejonie Hericourt. W dniach 13-16 czerwca najpierw organizował obronę na kanale Montbeliard, a następnie w rejonie wcześniejszego zakwaterowania. W dniu 17 czerwca 1940 roku pozostawiając 6 kompanię strzelecką jako pododdział osłonowy, pułk wykonał marsz i zaczął organizować obronę w rejonie; Maiche-Trevillers-Damprichard. 6 kompania podstępem niemieckim została zaskoczona, rozbrojona i częściowo wzięta do niewoli. I batalion pułku w dniu 18 czerwca stoczył całodzienne walki z czołowymi oddziałami niemieckiej 29 DP Zmot. o Maiche i wieczorem na rozkaz wycofał się do Fessevillers. W dniu 19 czerwca od rana II i III bataliony pułku broniły do wieczora swoich pozycji przy skutecznym wsparciu całej artylerii dywizyjnej. W trakcie walk na pozycjach obronnych wzgórz Clos du Doubs, do pułku przydzielono II batalion 5 psp. Odcinek pułku został utrzymany. W godzinach nocnych 19/20 czerwca w kierunku granicy francusko-szwajcarskiej rozpoczął odwrót tabor pułku i przekroczył granicę ok. północy, ok. godz. 2 granicę przekraczały pododdziały bojowe pułku. Straty pułku w walkach; 15 zabitych, 40 rannych i 242 wziętych do niewoli i zaginionych^[3].

Dalsze losy warszawskich strzelców pieszych

Od 20 czerwca 1940 4 Warszawski pułk strzelców pieszych został rozbrojony i internowany w Szwajcarii. Internowanych zostało 2469 żołnierzy. W okresie od sierpnia 1944, do maja 1945 roku ewakuowanych zostało ok. 600 żołnierzy i oficerów pułku do Francji, z tego niespełna 300 przybyło do Wielkiej Brytanii i odtwarzało 2 Brygadę Strzelców Pieszych 4 DP, natomiast kilkudziesięciu trafiło do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech^[4]. Pułk formalnie rozwiązany w 1945. Jego tradycje kultywował w Wielkiej Brytanii 4 Warszawski Batalion Strzelców Pieszych.

Obsada personalna

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 4 Warszawskiego Pułku Strzelców Pieszych.

Dowódcy pułku

ppłk piech. Antoni Cieszkowski (XI 1939 - 1 IV 1940^[5])
ppłk piech. Aleksander Gembal (8 IV 1940^[5] - 20 VI 1940)


Obsada personalna pułku w maju 1940^[6]
Stanowisko etatowe	Stopień, imie i nazwisko	Uwagi
dowództwo
dowódca pułku	ppłk piech. Aleksander Gembal
szef sztabu	mjr dypl. piech. Jan II Nowaczyński
adiutant	kpt. piech. Antoni Bem
oficer informacyjny	kpt. adm. (piech.) Stanisław Brunon Otwinowski
oficer łącznikowy	por. Bolesław Ordon-Skwarczyński (por. kaw. rez. Bolesław Zygmunt Skwarczyński?)
oficer gazowy	por. Stanisław Suszkiewicz
naczelny lekarz pułku	kpt. lek. dr Kazimierz Szulc
lekarz weterynarii	por. lek. wet. rez. Aleksander Wojciech Jezierski
kwatermistrz	kpt. Marian Białasik
oficer gospodarczy	por. int. rez. Feliks Piotr Plenkiewicz
oficer ds. samochodowych	por. br. panc. Aleksander Stanisław Petzen
kompania dowodzenia
dowódca kompanii	kpt. Zygmunt Jagodziński
dowódca plutonu łączności	por. Jerzy Włodzimierz Karasiński^[a]	†23 XII 1941^[8]
dowódca plutonu łączności	ppor. rez. Adam Marcin Ignacy Kastner
dowódca plutonu pionierów	por. Emund Witkowski ? ppor. sap. rez. Władysław Malinowski^[9]
dowódca plutonu zwiadu mot.	ppor. rez. Roman Ludwik Zdrowski
dowódca plutonu plot.	ppor. art. Henryk Szperka
kompania broni towrzyszących
dowódca kompanii	kpt. Marian Kuźniewicz	5 pappanc
dowódca plutonu moździerzy	por. rez. Jan Kanty Roehr
dowódca I plutonu działek ppanc.	ppor. Bronisław Nitka
dowódca II plutonu działek ppanc.	ppor. rez. Antoni Maciej Data^[10]
kompania gospodarcza
dowódca kompanii	por. rez. Kazimierz Panaś^[11]
dowódca plutonu zaopatrzenia	ppor. rez. Józef Franciszek Śmietana
dowódca plutonu żywnościowego	por. rez. Aleksander Wasung
dowódca plutonu reperacyjnego	ppor. rez. Henryk Dawid
dowódca plutonu sanitarnego	ppor. farm. rez. mgr Wincenty Kołodziejczyk
kapelmistrz	mjr kplm. Juliusz Ludwik Rudolf Schreyer
oficer broni pułku	ppor. rez. Tadeusz Józef Rapaczyński^[12]	internowany w Szwajcarii
I batalion
dowódca batalionu	mjr piech. Antoni Chudzikiewicz
zastępca dowódcy	kpt. Stanisław Getter	internowany w Szwajcarii
adiutant	por. Władysław Polaszek^[13]
lekarz	ppor. lek. dr Jan Koszyk
dowódca 1 kompanii	kpt. Józef Wieteska	internowany w Szwajcarii
dowódcy plutonów	por. Zdzisław Dubicki^[14]
	por. rez. Zdzisław Tadeusz Białas
	ppor. rez. Longin Kubiakowski
dowódca 2 kompanii	por. Leon Zalasiński
dowódcy plutonów	por. Zdzisław Korabiowski
	ppor. Tadeusz Michniowski-Michniewski
	ppor. Bolesław Fijałkowski
	ppor. Jerzy Binek
dowódca 3 kompanii	por. rez. Władysław Andrzej Szyjkowski
dowódcy plutonów	por. Józef Wiktor Emil Blumski
	ppor. rez. Michał Biedroń
	ppor. rez. Jan Wojnas
	por. Zenon Minkiewicz
dowódca 1 kompanii ckm	por. Kazimierz Matyjaszewski
dowódcy plutonów



II batalion
dowódca batalionu	mjr piech. Tadeusz Zarzycki
dowódca 4 kompanii	por. Czesław Kruk
dowódca plutonu	ppor. Paweł Miglus
dowódca 5 kompanii	por. Bolesław Serednicki
dowódcy plutonów	ppor. Jan Sawka
	ppor. Adam Polański
	ppor. Edward Kryszyn
III batalion
dowódca batalionu	mjr piech. Franciszek Raczek
zastępca dowódcy	kpt. Jan Tomicki
adiutant	ppor. Józef Nahaczewski
lekarz	ppor. dr Zbigniew Godłowski
dowódca 7 kompanii	kpt. Tomasz Srokowski
dowódca 8 kompanii	por. Zygmunt Starczynowski
dowódca 9 kompanii	por. Tadeusz Jaworski
dowódcy plutonów	ppor. Wilhelm Kohlman
	ppor. Stanisław Łuczyński
	ppor. Stanisław Kaprocki
dowódca 3 kompanii ckm	kpt. Tadeusz Daniszewski

Uwagi

↑ Por. Jerzy Włodzimierz Karasiński (ur. 27 grudnia 1909) w marcu 1939 pełnił służbę w batalionie KOP „Orany” na stanowisku dowódcy plutonu łączności^[7].

Przypisy

↑ Smoliński 1994 ↓, s. 3-6.
↑ Blum (red.) 1983 ↓, s. 109-110.
↑ Smoliński 1994 ↓, s. 14-29.
↑ Smoliński 1994 ↓, s. 41-43.
↑ ^a ^b Smoliński 1994 ↓, s. 4.
↑ Smoliński 1994 ↓, s. 30–32.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 84, 936.
↑ Wykaz poległych 1952 ↓, s. 15.
↑ Władysław Malinowski. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.4953 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-06-04].
↑ Data Antoni Maciej. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2024-08-15].
↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 22, 492.
↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 77, 497.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 97, 614.
↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 95, 562.

Bibliografia

Witold Biegański, Zaczęło się w Coëtquidan, Z dziejów polskich jednostek regularnych we Francji, Wydawnictwo MON, Warszawa 1977, wyd. I, s. 72,
Aleksander Blum (red.): Artyleria polska.Kampania francuska 1940. Materiały do księgi pamiątkowej artylerii polskiej na zachodzie 1940-1945. Londyn: Koło Oficerów Artylerii, 1983.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939; Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Józef Smoliński: 2 Dywizja Strzelców Pieszych : (Francja - Szwajcaria). Warszawa: [s. n], 1992. ISBN 83-00-03620-2.
Józef Smoliński: 4 Warszawski Pułk Strzelców Pieszych. Pruszków: Wydawnictwo Ajaks, 1994, seria: Zarys historii wojennej pułków Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. ISBN 83-85621-47-4.
Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939–1946. Londyn: Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego, 1952.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.

[8] Por. Jerzy Włodzimierz Karasiński (ur. 27 grudnia 1909) w marcu 1939 pełnił służbę w batalionie KOP „Orany” na stanowisku dowódcy plutonu łączności^[7].

[CITEREFSmoliński19943-6-1] Smoliński 1994 ↓, s. 3-6.

[CITEREFBlum_(red.)1983109-110-2] Blum (red.) 1983 ↓, s. 109-110.

[CITEREFSmoliński199414-29-3] Smoliński 1994 ↓, s. 14-29.

[CITEREFSmoliński199441-43-4] Smoliński 1994 ↓, s. 41-43.

[CITEREFSmoliński19944-5] Smoliński 1994 ↓, s. 4.

[CITEREFSmoliński199430–32-6] Smoliński 1994 ↓, s. 30–32.

[CITEREFRybkaStepan200684,_936-7] Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 84, 936.

[CITEREFWykaz_poległych195215-9] Wykaz poległych 1952 ↓, s. 15.

[10] Władysław Malinowski. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.4953 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-06-04].

[11] Data Antoni Maciej. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2024-08-15].

[CITEREFRocznik_Oficerski_Rezerw193422,_492-12] Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 22, 492.

[CITEREFRocznik_Oficerski_Rezerw193477,_497-13] Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 77, 497.

[CITEREFRybkaStepan200697,_614-14] Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 97, 614.

[CITEREFRybkaStepan200695,_562-15] Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 95, 562.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[a]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[7]

Dywizje	1DG 2 DSP 3 DP 3 DSK 4 DP(F) 4 DS 4 DP 5 KDP 5 WDP 6 LDP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP
Brygady piechoty i strzelców	1 SBS 2 BS 3 BS 3 BS 3 BKS 4 BKS 4 BS 5 BKS 7 BKS 7 BS 8 BS 8 BKS BSz 1 BSpad SBSK SBSPodh 1 BGr 2 BSP 8 BP 4 BP 5 BP 6 BP 7 BP 1 BSK 2 BSK 3 BSK 16 BP 17 BP
Pułki	1 pgren 2 pgren 3 pgren 4 psp 5 psp 6 psp 7 pp 8 pp 9 pp 10 pp 11 pp 12 pp 13 pp 14 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 20 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 25 pp 26 pp 27 pp 28 pp
Bataliony	1 bgren 1 bsk 2 bgren 2 bsk 3 bgren 3 bsk 4 bsk 4 bsp 5 bsk 5 bsp 6 bsk 6 bsp 7 bsk 8 bs 8 bsk 9 bsf 9 bsk 10 bs 11 bs 12 bs 13 bs 14 bs 15 bs 16 bs 17 bs 18 bs 19 bzap. 20 bp 21 bp 22 bp 23 bp 24 bp 24 bp 25 bp 26 bp 64 bp 65 bp 66 bp
Bataliony kadrowe strzelców	19 20 21
Bataliony strzelców podhalańskich	Batalion Strzelców Podhalańskich 7 Brygady Kadrowej Strzelców Batalion Strzelców Podhalańskich 3 Brygady Strzelców
Bataliony ckm, samodzielne szwadrony i kompanie ckm	3 b ckm 4 b ckm 5 b ckm 1 szw ckm 7 b ckm 16 kwsp. 7/17 k ckm

Wojska	WP we Francji 1939–1940 PSZ w Wielkiej Brytanii 1940–1947 PSZ w ZSRR 1941–1942 WP na Środkowym Wschodzie 1941–1942 AP na Wschodzie 1942–1947
Rodzaje wojsk	artyleria broń pancerna Polskie Siły Powietrzne Polskie Siły Powietrzne we Francji Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii
Wielkie jednostki	Baza Armii Polskiej na Wschodzie I Korpus 2 Korpus III Korpus 1 DPanc 2 DPanc 1DG 2 DSP 3 DP 3 DSK 4 DP(F) 4 DS 4 DP 5 KDP 5 WDP 6 LDP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP