Kongelige Danske Marine
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Siły zbrojne | |
| Data utworzenia |
1510 |
| Prefiks |
KDM (ang. HDMS) |
| Bandera |
|
Kongelige Danske Marine (także Søværnet (duń.), czyli marynarka wojenna) – Królewska Duńska Marynarka Wojenna, morski rodzaj Duńskich Sił Zbrojnych, odpowiedzialna za kontrolę morskiego obszaru Królestwa Danii (wybrzeże ma łączną długość 7314 km) oraz dozorowanie wód wokół jej terytoriów zależnych: Grenlandii i Wysp Owczych.
W latach 1510-1814 działała z Marynarką Norwegii pod wspólną duńską banderą. W 1940 roku flota liczyła 45 okrętów. Podczas II wojny światowej Dania była neutralna, lecz trafiła faktycznie bez walk pod niemiecką okupację; flota nadal pozostawała w rękach rządu Danii, ale nie była używana operacyjnie. 29 sierpnia 1943, wobec próby zajęcia okrętów przez Niemców, większość okrętów, w tym dwa stare pancerniki obrony wybrzeża, została samozatopiona[1].
Z racji położenia Danii oraz konieczności patrolowania północnego Atlantyku wykorzystuje duże, nowoczesne okręty o zwiększonej autonomiczności, Søværnet bierze również udział w międzynarodowych misjach w ramach NATO. W przeszłości wykorzystywała śmigłowce Aérospatiale Alouette III (1977-1982) oraz Westland Lynx Mk. 90B (1980-2010), do czasu ich przeniesienia do Sił Powietrznych. Od czasu wycofania w 2004 trzech OP typu Tumleren Dania nie posiada okrętów podwodnych. Dowództwo operacji morskich znajduje się w Aarhus, królewska akademia marynarki mieści się w Kopenhadze, dwie główne floty stacjonują w Frederikshavn i Korsør. Wszystkie okręty Søværnet powstały w duńskich stoczniach.
Historia
Marynarka wojenna Danii została utworzona w 1510 roku, jako jedna z najstarszych sił morskich świata[2]. W czasach unii Danii z Norwegią działała na Bałtyku, Morzu Północnym i północnym Atlantyku[2].
Kres potędze floty duńskiej przyniósł okres wojen napoleońskich, kiedy została pokonana przez marynarkę brytyjską w bitwie pod Kopenhagą w 1801 roku, a ostatecznie zniszczona jako licząca się siła po bombardowaniu Kopenhagi w 1807 roku[2]. Dodatkowo pozycję geopolityczną i ekonomiczną Danii osłabiła utrata Norwegii w 1814 roku[2].
Druga połowa XIX wieku
.jpg)
Po wojnach napoleońskich marynarka duńska spadła do pozycji potęg lokalnych. U progu drugiej wojny o Szlezwik ze Związkiem Niemieckim w 1864 roku miała jeden parowo-żaglowy okręt liniowy, fregatę pancerną („Dannebrog”), nowoczesny monitor („Rolf Krake”) i sześć fregat lub korwet śrubowych, a nadto stare okręty żaglowe oraz jednostki parowe o mniejszej wartości[3]. Flota duńska była silniejsza od pruskiej i prowadziła podczas wojny blokadę morską wybrzeża państw niemieckich, lecz nie była w stanie zapobiec desantom pruskim[4]. Dania odniosła jedynie taktyczne zwycięstwa przeciw eskadrze pruskiej w potyczce u przylądka Jasmund oraz przeciw eskadrze austriacko-pruskiej w bitwie pod Helgolandem, ale nie miały one wpływu na przebieg wojny, a Austria sprowadziła dalsze okręty, uzyskując przewagę na morzu[4]. Po przegranej na lądzie wojnie Dania straciła znaczną część terytorium i ludności i była już niezdolna do utrzymywania silnej ani licznej marynarki, skupiając się na obronie wybrzeża[3]. Do początku lat 70. XIX wieku wcielono z większych jednostek dwie dalsze fregaty pancerne, dwa monitory i okręt pancerny („Odin”)[3]. Wodowany w 1878 roku pancernik obrony wybrzeża „Helgoland” stał się natomiast w tym czasie największym okrętem w całej Skandynawii[5].
Od lat 80. XIX wieku do początku XX wieku wprowadzano do służby kolejne nowe okręty, w tym pięć mniejszych pancerników przybrzeżnych, cztery małe krążowniki pancernopokładowe, jeden torpedowiec taranowy („Tordenskjold”) i ponad 20 torpedowców[3][5]. Wyjątkiem wśród okrętów służących głównie do działań przybrzeżnych był nieopancerzony krążownik „Fyen” zbudowany dla potrzeb służby w koloniach na Wyspach Dziewiczych[3]. Większość okrętów, w tym wszystkie większe jednostki były budowane w Danii[3].
Okres wojen światowych
Tuż przed I wojną światową, w której Dania pozostała neutralna, podjęto budowę nowych torpedowców oraz okrętów podwodnych według wzorów zagranicznych[5]. W okresie I wojny światowej trzon floty stanowiły trzy niewielkie pancerniki przybrzeżne typu Herlulf Trolle, natomiast jej podstawowymi jednostkami było kilkadziesiąt torpedowców typów Tumleren, Søridderen, Hvalrossen, Springeren i starszych XIX-wiecznych[5]. Marynarka została podczas wojny postanowiona w stan gotowości do strzeżenia neutralności kraju, a liczyła wówczas 4000 ludzi[2]. Do 1920 roku kupiono za granicą lub zbudowano 15 okrętów podwodnych, po czym w latach 20. ukończono jeszcze ostatni pancernik przybrzeżny „Niels Iuel”, służący jako okręt szkolny i reprezentacyjny z uzbrojeniem krążownika, oraz dwa okręty podwodne[5][6]. W latach 30. do służby weszło sześć nowych, lecz niewielkich torpedowców typów Dragen i Glenten i trzy okręty podwodne typu Havmanden (czwarty ukończono w 1942 roku), przy tym wycofywano starsze okręty[6]. Duńską specyfiką było posiadanie, oprócz floty typowo służącej do obrony wybrzeża, specjalnych dużych okrętów patrolowych ochrony rybołówstwa, służących między innymi do działania u brzegów Grenlandii[6].
Na początku II wojny światowej w skład marynarki duńskiej wchodziły dwa pancerniki przybrzeżne „Niels Iuel” i „Peder Skram”, sześć nowych i pięć starszych torpedowców, 11 małych okrętów podwodnych oraz różne okręty patrolowe, minowe i trałowce[7]. Dania zadeklarowała neutralność również podczas II wojny światowej, lecz 9 kwietnia 1940 roku została zajęta przez Niemcy, nie stawiając oporu[6]. Pod okupacją niemiecką flota nadal pozostawała w rękach rządu Danii, jedynie Niemcy zmusili Danię do przekazania sześciu najnowszych torpedowców, użytych do celów pomocniczych[6]. Ukończono w tym okresie jeden okręt podwodny i rozpoczęto budowę dwóch większych torpedowców (określanych jako niszczyciele przybrzeżne), ukończonych dopiero po wojnie[6]. 29 sierpnia 1943 roku Niemcy w ramach operacji Safari rozbroili duńską armię i podjęli próbę zajęcia jej okrętów, jednakże większość została samozatopiona w bazach przez załogi, a część podjęła próbę przedarcia się do neutralnej Szwecji[7]. Powiodło się to tylko torpedowcowi „Havkatten”, trzem trałowcom i dziewięciu kutrom patrolowym, a pancernik przybrzeżny „Niels Iuel” został uszkodzony przez lotnictwo i wyrzucił się na brzeg[7]. Na 51 okrętów marynarki duńskiej (nie licząc kutrów), 32 zostały zniszczone, cztery przedostały się do Szwecji, a reszta została zdobyta (głównie trałowce, a nadto kutry)[1].
Czasy powojenne
_in_1947.jpg)
Na skutek zniszczenia marynarki duńskiej, bezpośrednio po II wojnie światowej nie miała ona wartościowych okrętów bojowych. Nieliczne odzyskane przedwojenne okręty i dwa otrzymane poniemieckie torpedowce były w złym stanie i zostały skasowane do początku lat 50[8]. Jeszcze w 1945 roku Dania zakupiła dwie brytyjskie fregaty typu River i jedną korwetę typu Flower, a następnie wydzierżawiła trzy okręty podwodne typu U (w tym dawny polski ORP „Dzik”)[8]. Wojnę przetrwało jednak trzynaście trałowców, które okazały się przydatne do oczyszczania wód z min po wojnie i zostały uzupełnione przez kilkadziesiąt trałowców i kutrów trałowych poniemieckich lub dzierżawionych od Brytyjczyków[8]. Dokończono również budowę dwóch dużych torpedowców typu Najaden oraz sześciu mniejszych typu Bille, które posłużyły do lat 60[8].
W 1949 roku Dania stała się jednym z założycieli sojuszu NATO, po czym w latach 50. przystąpiła do rozbudowy marynarki[8]. W latach 50. wydzierżawiła trzy brytyjskie niszczyciele eskortowe wojennej budowy typu Hunt, a następnie zakupiła we Włoszech cztery nowe korwety typu Bellona i zbudowała sama cztery okręty podwodne typu Delfinen[8]. W latach 60. z pomocą amerykańską Dania zbudowała dwie fregaty typu Peder Skram, a na przełomie lat 70/80. trzy korwety typu Niels Juel[8]. Zbudowano ponadto dwa okręty podwodne typu Narhvalen niemieckiego projektu i pięć okrętów ochrony rybołówstwa[8]. Dla celów ochrony wybrzeża, duńska marynarka wzbogaciła się o liczne małe okręty uderzeniowe – kutry torpedowe, a od 1976 roku także kutry rakietowo-artyleryjskie (typu Willemoes)[8].
Na przełomie lat 80/90. Dania stała się pionierem budowy okrętów uniwersalnych, z uzbrojeniem i wyposażeniem montowanym w zależności od misji (program Standard Flex). Jako pierwsze powstały w ten sposób okręty patrolowo-rakieto-przeciwminowe typu Flyvefisken (Stanflex 300) i fregaty patrolowe typu Thetis (Stanflex 2000), budowane w latach 90[8]. Nabyto wówczas też od Norwegii trzy okręty podwodne typu Kobben (oznaczone typ Tumleren)[8].
W związku z odprężeniem międzynarodowym po zimnej wojnie i zmianą rodzaju zagrożeń, w XXI wieku marynarka Danii zmniejszyła swoją liczebność, z 4769 osób personelu i 5500 rezerwy w 1995 roku do 3179 osób, w tym 577 oficerów w 2015[8][9]. Starsze jednostki zastąpiono przez nowoczesne, budowane w kraju, również z zastosowaniem daleko idącej uniwersalności i standaryzacji, zdolne do operacji ekspedycyjnych na świecie w składzie zespołów międzynarodowych. Trzonem floty stały się trzy fregaty rakietowe typu Iver Huitfeldt, w służbie od 2010 roku[9]. Największymi okrętami stały się natomiast dwa okręty wsparcia bojowego typu Absalon, łączące możliwości bojowe z pełnieniem funkcji transportowych, dowodzenia i wsparcia operacji[9]. Zbudowano również trzy nowe patrolowce arktyczne typu Knud Rasmussen[9]. Od czasu wycofania w 2004 trzech OP typu Tumleren Dania nie posiada okrętów podwodnych, w 2009 wycofano trzy korwety typu Niels Juel, do 2010 wycofano 10 patrolowców typu Flyvefisken, 3 pozostałe sprzedano Litwie.
Organizacja
Główne dowództwo (ADMDANFLT) – Aarhus
Królewska Duńska Akademia Marynarki Wojennej – Kopenhaga
Baza Frederikshavn
- 1 Eskadra
- Division 11 – Fregaty typu Thetis (4): F357 Thetis, F358 Triton, F359 Vædderen, F360 Hvidbjørnen
- Division 14 – Żaglowce typu Svanen (2): Y101 Svanen, Y102 Thyra.
- Division 16 – typ Supply (2): A560 Gunnar Thorson, typ Seatruck: A562 Mette-Miljø
- Division 17 – typ Supply (2): A561 Gunnar Seidenfaden, typ Seatruck: A563 Marie-Miljø
- Division 19 – typ Knud Rasmussen (2): P570 Knud Rasmussen, P571 Ejnar Mikkelsen
- typ Holm (2): A541 Birkholm, A542 Fyrholm, typ Flyvefisken (1): Y311 Søløven
Baza Korsør
- 2 Eskadra
- Division 21 – Fregaty typu Iver Huitfeldt (1): F361 Iver Huitfeldt
- Division 22 – Fregaty typu Absalon (2): L16 Absalon og L17 Esbern Snare
- Division 23 – typ MSF (4): MSF1, MSF2, MSF3, MSF4, typ Holm (2): MSD5 Hirsholm, MSD6 Saltholm
- Division 24 – Okręty patrolowe typu Diana Mk II (6): P520 Diana, P521 Freja, P522 Havfruen, P523 Najaden, P524 Nymfen, P525 Rota
Baza Kangilinnguit, Grenlandia
- typ Agdlek: Y388 Tulugaq
- Y309 Kugsag
Okręty
| Typ | Zdjęcie | Okręty | Wejście do służby | Wyporność (t) | Długość (m) |
|---|---|---|---|---|---|
| Fregaty (5) | |||||
| Fregaty typu Iver Huitfeldt[10] | 
|
3 | 2008-2011 | 6600 | 138,7 |
| Okręty wsparcia typu Absalon | 
|
2 | 2003-2005 | 6300 | 137 |
| Oceaniczne okręty patrolowe (7) | |||||
| Fregaty typu Thetis | 
|
4 | 1989-1992 | 3500 | 112,3 |
| Okręty patrolowe typu Knud Rasmussen | 
|
3[11] | 2005-2017 | 1720 | 71,8 |
| Okręty patrolowe (6) | |||||
| Okręty patrolowe typu Diana Mk II | 
|
6 | 2005-2009 | 185 | 43 |
| Lodołamacze (3) | |||||
| typu Danbjørn[12] | 
|
2 (na sprzedaż) | 1965–1966 | 3685 | 77 |
| A553 Thorbjørn | 0 (wycofany) | 1979-1980 | 1548 | 57,6 | |
| Pozostałe | |||||
| typu Supply (Okręt ochrony środowiska) |
|
2 | 1980-1981 | 1660 | 12,3 |
| typu Seatruck (Okręt ochrony środowiska) |
|
2 | 1978-1979 | 247 | 29,75 |
| typu Flyvefisken Y311 Søløven (Baza nurków) |
.jpg)
|
1 | 1986-1996 | 350-480 | 54 |
| typu MSF (Niszczyciele min) |
|
4 | 1997-1999 | 125 | 26,5 |
| typu Holm (Wielozadaniowe, szkolne) |
|
6 | 2005-2008 | 98 | 28,9 |
| A540 Dannebrog (Jacht królewski) |
|
1 | 1932 | 1238 | 78,43 |
| typu SKA11 (Zbiornikowiec, do pomiarów) |
Brak zdjęcia | 4 | 1981-1985 | 52 | 19,9 |
| klasy O (Geodezyjny, badawczy) |
Brak zdjęcia | 2 | Brak danych | 3,5 | 7,7 |
| klasy Miljø (Okręt ochrony środowiska) |
|
2 | 1996 | 16 | 16,4 |
| Miljø 103 (Okręt ochrony środowiska) |
|
1 | 2008 | 30 | 16,4 |
| A559 Sleipner (Okręt do transportu torped) |
Brak zdjęcia | 1 | 1986 | 465 | 36,5 |
| klasy Svanen (Okręt szkolny) |
Brak zdjęcia | 2 | 1960-1961 | 32 | 18,8 |
Bandery
-
-
Bandera admirała -
Bandera wiceadmirała -
Bandera kontradmirała -
Bandera admirała flotylli -
Bandera dowódcy eskadry
Przypisy
- ↑ a b Marcin Gubała. Samozatopienie floty duńskiej. „Morze”. Nr 1/2018. IV (28), s. 43, styczeń 2018.
- ↑ a b c d e Tom Wismann: NIELS IUEL: ‘A funny little Danish warship’. W: John Jordan (red): Warship 2018. Osprey Publishing, 2018. ISBN 978-1-4728-3001-2. (ang.).
- ↑ a b c d e f Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905 ↓, s. 364-367
- ↑ a b Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985, s. 206-209. ISBN 83-215-3259-4.
- ↑ a b c d e Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 ↓, s. 351-355
- ↑ a b c d e f Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946 ↓, s. 381-384
- ↑ a b c Daszjan 2005 ↓, s. 8-11.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 73-80
- ↑ a b c d Jane’s Fighting Ships 2015–2016 ↓, s. 196-202
- ↑ Fregaty typu Iver Huitfeld, magnum-x.pl. [dostęp 2012-06-05]. (pol.).
- ↑ Maksymilian Dura, Dania wdrożyła modułowy patrolowiec. „Możliwość uzbrojenia rakietowego” [online], defence24.pl, 12 grudnia 2017 [zarchiwizowane z adresu 2017-12-17].
- ↑ Dania zrezygnuje z utrzymywania państwowych lodołamaczy? [online], PortalMorski.pl [dostęp 2012-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03] (pol.).
Bibliografia
- Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
- Conway's All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
- IHS Jane’s Fighting Ships 2015–2016. Stephen Saunders (red.). IHS, 2015. ISBN 978-0-7106-3143-5. (ang.).
- A. Daszjan. Korabli Wtoroj mirowoj wojny – WMS Polszy i stran Skandinawii (Danii, Norwiegii, Szwiecyi i Finlandii) [Корабли Второй мировой войны – ВМС Польши и стран Скандинавии (Дании, Норвегии, Швеции и Финляндии)]. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 3/2005, 2005. (ros.).
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona Søværnet.. [dostęp 2012-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-17)]. (duń.).
- World Navies Today: Denmark, hazegray.org. [dostęp 2012-06-05]. (ang.).
