Przemyślany
49°40′N 24°33′E/49,666667 24,550000 Widok ogólny Przemyślan | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Prawa miejskie |
1623 | ||||
| Burmistrz |
Ołeksandr Zozula | ||||
| Powierzchnia |
4,65 km² | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3263 | ||||
| Kod pocztowy |
81203 | ||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 49°40′N 24°33′E/49,666667 24,550000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Przemyślany (ukr. Перемишляни/Peremyszlany) – miasto na Ukrainie, nad Gniłą Lipą, w obwodzie lwowskim, siedziba rejonu przemyślańskiego, 46 km na południowy wschód od Lwowa, do 1945 miasto powiatowe w województwie tarnopolskim, siedziba powiatu przemyślańskiego II Rzeczypospolitej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o Przemyślanach jako wsi pochodzi z 1437. W 1623 otrzymały prawo magdeburskie. Do 1772 w województwie ruskim Korony w ramach Rzeczypospolitej, w latach 1772–1918 pod zaborem austriackim w kraju koronnym Galicji i Lodomerii.
W XIX w. właścicielkami Przemyślan został ród Potockich. Miasto słynęło z pszczelarstwa. Znajdowała się tutaj jedyna w Austro-Węgrzech szkoła pszczelarska. W 1909 r. zbudowano linię kolejową łącząca miasto ze Lwowem[2].
Od 1 listopada 1918 do maja 1919 pod administracją Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, od maja 1919 do 15 marca 1923 pod tymczasową administracją Polski, zatwierdzoną przez paryską konferencję pokojową 26 czerwca 1919. Suwerenność Polski nad terytorium Galicji Wschodniej, Rada Ambasadorów uznała 15 marca 1923.
Od 15 marca 1923 do 16 sierpnia 1945 miasto powiatowe w województwie tarnopolskim w II Rzeczypospolitej.
W czasie kampanii wrześniowej stacjonowała tu 23 Eskadra Towarzysząca[3].
Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 pod okupacją Armii Czerwonej, anektowany przez ZSRR.
Po ataku III Rzeszy na ZSRR od czerwca 1941 do lipca 1944 pod okupacją Wehrmachtu, wcielony do Generalnego Gubernatorstwa w składzie Dystryktu Galicja. Od lipca 1944 do 16 sierpnia 1945 ponownie okupowany przez Armię Czerwoną.
Po konferencji jałtańskiej (4–11 lutego 1945), wyłoniony w konsekwencji jej ustaleń Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej podpisał 16 sierpnia 1945 umowę z ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944. W konsekwencji umowy województwo tarnopolskie (w tym Przemyślany) włączono do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w składzie ZSRR, w której pozostawały do 1991.
Od 1991 na terytorium niepodległej Ukrainy.
Trzy dni po zajęciu miasta przez wojska niemieckie, 4 lipca 1941 roku nacjonaliści ukraińscy dokonali w Przemyślanach pogromu, podczas którego nieustaloną liczbę Żydów spalono w synagodze, a także wielu innych pobito i ograbiono[4].
W czasie ludobójstwa Polaków w Małopolsce Wschodniej miasto nie było atakowane przez oddziały UPA, gdyż stacjonowały tu najpierw oddziały niemieckie, a później sowieckie, w tym istriebitielnyj batalion, złożony w większości z Polaków. Jednak w różnych okolicznościach w latach 1943–1945 nacjonaliści ukraińscy zamordowali 21 polskich mieszkańców, a samo miasto stało się schronieniem dla Polaków uciekających przed zagładą z okolicznych wiosek[5].
Zbrodnie NKWD
[edytuj | edytuj kod]Wykaz mieszkańców Przemyślan rozstrzelanych przez NKWD w więzieniu złoczowskim 26.06.1940 r.[6]
- Bodak Stefan
- Kołodziej Marian
- Mądrzak Antoni
- Nałęcz Alfred
- Nowy Gustaw
- Ks.Pelczarski
- Polański Jan
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- zamek, wybudowany w XVII w.[7]
- kościół pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła – parafia rzymskokatolicka w Przemyślanach erygowana w 1645 r., budowa kościoła wraz z klasztorem dominikanów, ufundowana przez Wiktorię Elżbietę Potocką, córkę hetmana Stanisława Rewery Potockiego, ukończona w 1665 r. Kościół, wzniesiony w stylu barowym na planie prostokąta, posiadał dwukondygnacyjną wieżę oraz toczony był wraz z klasztorem fosą, pełniąc funkcje obronne. Rozbudowany w 1730 r[8][9]. Kasata klasztoru dominikanów i przejęcie kościoła przez księży diecezjalnych w 1791 r[10]. Kościół zamieniony przez władze radzieckie na magazyn w 1945 r. Odzyskany przez katolików po 1991 r., ponownie konsekrowany w 1997 r. Posługę duszpasterską pełnią księża salezjanie[11].
Urodzeni w Przemyślanach
[edytuj | edytuj kod]- Seweryn Barbag – polski muzykolog i kompozytor
- Wojciech Filarski – polski duchowny katolicki
- Bronisław Greiss – poseł na Sejm II RP, działacz społeczny
- Adam Korytowski – generał brygady Wojska Polskiego.
- Leopold Kozłowski – polski muzyk, kompozytor i dyrygent
- Adam Daniel Rotfeld – polski naukowiec i dyplomata
- Baruch Steinberg – naczelny rabin Wojska Polskiego w stopniu majora. Zamordowany w Katyniu.
- Wołodymyr Markowicz – polski twórca internetowy ukraińskiego pochodzenia[12].
Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (ratujący Żydów w Przemyślanach)
[edytuj | edytuj kod]Na polskiej liście Sprawiedliwych:
- Tadeusz Jankiewicz[13]
- Zenon i Eugenia Kalińscy oraz ich syn Zbigniew[14]
- Anna Rybak[15]
- Marian i Władysława Sloneccy oraz ich dzieci: Jerzy, Henryk i Emilia[16]
Na ukraińskiej liście Sprawiedliwych:
Sport
[edytuj | edytuj kod]W czasach II RP w mieście siedzibę miał klub piłkarski Strzelec Przemyślany.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.50
- ↑ Historia miejscowości | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2023-04-08].
- ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 361. ISBN 83-206-0795-7.
- ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 935
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 300-301, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
- ↑ Spotkania Świrzan Nr 44 Object type:, 2001.
- ↑ Przeszłość i zabytki województwa tarnopolskiego, 1926
- ↑ Przemyślany [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2023-04-08].
- ↑ Kościół pod wezwaniem świętych Apostołów Piotra i Pawła w Przemyślanach - Polska i Ukraina. Śladami historycznego dziedzictwa [online], Stowarzyszenie Integracja Europa-Wschód [dostęp 2023-04-08] (pol.).
- ↑ Proboszczowie » Przemyślany - SDB [online], Przemyślany - SDB [dostęp 2023-04-08] (pol.).
- ↑ Przemyślany - historia kościoła » Przemyślany - SDB [online], Przemyślany - SDB [dostęp 2023-04-08] (pol.).
- ↑ Marianna Fijewska, Od pozera do youtubera. Poznajcie historię Włodka Markowicza, autora jednego z najpopularniejszych kanałów na YouTube w Polsce [online], metro.gazeta.pl, 22 maja 2016 [dostęp 2021-02-13] (pol.).
- ↑ Jankiewicz Tadeusz. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-05]. (ang.).
- ↑ Kaliński Zenon & Kalińska Eugenia ; Son: Zbigniew. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-05]. (ang.).
- ↑ Rybak Anna. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-05]. (ang.).
- ↑ Slonecki Marian & Slonecka Władysława ; Son: Jerzy ; Son: Henryk ; Daughter: Slonecka Emilia. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-05]. (ang.).
- ↑ Leskiv Maria. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-05]. (ang.).
- ↑ Лесків Марія. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-09-05]. (ukr.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Przemyślany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 168.
- Aktualne informacje
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
