Meluzyna: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 20:28, 31 gru 2024

Odkrycie sekretu Meluzyny. Z *Le Roman de Mélusine*, ilustracja Guilleberta de Mets, ok. 1410

Meluzyna – według legend i folkloru to rusałka wodna o postaci węża, która zamieniła się w kobiecą postać. Według jednej z wersji legend literackich z XIV wieku Meluzyna była czarodziejką. Taka wersja została spisana w latach 1387–1393 przez Jehana (Jeana) d’Arras, dworzanina księcia Jana de Berry.

W sztuce terminem meluzyna określa się element zdobniczy przedmiotów użytkowych (najczęściej świeczników), w postaci figurki przedstawiającej postać kobiecą z ogonem ryby lub węża^[1].

Legenda z XIV wieku

Meluzyna wychodząc za mąż, kazała złożyć swojemu małżonkowi obietnicę, że nigdy nie będzie próbował zobaczyć jej w sobotę – w przeciwnym razie na jego ród miało spaść nieszczęście. Mąż nie dotrzymał obietnicy i kiedy Meluzyna w sobotę brała kąpiel, zajrzał do łazienki. Okazało się, że od pasa w dół jej ciało miało formę wężowego ogona. Przerażony mąż początkowo przemilczał to, co zobaczył. Wkrótce jednak odkrycie tajemnicy ściągnęło na jego rodzinę zapowiadane nieszczęścia w postaci wewnętrznych waśni. Nie mógł już wtedy powstrzymać się od czynienia wyrzutów żonie. Urażona Meluzyna rzuciła się z okna, a w powietrzu zamieniła się w skrzydlatego węża.

Pochodzenie legendy

Meluzynę i jej męża uznawano za założycieli rodu Lusignan. Legenda o nadprzyrodzonej genealogii Lusignanów znana była o wiele wcześniej niż jej wersja literacka, bo już w XII wieku, za czasów Gwidona de Lusignan, króla Jerozolimy i Cypru. W XIV-wiecznej opowieści Jeana d’Arras ów król Cypru występuje, pod zmienionym imieniem Uriens, jako pierworodny syn Meluzyny.

W polskiej kulturze

Polskie tłumaczenie romansu o Meluzynie, autorstwa Marcina Siennika, ukazało się po raz pierwszy w 1569 jako Historia o Meluzynie^[2].

Postać znana jest również w Polsce z piosenki „Meluzyna, czyli historia podwodnej miłości” napisanej w 1985 roku na potrzeby filmu „Podróże Pana Kleksa”^[3]. Słowa napisał do niej Krzysztof Gradowski, a muzykę skomponował Andrzej Korzyński. Piosenka zarówno do filmu jak i w wersji z 2012 roku śpiewana jest przez Małgorzatę Ostrowską^[3].

W sztuce i kulturze popularnej

Francuska piosenkarka i autorka tekstów Nolwenn Leroy zainspirowała się Meluzyną do swojej piosenki „Mélusine”, która pojawiła się na jej albumie „Histoires Naturelles” z 2005 roku. Temat zainspirował też Cécile McLorin Salvant, która poświęciła album „Mélusine”, wydany w 2023 roku.

Przypisy

↑ Witold Doroszewski: Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego. [dostęp 2020-09-05].
↑ Jerzy Ziomek: Renesans. Wyd. XI – 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 130, 536, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13843-1.
↑ ^a ^b Meluzyna najlepszą piosenką z "Pana Kleksa" [online], Onet Kultura, 1 grudnia 2014 [dostęp 2019-11-25] (pol.).

Bibliografia

Historia o szlachetnej a pięknej Meluzynie, oprac. Roman Krzywy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2015. ISBN 978-83-64003-44-8.
Piękna Meluzyna. Cudowna historia o morskiej pannie i jej walecznym potomstwie. W: Tadeusz Żabski, Jolanta Ługowska (opr.): Piękne historie o niezłomnym rycerzu Zygfrydzie, pannie wodnej Meluzynie, królewnie Magielonie i świętej Genowefie. Antologia jarmarcznego romansu rycerskiego. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1992, s. 41-75. ISBN 83-7091-001-7.
Tadeusz Żabski: Proza jarmarczna XIX wieku. Próba systematyki gatunkowej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1993.

[1] Witold Doroszewski: Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego. [dostęp 2020-09-05].

[2] Jerzy Ziomek: Renesans. Wyd. XI – 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 130, 536, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13843-1.

[:0-3] Meluzyna najlepszą piosenką z "Pana Kleksa" [online], Onet Kultura, 1 grudnia 2014 [dostęp 2019-11-25] (pol.).

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{Inne znaczenia}}
 [[Plik:Melusinediscovered.jpg|thumb|Odkrycie sekretu Meluzyny. Z ''Le Roman de Mélusine'', ilustracja Guilleberta de Mets, ok. 1410]]
+'''Meluzyna''' – według legend i [[folklor]]u to rusałka wodna o postaci węża, która zamieniła się w kobiecą postać. Według jednej z wersji legend literackich z XIV wieku Meluzyna była czarodziejką. Taka wersja została spisana w latach 1387–1393 przez Jehana [[Jean d’Arras|(Jeana) d’Arras]], dworzanina księcia [[Jan de Berry|Jana de Berry]].
+W sztuce terminem ''meluzyna'' określa się element zdobniczy przedmiotów użytkowych (najczęściej [[Meluzyna (świecznik)|świeczników]]), w postaci figurki przedstawiającej postać kobiecą z ogonem ryby lub węża<ref>{{Cytuj stronę | url = https://sjp.pwn.pl/doroszewski/meluzyna;5450479.html | tytuł = Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego | nazwisko = Doroszewski | imię = Witold | data dostępu = 2020-09-05}}</ref>.
-'''Meluzyna''' – kobieca postać z legend i [[folklor]]u. Według jednej z najbardziej znanych literackich wersji opowieści o Meluzynie, spisanej w latach 1387-1393 przez Jehana czy [[Jean d'Arras|Jeana d'Arras]], dworzanina księcia [[Jan de Berry|Jana de Berry]], była to czarodziejka. Gdy wyszła za mąż, kazała złożyć swojemu małżonkowi obietnicę, że nigdy nie będzie próbował zobaczyć jej w sobotę - w przeciwnym razie na jego ród miało spaść nieszczęście. Mąż nie dotrzymał obietnicy i kiedy Meluzyna w sobotę brała kąpiel, zajrzał do łazienki. Okazało się, że od pasa w dół jej ciało miało formę wężowego ogona. Przerażony mąż przemilczał to, co zobaczył, jednak gdy odkrycie tajemnicy ściągnęło na rodzinę zapowiadane nieszczęścia w postaci wewnętrznych waśni, nie mógł powstrzymać się od czynienia wyrzutów żonie. Urażona Meluzyna rzuciła się z okna, a w powietrzu zamieniła się w skrzydlatego węża.
+== Legenda z XIV wieku ==
-Meluzynę i jej męża uznawano za założycieli rodu [[Lusignan (ród)|Lusignan]]. Legenda o nadprzyrodzonej genealogii Lusignanów znana była o wiele wcześniej niż jej wersja literacka, bo już w XII wieku, za czasów [[Gwidon de Lusignan|Gwidona de Lusignan]], [[Królowie Jerozolimy|króla Jerozolimy]] i [[Władcy Cypru|Cypru]]. W [[XIV wiek|XIV-wiecznej]] opowieści Jeana d'Arras ów król Cypru występuje, pod zmienionym imieniem Uriens, jako pierworodny syn Meluzyny.
+Meluzyna wychodząc za mąż, kazała złożyć swojemu małżonkowi obietnicę, że nigdy nie będzie próbował zobaczyć jej w sobotę – w przeciwnym razie na jego ród miało spaść nieszczęście. Mąż nie dotrzymał obietnicy i kiedy Meluzyna w sobotę brała kąpiel, zajrzał do łazienki. Okazało się, że od pasa w dół jej ciało miało formę wężowego ogona. Przerażony mąż początkowo przemilczał to, co zobaczył. Wkrótce jednak odkrycie tajemnicy ściągnęło na jego rodzinę zapowiadane nieszczęścia w postaci wewnętrznych waśni. Nie mógł już wtedy powstrzymać się od czynienia wyrzutów żonie. Urażona Meluzyna rzuciła się z okna, a w powietrzu zamieniła się w skrzydlatego węża.
+== Pochodzenie legendy ==
-W sztuce terminem ''meluzyna'' określa się figurkę kobiety z ogonem ryby lub węża, zazwyczaj umieszczaną na dziobie statku.
+Meluzynę i jej męża uznawano za założycieli rodu [[Lusignan (ród)|Lusignan]]. Legenda o nadprzyrodzonej genealogii Lusignanów znana była o wiele wcześniej niż jej wersja literacka, bo już w XII wieku, za czasów [[Gwidon de Lusignan|Gwidona de Lusignan]], [[Królowie Jerozolimy|króla Jerozolimy]] i [[Władcy Cypru|Cypru]]. W [[XIV wiek|XIV-wiecznej]] opowieści Jeana d’Arras ów król Cypru występuje, pod zmienionym imieniem Uriens, jako pierworodny syn Meluzyny.
+== W polskiej kulturze ==
-===Bibliografia===
+Polskie tłumaczenie romansu o Meluzynie, autorstwa [[Marcin Siennik|Marcina Siennika]], ukazało się po raz pierwszy w 1569 jako ''[[Historia o Meluzynie]]''<ref>{{Cytuj książkę | imię = Jerzy | nazwisko = Ziomek | tytuł = Renesans | wydanie = XI – 5 dodruk | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | rok = 2012 | strony = 130, 536 | seria = Wielka Historia Literatury Polskiej | isbn = 978-83-01-13843-1}}</ref>.
+Postać znana jest również w Polsce z piosenki „Meluzyna, czyli historia podwodnej miłości” napisanej w 1985 roku na potrzeby filmu „[[Podróże pana Kleksa (film)|Podróże Pana Kleksa]]”<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Meluzyna najlepszą piosenką z "Pana Kleksa" |data = 2014-12-01 |data dostępu = 2019-11-25 |opublikowany = Onet Kultura |url = https://kultura.onet.pl/muzyka/wiadomosci/meluzyna-najlepsza-piosenka-z-pana-kleksa/shvlxwh |język = pl}}</ref>. Słowa napisał do niej [[Krzysztof Gradowski]], a muzykę skomponował [[Andrzej Korzyński]]. Piosenka zarówno do filmu jak i w wersji z 2012 roku śpiewana jest przez [[Małgorzata Ostrowska (piosenkarka)|Małgorzatę Ostrowską]]<ref name=":0" />.
-* {{cytuj książkę |nazwisko =Żabski | imię =Tadeusz | autor link =Tadeusz Żabski |nazwisko2 =Ługowska (opr.) |imię2 =Jolanta | tytuł =Piękne historie o niezłomnym rycerzu Zygfrydzie, pannie wodnej Meluzynie, królewnie Magielonie i świętej Genowefie. Antologia jarmarcznego romansu rycerskiego | wydawca =Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej | miejsce =Wrocław | rok =1992 | strony=41-75 |rozdział=''Piękna Meluzyna. Cudowna historia o morskiej pannie i jej walecznym potomstwie'' |autor r= | isbn = 83-7091-001-7 }}
-* {{cytuj książkę |nazwisko =Żabski | imię =Tadeusz | autor link =Tadeusz Żabski | tytuł =Proza jarmarczna XIX wieku. Próba systematyki gatunkowej | wydawca =Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego | miejsce =Wrocław | rok =1993 | strony= |rozdział= |autor r= }}
+== W sztuce i kulturze popularnej ==
+Francuska piosenkarka i autorka tekstów [[Nolwenn Leroy]] zainspirowała się Meluzyną do swojej piosenki „Mélusine”, która pojawiła się na jej albumie „Histoires Naturelles” z 2005 roku. Temat zainspirował też [[Cécile McLorin Salvant]], która poświęciła album „Mélusine”, wydany w 2023 roku.
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
+== Bibliografia ==
+{{commonscat|Melusine}}
+{{wikisłownik|Meluzyna}}
+* ''Historia o szlachetnej a pięknej Meluzynie'', oprac. Roman Krzywy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2015. {{ISBN|978-83-64003-44-8}}.
+* {{cytuj książkę |nazwisko =Żabski | imię =Tadeusz | autor link =Tadeusz Żabski |nazwisko2 =Ługowska (opr.) |imię2 =Jolanta | tytuł =Piękne historie o niezłomnym rycerzu Zygfrydzie, pannie wodnej Meluzynie, królewnie Magielonie i świętej Genowefie. Antologia jarmarcznego romansu rycerskiego | wydawca =Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej | miejsce =Wrocław | rok =1992 | strony=41-75 |rozdział=''Piękna Meluzyna. Cudowna historia o morskiej pannie i jej walecznym potomstwie'' |autor r= | isbn = 83-7091-001-7}}
+* {{cytuj książkę |nazwisko =Żabski | imię =Tadeusz | autor link =Tadeusz Żabski | tytuł =Proza jarmarczna XIX wieku. Próba systematyki gatunkowej | wydawca =Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego | miejsce =Wrocław | rok =1993 | strony= |rozdział= |autor r=}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
 [[Kategoria:Postacie z legend]]
+[[Kategoria:Średniowieczne legendy]]
-{{Link GA|de}}
-[[cs:Meluzína (mytologie)]]
-[[de:Melusine]]
-[[en:Melusine]]
-[[es:Melusina]]
-[[eo:Meluzino]]
-[[fr:Mélusine (fée)]]
-[[id:Melusina]]
-[[it:Melusina]]
-[[la:Melusina]]
-[[lb:Melusina]]
-[[nl:Melusine]]
-[[ja:メリュジーヌ]]
-[[pt:Melusina]]
-[[ro:Melusina]]
-[[ru:Мелюзина]]
-[[sv:Melusina]]
-[[tl:Melusina]]
-[[tr:Melusine]]