Śniedek

Śniedek
	; Śniedek baldaszkowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	śniedek
	Nazwa systematyczna
	Ornithogalum L.; Sp. Pl. 306. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Ornithogalum umbellatum L.
Synonimy
	Albucea Rchb.; Aspasia Salisb.; Avonsera Speta; Beryllis Salisb.; Brizophile Salisb.; Caruelia Parl.; Cathissa Salisb.; Celsia Heist. ex Fabr.; Eliokarmos Raf.; Elsiea F.M.Leight.; Eustachys Salisb.; Fenelonia Raf.; Galtonia Decne.; × Honogalum Holub; Honorius Gray; Ifuon Raf.; Lomaresis Raf.; Loncomelos Raf.; Loncoxis Raf.; Melomphis Raf.; Myanthe Salisb.; Myogalum Link; Neopatersonia Schönland; Nicipe Raf.; Parthenostachys Fourr.; Phaeocles Salisb.; Raphelingia Dumort.; Raxamaris Raf.; Tomoxis Raf.; Tritriela Raf.; Virdika Adans.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Śniedek (Ornithogalum L.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje ponad 200 gatunków^[4] roślin występujących głównie w basenie Morza Śródziemnego oraz w południowej Afryce, poza tym w Europie i zachodniej Azji^[5].

W Polsce dwa gatunki rosną jako rodzime: śniedek baldaszkowaty O. umbellatum i śniedek cienkolistny O. collinum. Z introdukowanych zadomowiony jest już śniedek Buchego O. boucheanum, a do przejściowo dziczejących (efemerofitów) należą: śniedek górski O. montanum i pirenejski O. pyrenaicum^[6]^[7].

Morfologia

Bylina z organem przetrwalnikowym w postaci cebuli otulonej białą lub jasnobrązową tuniką. Liści jest tylko kilka, wyłącznie odziomkowe, o blaszce równowąskiej lub lancetowatej, na brzegach gładkiej lub owłosionej. Kwiatostan na szczycie głąbika złożony z 2 lub więcej kwiatów, z białawymi, błoniastymi przysadkami. Okwiat złożony z 6 listków, szeroko rozpostarty. Pręcików 6, słupek pojedynczy, górny, z 3 komorami, cylindryczny lub kulisty. Znamię całobrzegie lub trójdzielne. Owocem jest torebka zawierająca liczne kuliste lub owalne nasiona^[5].

Biologia

Rośliny zawierają w cebulach kardiotoksyczne kardenolidy^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj z podrodziny Scilloideae Burnett (plemię Hyacintheae podplemię Hyacinthinae^[8]) z rodziny szparagowatych w obrębie szparagowców. W poprzedniej wersji systemu (APG II z 2003) zaliczany wraz z obecną podrodziną Scilloideae do rodziny hiacyntowatych^[2].

Wykaz gatunków^[4]^[9]

Ornithogalum abyssinicum Fresen.
Ornithogalum adanense Demirci & E.Kaya
Ornithogalum adseptentrionesve rgentulum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum aetfatense U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum alatepense Yild. & Kiliç
Ornithogalum alatum Turrill
Ornithogalum alpigenum Stapf
Ornithogalum amblyocarpum Zahar.
Ornithogalum amphibolum Zahar.
Ornithogalum amplificatum (Speta) Aslan
Ornithogalum anamurense Speta
Ornithogalum anatolicum Zahar.
Ornithogalum anguinum F.M.Leight. ex Oberm.
Ornithogalum annae-ameliae U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum apiculatum Zahar.
Ornithogalum arabicum L. – śniedek arabski
Ornithogalum arcuatum Steven – śniedek siatkowany
Ornithogalum arianum Lipsky
Ornithogalum armeniacum Baker
Ornithogalum atticum Boiss. & Heldr.
Ornithogalum baeticum Boiss.
Ornithogalum balansae Boiss.
Ornithogalum baurii Baker
Ornithogalum benguellense Baker
Ornithogalum beyazoglui Bagci, Savran & O.D.Dü?en
Ornithogalum bicornutum F.M.Leight.
Ornithogalum boissieri Bidarlord & F.Ghahrem.
Ornithogalum boucheanum (Kunth) Asch. – śniedek Buchego
Ornithogalum bourgaeanum Jord. & Fourr.
Ornithogalum brevipedicellatum Boiss. ex Baker
Ornithogalum britteniae F.M.Leight. ex Oberm.
Ornithogalum broteroi M.Laínz
Ornithogalum bungei Boiss.
Ornithogalum campanulatum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum candicans (Baker) J.C.Manning & Goldblatt – galtonia biaława
Ornithogalum capillaris J.M.Wood & M.S.Evans
Ornithogalum cernuum Baker
Ornithogalum chetikianum Uysal, Ertugrul & Dural
Ornithogalum chionophilum Holmboe
Ornithogalum ciliiferum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum collinum Guss. – śniedek cienkolistny
Ornithogalum comosum L.
Ornithogalum concinnum Salisb.
Ornithogalum conicum Jacq.
Ornithogalum constrictum F.M.Leight.
Ornithogalum convallarioides H.Perrier
Ornithogalum corsicum Jord. & Fourr.
Ornithogalum corticatum Mart.-Azorín
Ornithogalum craibii (Mart.-Azorín, M.B.Crespo, M.Pinter & Wetschnig) J.C.Manning
Ornithogalum creticum Zahar.
Ornithogalum cuspidatum Bertol.
Ornithogalum dalmaticum Speta
Ornithogalum decus-montium G.Will.
Ornithogalum × degenianum Polg.
Ornithogalum deltoideum Baker
Ornithogalum demirizianum H.Malyer & Koyuncu
Ornithogalum diphyllum Baker – śniedek dwulistny
Ornithogalum divergens Boreau
Ornithogalum dolichopharynx U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum dregeanum Kunth
Ornithogalum dubium Houtt. – śniedek wątpliwy
Ornithogalum erichpaschei (Speta) Uysal & Ertugrul
Ornithogalum esterhuyseniae Oberm.
Ornithogalum euxinum Speta
Ornithogalum exaratum Zahar.
Ornithogalum exscapum Ten.
Ornithogalum falcatum (G.J.Lewis) J.C.Manning & Goldblatt
Ornithogalum filicaule J.C.Manning & Goldblatt
Ornithogalum fimbriatum Willd. – śniedek strzępiasty
Ornithogalum fimbrimarginatum F.M.Leight.
Ornithogalum fischerianum Krasch.
Ornithogalum fissurisedulum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum flexuosum (Thunb.) U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum fuscescens Boiss. & Gaill.
Ornithogalum gabrielianiae Agapova
Ornithogalum gambosanum Baker
Ornithogalum geniculatum Oberm.
Ornithogalum gorenflotii (Moret) Speta
Ornithogalum graciliflorum K.Koch
Ornithogalum gracillimum R.E.Fr.
Ornithogalum graecum Zahar.
Ornithogalum graminifolium Thunb.
Ornithogalum gregorianum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum × gugliae Widder
Ornithogalum gulnariense Demir. & Uysal
Ornithogalum gussonei Ten.
Ornithogalum haalenbergense U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum hajastanum Agapova
Ornithogalum hallii Oberm.
Ornithogalum hispidulum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum hispidum Hornem.
Ornithogalum hyrcanum Grossh.
Ornithogalum imereticum Sosn.
Ornithogalum immaculatum Speta
Ornithogalum improbum Speta
Ornithogalum inclusum F.M.Leight.
Ornithogalum insulare Kypr., E.Antal. & Tzanoud.
Ornithogalum iranicum Zahar.
Ornithogalum iraqense Feinbrun
Ornithogalum isauricum O.D.Düsen & Sümbül
Ornithogalum joschtiae Speta
Ornithogalum juncifolium Jacq.
Ornithogalum khuzestanicum Heidaryan, Hamdi & Assadi
Ornithogalum kilicii Yild.
Ornithogalum kuereanum Speta
Ornithogalum kurdicum Bornm.
Ornithogalum lanceolatum Labill.
Ornithogalum leeupoortense U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum libanoticum Boiss.
Ornithogalum lithopsoides van Jaarsv.
Ornithogalum longicollum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum luschanii Stapf
Ornithogalum lychnite Speta
Ornithogalum macrum Speta
Ornithogalum maculatum Jacq.
Ornithogalum magnum Krasch. & Schischk. – śniedek wielki
Ornithogalum malatyanum Mutlu
Ornithogalum mater-familias U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum mekselinae Varol
Ornithogalum monophyllum Baker
Ornithogalum montanum Cirillo – śniedek górski
Ornithogalum multifolium Baker
Ornithogalum munzurense Speta
Ornithogalum mysum Speta
Ornithogalum nallihanense Yild. & Dogru-Koca
Ornithogalum namaquanulum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum nanodes F.M.Leight.
Ornithogalum narbonense L. – śniedek narboński
Ornithogalum navaschinii Agapova
Ornithogalum naviculum W.F.Barker ex Oberm.
Ornithogalum naxense Strid
Ornithogalum neopatersonia J.C.Manning & Goldblatt
Ornithogalum neurostegium Boiss. & C.I.Blanche
Ornithogalum nitidum Yild. & Kiliç
Ornithogalum nivale Boiss.
Ornithogalum niveum Aiton
Ornithogalum nurdaniae Bagci & Savran
Ornithogalum nutans L. – śniedek zwisły
Ornithogalum ocellatum Speta
Ornithogalum oligophyllum E.D.Clarke – śniedek skąpolistny
Ornithogalum oreoides Zahar.
Ornithogalum orthophyllum Ten. – śniedek prostolistny
Ornithogalum ostrovicense F.K.Mey.
Ornithogalum paludosum Baker
Ornithogalum pamphylicum O.D.Düsen & Sümbül
Ornithogalum pascheanum Speta
Ornithogalum pedicellare Boiss. & Kotschy
Ornithogalum pendens van Jaarsv.
Ornithogalum perdurans A.P.Dold & S.A.Hammer
Ornithogalum persicum Hausskn. ex Bornm. – śniedek perski
Ornithogalum pilosum L.f.
Ornithogalum plurifolium Yild. & Kiliç
Ornithogalum pluttulum Speta
Ornithogalum polyphyllum Jacq.
Ornithogalum ponticum Zahar.
Ornithogalum prasinantherum Zahar.
Ornithogalum princeps (Baker) J.C.Manning & Goldblatt
Ornithogalum pruinosum F.M.Leight.
Ornithogalum puberulum Oberm.
Ornithogalum pullatum F.M.Leight.
Ornithogalum pumilum Zahar.
Ornithogalum pycnanthum Wendelbo
Ornithogalum pyramidale L. – śniedek stożkowaty
Ornithogalum pyrenaicum L. – śniedek pirenejski
Ornithogalum rausii (Speta) Danin
Ornithogalum refractum Kit. ex Schltdl.
Ornithogalum regale (Hilliard & B.L.Burtt) J.C.Manning & Goldblatt
Ornithogalum reverchonii Lange ex Willk.
Ornithogalum richtersveldensis van Jaarsv.
Ornithogalum rogersii Baker
Ornithogalum rosulatum (Mart.-Azorín, M.B.Crespo, A.P.Dold, M.Pinter & Wetschnig) J.C.Manning
Ornithogalum rotatum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum rupestre L.f.
Ornithogalum saginatum Speta
Ornithogalum samariae Zahar.
Ornithogalum sanandajense Maroofi
Ornithogalum sancakense Yild. & Kiliç
Ornithogalum sandrasicum Yild.
Ornithogalum sardienii van Jaarsv.
Ornithogalum saundersiae Baker
Ornithogalum sephtonii Hilliard & B.L.Burtt
Ornithogalum sessiliflorum Desf.
Ornithogalum sigmoideum Freyn & Sint.
Ornithogalum sintenisii Freyn
Ornithogalum sorgerae Wittmann
Ornithogalum spetae Wittmann
Ornithogalum sphaerocarpum A.Kern. – śniedek kulistoowockowy
Ornithogalum sphaerolobum Zahar.
Ornithogalum subcoriaceum L.Bolus
Ornithogalum sumbulianum O.D.Düsen & Deniz
Ornithogalum synadelphicum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum tanquanum (Mart.-Azorín & M.B.Crespo) J.C.Manning & Goldblatt
Ornithogalum tardum (Speta) Uysal & Ertugrul
Ornithogalum televirnum Speta
Ornithogalum thermophilum F.M.Leight.
Ornithogalum thunbergii Kunth
Ornithogalum thyrsoides Jacq. – śniedek wiechowaty
Ornithogalum transcaucasicum Miscz. ex Grossh.
Ornithogalum trichophyllum Boiss.
Ornithogalum tropicale Baker
Ornithogalum ulixis (Speta) Raus
Ornithogalum uluense Speta
Ornithogalum umbellatum L. – śniedek baldaszkowaty
Ornithogalum umbratile Tornad. & Garbari
Ornithogalum vasakii Speta
Ornithogalum verae U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies
Ornithogalum viridiflorum (I.Verd.) J.C.Manning & Goldblatt
Ornithogalum visianicum Tomm.
Ornithogalum vulgare Sailer
Ornithogalum wiedemannii Boiss.
Ornithogalum × wildtii Podp.
Ornithogalum woronowii Krasch.
Ornithogalum xanthochlorum Baker
Ornithogalum yesilyurtense Yild. & Kiliç
Ornithogalum yildirimlii Kiliç
Ornithogalum zebrinellum U.Müll.-Doblies & D.Müll.-Doblies

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-16] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-10].
↑ ^a ^b ^c Ornithogalum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-13].
↑ ^a ^b ^c Gerald B. Straley, Frederick H. Utech: Ornithogalum. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-10-16]. (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 541–542. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Genus: Ornithogalum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-10-16]. (ang.).
↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 133. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-16] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-10].

[powo-4] Ornithogalum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-13].

[america-5] Gerald B. Straley, Frederick H. Utech: Ornithogalum. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-10-16]. (ang.).

[checklist2002-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[rutkowski-7] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 541–542. ISBN 83-01-14342-8.

[grin-8] Genus: Ornithogalum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-10-16]. (ang.).

[gawrys-9] Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 133. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]