Sobótka (miasto): Różnice pomiędzy wersjami

Sobótka
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Pałac w Sobótce-Górce
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	wrocławski
Gmina	Sobótka
Aglomeracja	wrocławska
Prawa miejskie	1221
Burmistrz	Mirosław Jarosz
Powierzchnia	32,19 km²
Wysokość	149 – 718[potrzebny przypis] m n.p.m.
Populacja (01.01.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 6998; 217,4 os./km²
Strefa numeracyjna	71
Kod pocztowy	55-050
Tablice rejestracyjne	DWR
	Położenie na mapie gminy Sobótka Sobótka
	Położenie na mapie Polski Sobótka
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Sobótka
	Położenie na mapie powiatu wrocławskiego Sobótka
	50°53′55″N 16°44′40″E/50,898611 16,744444
TERC (TERYT)	0223074
SIMC	0987294
	Urząd miejskiRynek 1; 55-050 Sobótka
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Wiadomości w Wikinews
	Strona internetowa
	BIP

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 00:10, 16 wrz 2024

Galeria:Dawny dom rekolekcyjny

Sobótka (niem. Zobten lub Zobten am Berge) – miasto położone u podnóża góry Ślęży w woj. dolnośląskim, w powiecie wrocławskim, miasto nad Czarną Wodą, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sobótka. Prawa miejskie uzyskała w 1399 roku. Jest jedną z najstarszych osad targowych w Polsce.

Wraz z sąsiednimi miejscowościami (Sulistrowice, Sulistrowiczki, Będkowice) stanowi zaplecze turystyczne pobliskiego Wrocławia. Znajdują się tutaj: Dom Turysty PTTK im. Bogusza Zygmunta Stęczyńskiego „Pod Wieżycą”, odkrywkowe kopalnie granitu i skalenia (w zachodniej części Sobótki) oraz plastyczna mapa Masywu Ślęży (na rynku).

Położenie

Leży u stóp Masywu Ślęży. Miasteczko jest podzielone na części: Centrum, Górka, Zachodnia – Strzeblów.

1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 32,19 km²^[2] (168. miejsce w kraju).

Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego.

Historia

Po raz pierwszy wzmiankowana w 1148 w bulli Eugeniusza III jako osada targowa (Sabath). Przywilej odbywania targów nadał osadzie książę Bolesław I Wysoki w 1193 roku. Od 1128 do 1134 fundacja Piotra Włosta dla zakonu kanoników regularnych, którzy – aby wykorzenić wciąż żywe kulty pogańskie – na krótko utworzyli na szczycie Ślęży klasztor, bardzo szybko przeniesiony do wsi Górka, a potem do Wrocławia.

W 1221 Henryk Brodaty na prośbę opata Witosława nadał jej prawa miejskie na prawie średzkim. Początkowo osada należała do księstwa wrocławskiego, w 1296 przeszła do księstwa świdnickiego^[3]. W 1353 jako wiano księżniczki śląskiej przeszła w ręce królów czeskich. W 1399 król czeski Wacław IV ponownie lokował miasto na prawie magdeburskim. Podobnie jak większość Śląska splądrowana przez husytów w 1428.

Wykupiona przez zakon w 1494. Przeżywała rozkwit w czasie habsburskich rządów w Czechach od 1526 roku. Poważnie zniszczona i wyludniona w czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648) – z 1000 mieszkańców pozostało 200. Dawna zabudowa gotycka i renesansowa spłonęła w wielkim pożarze 1730.

Od 1745 wraz z większością Śląska w granicach Prus. Od 1808 własny samorząd. Do 1810 roku (sekularyzacja dóbr kościelnych w Prusach) pozostawała własnością klasztorną. Od 1885 stacja na linii kolejowej Wrocław – Świdnica – zlikwidowanej w ruchu pasażerskim latem 2000.

1 czerwca 1934 na fali germanizacji dawnych nazw słowiańskich na Śląsku organizacje Landesamt für vorgeschichtliche Denkmalpflege oraz Zobtengebirgsverein zaproponowały nadprezydentowi prowincji śląskiej zmianę nazwy miasta na Siling a góry Ślęży (niem. Zobtenberg) na Silingberg, aby utrwalić w nazwach żyjące na Śląsku w starożytności wschodniogermańskie plemię Silingów. Władze odmówiły ze względów ekonomicznych i praktycznych. Swoją nazwę zmieniła za to druga z postulujących organizacji – nazywając się Silingverein.

Zdobyta przez Armię Czerwoną 7 maja 1945. W trakcie walk została zniszczona w 50%, odbudowana w latach 50.-60. W latach 70. przyłączono do Sobótki wieś Strzeblów.

Nazwa miasta

1148 – Sabath
1193 – Sobath
1200 – Sobat
1256 – Czobotha
1329 – Zobota
1336 – Zobotka
1343 – Czoboten
1399 – Czobothen
1404 – Czobotaw
1561 – Zobten
1847 – polską nazwę Sobótka w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[4].
1938 – Zobten am Berge

Nazwa Sobótka pochodzi od zdrobnienia polskiej nazwy szóstego dnia tygodnia soboty i odbywających się tutaj w ten dzień targów^[5]^[6]. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę wymienia Sobota podając jej znaczenie „Sonnabenmarkt”, czyli w języku polskim „Targi sobotnie”^[6]. Nazwa miejscowości została później fonetycznie zgermanizowana na Zobten^[6] i utraciła swoje pierwotne znaczenie.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[7]:

miasto, ośrodek historyczny
kościół – sanktuarium św. Anny Samotrzeciej, z XIV w., 1500 r., 1725 r.; (od 2005 dodatkowo Diecezjalne Sanktuarium Matki Boskiej Nowej Ewangelizacji). Legenda głosi, że figura św. Anny Samotrzeciej prawdopodobnie została przywieziona z Kijowa przez żonę Piotra Włosta w XII w. Historycy sztuki określają powstanie figury na przełom XIII/XIV w. rzeźbiona w drzewie lipowym w stylu romańskim z elementami gotyckimi. Dla niej zbudowano kaplicę obecnie prezbiterium. W 1511 r. dobudowano do tylnej ściany kaplicy kościół gotycki, prawdopodobnie w tym samym czasie dobudowano do ściany wschodniej prezbiterium kapliczkę św. Anny. Od 2005 roku w ołtarzu głównym znajduje się XIX-wieczny obraz Matki Boskiej namalowany przez nieznanego artystę otrzymany z Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu. Przez cały okres kościół pełnił funkcję kościoła odpustowego i pogrzebowego. W czasie kulturkampfu w 1875 r. władze pruskie odebrały katolikom kościół, w 1893 r. oddały. Wewnątrz kościoła ołtarz główny z 1720 r. w prezbiterium 5 figur św. Janów, przy filarach 4 gotyckie rzeźby (każda 2,5 m wys.): Matka Boska z Dzieciątkiem, św. Anna Samotrzecia, św. Augustyn (lub św. Mikołaj), św. Jadwiga Śląska. Na końcu nawy lewej ołtarz 14 św. Wspomożycieli z 1720 r. ambona z 1726 r.

Obok sanktuarium znajduje się granitowa rzeźba „grzyba” (fragment postaci ludzkiej) datowana na okres przedchrześcijański, wg niektórych badaczy celtycki (VI-IV w. p.n.e.)^[8] oraz średniowieczny „lew romański”.

kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła w stylu barokowym z fragmentami gotyckimi wybudowany w 1739 roku. Badania archeologiczne w kościele przeprowadzone w latach 50. XX w. wykazały, że obecny kościół jest trzecim kościołem wybudowanym w tym samym miejscu. Obraz św. Jakuba w ołtarzu głównym z ok. 1770 r., w prezbiterium figury św. Augustyna i św. Norberta z ok. 1725 r., ołtarze boczne NMP, w stylu barokowym, św. Jana Nepomucena również w stylu barokowym, ołtarz ukrzyżowania z 1739 r. ambona z ok. 1650 r. w stylu manierystycznym. Przy głównym wejściu po prawej stronie znajduje się lew romański. W 1945 r. podczas zdobywania miasta kościół został spalony w następnych latach dewastowany i rozkradany. Od 1957 r. rozpoczęto odbudowę. Kościół został erygowany, oddany do użytku w listopadzie 1960 r.
- na południowej i północnej ścianach kościoła znajduje się kilka płyt nagrobnych z XIX w. (pozostałości po cmentarzu przykościelnym).
ratusz, z XIX w. Urząd Miasta i Gminy (budynek po dawnym hotelu)
plebania, ul. św. Jakuba 10, z XVII/XVIII w.
- otoczenie plebanii
dom, ob. znajduje się tu Muzeum Ślężańskie z lapidarium, ul. św. Jakuba 18, z 1568 r., najstarszy – dawnej własności zakonu kanoników regularnych
dom, ul. Mickiewicza 25, z połowy XIX w.
Zespół Szkolno-Wychowawczy dla dziewcząt, ul. Słoneczna – budynek po dawnym domu rekolekcyjnym jezuitów pod wezwaniem św. Ignacego.

Sobótka-Górka

zespół rezydencjonalny kanoników regularnych, z drugiej połowy XIX w.:
- pałac, tzw. „zamek” z pozostałościami klasztoru i kaplicą, z połowy XIII w., czwartej ćwiartki. XIX w.; do kasaty w 1810 r., w którym obecnie znajduje się hotel
- budynek bramny
- oficyna
- wozownia
- browar, nieczynny, z połowy XIX w.
- zespół budynków po Zespole Szkolno – Opiekuńczym, przy ul. Zamkowej z 1930 r.
- park

Sobótka – Góra Ślęża

kościół fil. pw. Nawiedzenia NMP, wybudowany w latach 1698–1702, odbudowany po pożarze w latach 1851–1852
ogrodzenie z murem oporowym
schronisko im. R. Zmorskiego, z 1908 r.

inne zabytki:

kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa wybudowany w latach 30. XX w.
w centrum wiele domów z drugiej poł. XIX w.
rezerwat archeologiczny w Będkowicach.

Komunikacja

Zobacz też: Sobótka (stacja kolejowa) i Sobótka Zachodnia.

Dojazd z Wrocławia zapewniają autobusy linii 512 (Przełęcz Tąpadła) i 522 (Sobótka Zachodnia) z przedsiębiorstwa Polbus-PKS Wrocław. Po 22 latach przerwy 12 czerwca 2022 otwarto linię kolejową Wrocław Główny – Sobótka – Sobótka Zachodnia – Świdnica Miasto^[9].

Oświata

W Sobótce znajdują się dwa publiczne przedszkola (Przedszkole nr 1 w Sobótce Centrum i Przedszkole nr 2 w Sobótce Górce) oraz dwie publiczne szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka (Sobótka Centrum) oraz Szkoła Podstawowa nr 2 im. Marii Skłodowskiej-Curie (Sobótka Zachodnia). Funkcjonuje Powiatowy Zespół Szkół, w ramach którego działa liceum oraz technikum. Na terenie miasta jest także Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy i punkt przedszkolny „Misiowa Chatka”. Działają również kluby dziecięce „Mali Odkrywcy” i „Bajkolandia”. W 2020 uruchomiono żłobek „Misie Tulisie”, należący do ogólnopolskiej sieci żłobków.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia pw. Świętego Jakuba
- parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
- Sanktuarium św. Anny Samotrzeciej
Kościół Zielonoświątkowy:
- Zbór w Sobótce, ul. Słoneczna 13^[10]
Świadkowie Jehowy:
- zbór Sobótka (Sala Królestwa ul. Rubinowa 2)^[11]^[12]

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Sobótki w 2014 roku^[13].

Burmistrzowie Sobótki

Eugeniusz Cieleń (2002–2006)
Zenon Gali (2006–2010)
Stanisław Dobrowolski (2010–2018)
Mirosław Jarosz (od 2018)

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Ludzie związani z Sobótką

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Sobótką (powiat wrocławski).

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Sobótce (powiat wrocławski).

Honorowi obywatele miasta

Z tym tematem związana jest kategoria: Honorowi obywatele Sobótki.

Honorowe obywatelstwo miasta otrzymali^[19]

ks. kardynał Henryk Gulbinowicz 24.06.2003
Antoni Baranowski 24.06.2003
Catherine i Cornelis van Doorn 24.06.2004
ks. bp Józef Pazdur 26.10.2006
Alojzy Mega 27.05.2010
Henryk Pietrowicz 27.05.2011
Wacław Żebrowski 28.06.2011
Anna Krzywańska 30.09.2011
Stanisław Dunajewski 21.10.2011
Władysław Kabat 25.11.2011
ks. Józef Bełch 28.12.2011
Józef Śliz 21.01.2012
Karol Modzelewski 06.07.2012
Paulina Brzeźna-Bentkowska 27.09.2012
Sławomir Chrzanowski 27.09.2012
Marian Turowski 27.09.2012
Zdzisław Wrona 27.09.2012
Roman Ręgorowicz 27.09.2012
Zdzisław Szrejter 26.02.2016
Halina Licowa 28.12.2016
Eugeniusz Cieleń 24.02.2022

Szlaki turystyczne

Strzelin – Szańcowa – Gościęcice Średnie – Skrzyżowanie pod Dębem – Gromnik – Dobroszów – Kalinka – Skrzyżowanie nad Zuzanką – Źródło Cyryla – Ziębice – Lipa – Rososznica – Stolec – Cierniowa Kopa – Kolonia Bobolice – Kobyla Głowa – Karczowice – Podlesie – Ostra Góra – Starzec – Księginice Wielkie – Sienice – Łagiewniki – Oleszna – Przełęcz Słupicka – Sulistrowiczki – Ślęża – Sobótka^[20]

Sobótka – Wieżyca – Ślęża – Przełęcz Tąpadła – Świdnica

Zobacz też

Przypisy

↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ ^a ^b ^c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).
↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 191.
↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 21.
↑ Mapa: Masyw Ślęży. Ślężański Park Krajobrazowy. Wydawnictwo Plan 2004 rok. Tekst: Kazimierz Dura.
↑ ^a ^b ^c HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 88, OCLC 456751858 (niem.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 235,236. [dostęp 2012-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Woźniak Z., 2004: PROBLEM ISTNIENIA CELTYCKIEGO NEM ETO NU NA ŚLĘŻY. Przegląd Archeologiczny, 52, str. 138, 139, 157
↑ Bartosz Senderek: Inauguracyjny przejazd na trasie Wrocław – Sobótka – Świdnica. Entuzjastyczne powitanie pociągów po 22 latach przerwy. WrocLife, 22–06–06. [dostęp 2022-06-13].
↑ Zbór w Sobótce. kz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-14)]. kz.pl.
↑ Świadkowie Jehowy budują pod Wrocławiem modlitewny dom spotkań.
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14] .
↑ Sobótka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Partnerzy zagraniczni-Berga (www.sobotka.pl).
↑ Partnerzy zagraniczni-Gauchy (www.sobotka.pl).
↑ Partnerzy zagraniczni-Sobotka (www.sobotka.pl).
↑ Partnerzy zagraniczni-Munster (www.sobotka.pl).
↑ Partnerzy zagraniczni- Nový Malín(www.sobotka.pl).
↑ Honorowi Obywatele Miasta Sobótki.
↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-26.

Linki zewnętrzne

Strona Urzędu Miasta i Gminy Sobótka
Muzeum Ślężańskie im. Stanisława Dunajewskiego w Sobótce
Muzeum Ślężańskie – galeria zdjęć
Sobótka, niem. Zobten am Berg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 956 .

[gus2022-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[populacja-2] GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).

[dolnyslask-3] Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 191.

[4] Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 21.

[5] Mapa: Masyw Ślęży. Ślężański Park Krajobrazowy. Wydawnictwo Plan 2004 rok. Tekst: Kazimierz Dura.

[Adamy-6] HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 88, OCLC 456751858 (niem.).

[7] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 235,236. [dostęp 2012-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[8] Woźniak Z., 2004: PROBLEM ISTNIENIA CELTYCKIEGO NEM ETO NU NA ŚLĘŻY. Przegląd Archeologiczny, 52, str. 138, 139, 157

[st1-9] Bartosz Senderek: Inauguracyjny przejazd na trasie Wrocław – Sobótka – Świdnica. Entuzjastyczne powitanie pociągów po 22 latach przerwy. WrocLife, 22–06–06. [dostęp 2022-06-13].

[10] Zbór w Sobótce. kz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-14)]. kz.pl.

[11] Świadkowie Jehowy budują pod Wrocławiem modlitewny dom spotkań.

[12] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14] .

[populacja2016-13] Sobótka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[14] Partnerzy zagraniczni-Berga (www.sobotka.pl).

[15] Partnerzy zagraniczni-Gauchy (www.sobotka.pl).

[16] Partnerzy zagraniczni-Sobotka (www.sobotka.pl).

[17] Partnerzy zagraniczni-Munster (www.sobotka.pl).

[18] Partnerzy zagraniczni- Nový Malín(www.sobotka.pl).

[19] Honorowi Obywatele Miasta Sobótki.

[20] Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-26.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

@@ Linia 17: / Linia 17: @@
  |powierzchnia              = 32,19<ref name="gus2022">{{Cytuj |url=https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2022-roku,7,19.html |tytuł=Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku |data=2022-12-07 |data dostępu=2022-12-08 |opublikowany=Główny Urząd Statystyczny}}</ref>
  |wysokość                  = {{fakt|149 – 718|data=2014-10}}
- |rok                       = 2022
+ |rok                       = 01.01.2023
+ |liczba ludności           = 6998<ref name="populacja">{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku |data dostępu = 2023-08-15 |opublikowany = stat.gov.pl |url = https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2023-roku,7,20.html |język = pl}}</ref>
- |liczba ludności           = 7005<ref name="gus2022" />
- |gęstość zaludnienia       = 218<ref name="gus2022" />
+ |gęstość zaludnienia       = 217,4<ref name="populacja" />
  |strefa numeracyjna        = 71
  |kod pocztowy              = 55-050
@@ Linia 28: / Linia 28: @@
  |SIMC                      = 0987294
  |hasło promocyjne          =
- |adres urzędu miasta       = Rynek 1<br />55-050 Sobótka
+ |adres urzędu miasta       = Rynek 1<br>55-050 Sobótka
  |commons                   = category:Sobótka
  |wikinews                  = Kategoria:Sobótka
@@ Linia 44: / Linia 44: @@
 '''Sobótka''' ({{w języku|de|Zobten}} lub {{k|de|Zobten am Berge}}) – miasto położone u podnóża góry [[Ślęża|Ślęży]] w [[województwo dolnośląskie|woj. dolnośląskim]], w [[powiat wrocławski|powiecie wrocławskim]], [[miasto]] nad [[Czarna Woda (dopływ Bystrzycy)|Czarną Wodą]], siedziba [[Sobótka (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Sobótka]]. Prawa miejskie uzyskała w 1399 roku. Jest jedną z najstarszych osad targowych w Polsce.
-Wraz z sąsiednimi miejscowościami ([[Sulistrowice (województwo dolnośląskie)|Sulistrowice]], [[Sulistrowiczki]], [[Będkowice (województwo dolnośląskie)|Będkowice]]) stanowi zaplecze turystyczne pobliskiego [[Wrocław]]ia.
+Wraz z sąsiednimi miejscowościami ([[Sulistrowice (województwo dolnośląskie)|Sulistrowice]], [[Sulistrowiczki]], [[Będkowice (województwo dolnośląskie)|Będkowice]]) stanowi zaplecze turystyczne pobliskiego [[Wrocław]]ia. Znajdują się tutaj: [[Dom Turysty PTTK „Pod Wieżycą”|Dom Turysty PTTK im. Bogusza Zygmunta Stęczyńskiego „Pod Wieżycą”]], odkrywkowe kopalnie [[granit]]u i [[skaleń|skalenia]] (w zachodniej części Sobótki) oraz plastyczna mapa Masywu Ślęży (na rynku).
-Znajdują się tutaj: [[Dom Turysty PTTK „Pod Wieżycą”|Dom Turysty PTTK im. Bogusza Zygmunta Stęczyńskiego „Pod Wieżycą”]], odkrywkowe kopalnie [[granit]]u i [[skaleń|skalenia]] (w zachodniej części Sobótki) oraz plastyczna mapa Masywu Ślęży (na rynku).
 == Położenie ==
-Leży u stóp [[Masyw Ślęży|Masywu Ślęży]].
+Leży u stóp [[Masyw Ślęży|Masywu Ślęży]]. Miasteczko jest podzielone na części: Centrum, [[Sobótka-Górka|Górka]], Zachodnia – [[Strzeblów]].
-stycznia 2011&nbsp;r. powierzchnia miasta wynosiła 32,2&nbsp;km²<ref>{{cytuj pismo |tytuł = Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r. |url = http://web.archive.org/web/20131220071949/http://www.stat.gov.pl:80/gus/5840_908_PLK_HTML.htm|czasopismo= Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym |wydawca = Główny Urząd Statystyczny |miejsce = Warszawa |data = 2011-08-10 |issn = 1505-5507}}</ref>.
+stycznia 2011&nbsp;r. powierzchnia miasta wynosiła 32,19 km²<ref name="populacja" /> (168. miejsce w kraju).
-Miasteczko jest podzielone na części: Centrum, [[Sobótka-Górka|Górka]], Zachodnia – [[Strzeblów]].
-Historycznie leży na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]]. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo wrocławskie (1975–1998)|woj. wrocławskiego]].
+Historycznie leży na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]]. [[podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo wrocławskie (1975–1998)|woj. wrocławskiego]].
 == Historia ==
@@ Linia 62: / Linia 58: @@
 W 1221 [[Henryk I Brodaty|Henryk Brodaty]] na prośbę opata Witosława nadał jej prawa miejskie na [[Prawo średzkie|prawie średzkim]]. Początkowo osada należała do księstwa wrocławskiego, w 1296 przeszła do księstwa świdnickiego<ref name="dolnyslask">Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 191.</ref>. W 1353 jako wiano księżniczki śląskiej przeszła w ręce królów czeskich. W 1399 król czeski [[Wacław IV Luksemburski|Wacław IV]] ponownie lokował miasto na prawie magdeburskim. Podobnie jak większość Śląska splądrowana przez [[Husytyzm|husytów]] w 1428.
-Wykupiona przez zakon w 1494. Przeżywała rozkwit w czasie habsburskich rządów w Czechach od [[1526]] roku. Poważnie zniszczona i wyludniona w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) – z 1000 mieszkańców pozostało 200. Dawna zabudowa gotycka i renesansowa spłonęła w wielkim pożarze 1730.
+Wykupiona przez zakon w 1494. Przeżywała rozkwit w czasie habsburskich rządów w Czechach od [[1526]] roku. Poważnie zniszczona i wyludniona w czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648) – z 1000 mieszkańców pozostało 200. Dawna zabudowa gotycka i renesansowa spłonęła w wielkim pożarze 1730.
 Od 1745 wraz z większością Śląska w granicach [[Królestwo Prus|Prus]]. Od 1808 własny samorząd. Do 1810 roku (sekularyzacja dóbr kościelnych w Prusach) pozostawała własnością klasztorną. Od 1885 stacja na linii kolejowej [[Wrocław]] – [[Świdnica]] – zlikwidowanej w ruchu pasażerskim latem 2000.
@@ Linia 68: / Linia 64: @@
 czerwca 1934 na fali [[germanizacja|germanizacji]] dawnych nazw słowiańskich na [[Śląsk]]u organizacje ''Landesamt für vorgeschichtliche Denkmalpflege'' oraz ''Zobtengebirgsverein'' zaproponowały nadprezydentowi prowincji śląskiej zmianę nazwy miasta na ''Siling'' a góry Ślęży ([[język niemiecki|niem.]] ''Zobtenberg'') na ''Silingberg'', aby utrwalić w nazwach żyjące na Śląsku w starożytności wschodniogermańskie plemię [[Silingowie|Silingów]]. Władze odmówiły ze względów ekonomicznych i praktycznych. Swoją nazwę zmieniła za to druga z postulujących organizacji – nazywając się ''Silingverein''.
-Zdobyta przez Armię Radziecką 7 maja [[1945]]. W trakcie walk została zniszczona w 50%, odbudowana w latach 50.-60. W latach 70. przyłączono do Sobótki wieś [[Strzeblów]].
+Zdobyta przez Armię Czerwoną 7 maja [[1945]]. W trakcie walk została zniszczona w 50%, odbudowana w latach 50.-60. W latach 70. przyłączono do Sobótki wieś [[Strzeblów]].
 == Nazwa miasta ==
@@ Linia 90: / Linia 86: @@
 [[Plik:2016 Kościół św. Jakuba Apostoła w Sobótce 3.jpg|thumb|240px|Barokowy kościół św. Jakuba Apostoła]]
 [[Plik:2016 Urząd Miasta i Gminy w Sobótce 2.jpg|thumb|240px|Ratusz z XIX w.]]
-Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = Narodowy Instytut Dziedzictwa |strony = 235,236 |data dostępu = 2012-11-02}}</ref>:
+Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = Narodowy Instytut Dziedzictwa |strony = 235,236 |data dostępu = 2012-11-02 | archiwum = https://web.archive.org/web/20190327101447/https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf | zarchiwizowano = 2019-03-27}}</ref>:
 * miasto, ośrodek historyczny
 * kościół – [[sanktuarium]] św. Anny Samotrzeciej, z XIV&nbsp;w., 1500&nbsp;r., 1725&nbsp;r.; (od 2005 dodatkowo Diecezjalne Sanktuarium Matki Boskiej Nowej Ewangelizacji). Legenda głosi, że figura św. Anny Samotrzeciej prawdopodobnie została przywieziona z Kijowa przez żonę [[Piotr Włostowic|Piotra Włosta]] w XII&nbsp;w. Historycy sztuki określają powstanie figury na przełom XIII/XIV&nbsp;w. rzeźbiona w drzewie lipowym w stylu romańskim z elementami gotyckimi. Dla niej zbudowano kaplicę obecnie prezbiterium. W 1511&nbsp;r. dobudowano do tylnej ściany kaplicy kościół gotycki, prawdopodobnie w tym samym czasie dobudowano do ściany wschodniej prezbiterium kapliczkę św. Anny. Od 2005 roku w ołtarzu głównym znajduje się XIX-wieczny obraz Matki Boskiej namalowany przez nieznanego artystę otrzymany z [[Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu|Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu]]. Przez cały okres kościół pełnił funkcję kościoła odpustowego i pogrzebowego. W czasie [[kulturkampf]]u w 1875&nbsp;r. władze pruskie odebrały katolikom kościół, w 1893&nbsp;r. oddały. Wewnątrz kościoła ołtarz główny z 1720&nbsp;r. w prezbiterium 5 figur św. Janów, przy filarach 4 gotyckie rzeźby (każda 2,5&nbsp;m wys.): Matka Boska z Dzieciątkiem, św. Anna Samotrzecia, św. Augustyn (lub św. Mikołaj), św. Jadwiga Śląska. Na końcu nawy lewej ołtarz 14 św. Wspomożycieli z 1720&nbsp;r. ambona z 1726&nbsp;r.
-Obok sanktuarium znajduje się granitowa rzeźba „grzyba” (fragment postaci ludzkiej) datowana na okres przedchrześcijański, wg niektórych badaczy celtycki (VI-IV w. p.n.e.) <ref>Woźniak Z., 2004: PROBLEM ISTNIENIA CELTYCKIEGO NEM ETO NU NA ŚLĘŻY. Przegląd Archeologiczny, 52, str. 138, 139, 157</ref> oraz średniowieczny „lew romański”.
+Obok sanktuarium znajduje się granitowa rzeźba „grzyba” (fragment postaci ludzkiej) datowana na okres przedchrześcijański, wg niektórych badaczy celtycki (VI-IV w. p.n.e.)<ref>Woźniak Z., 2004: PROBLEM ISTNIENIA CELTYCKIEGO NEM ETO NU NA ŚLĘŻY. Przegląd Archeologiczny, 52, str. 138, 139, 157</ref> oraz średniowieczny „lew romański”.
 * kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła w stylu barokowym z fragmentami gotyckimi wybudowany w 1739 roku. Badania archeologiczne w kościele przeprowadzone w latach 50. XX w. wykazały, że obecny kościół jest trzecim kościołem wybudowanym w tym samym miejscu. Obraz św. Jakuba w ołtarzu głównym z ok. 1770&nbsp;r., w prezbiterium figury św. Augustyna i św. Norberta z ok. 1725&nbsp;r., ołtarze boczne NMP, w stylu barokowym, św. Jana Nepomucena również w stylu barokowym, ołtarz ukrzyżowania z 1739&nbsp;r. ambona z ok. 1650&nbsp;r. w stylu manierystycznym. Przy głównym wejściu po prawej stronie znajduje się lew romański. W 1945&nbsp;r. podczas zdobywania miasta kościół został spalony w następnych latach dewastowany i rozkradany. Od 1957&nbsp;r. rozpoczęto odbudowę. Kościół został erygowany, oddany do użytku w listopadzie 1960&nbsp;r.
 ** na południowej i północnej ścianach kościoła znajduje się kilka płyt nagrobnych z XIX&nbsp;w. (pozostałości po cmentarzu przykościelnym).
 * ratusz, z XIX&nbsp;w. Urząd Miasta i Gminy (budynek po dawnym hotelu)
 * plebania, ul. św. Jakuba 10, z XVII/XVIII&nbsp;w.
@@ Linia 190: / Linia 185: @@
   bar:2009 width:1 color:gray2 from:0 till:6906 width:15
   bar:2014 width:1 color:gray2 from:0 till:6978 width:15
+  bar:2022 width:1 color:gray2 from:0 till:6998 width:15
 </timeline>
 Piramida wieku mieszkańców Sobótki w 2014 roku<ref name="populacja2016">{{Polska w liczbach|id=Sobotka|nazwa=Sobótka w liczbach|data dostępu=6 stycznia 2016}}</ref>.
-<br />[[Plik:Piramida wieku Sobotka.png|690x480px]]
+<br>[[Plik:Piramida wieku Sobotka.png|690x480px]]
 == Burmistrzowie Sobótki ==
@@ Linia 206: / Linia 202: @@
 * {{Flaga|FRA}} [[Gauchy]]<ref>[http://www.sobotka.pl/partnerzy-zagraniczni/gauchy/ Partnerzy zagraniczni-Gauchy (''www.sobotka.pl'')].</ref>
 * {{Flaga|CZE}} [[Sobotka]]<ref>[http://www.sobotka.pl/partnerzy-zagraniczni/sobotka/ Partnerzy zagraniczni-Sobotka (''www.sobotka.pl'')].</ref>
+* {{flaga|FRA}} [[Munster]]<ref>[http://www.sobotka.pl/partnerzy-zagraniczni/berga/ Partnerzy zagraniczni-Munster (''www.sobotka.pl'')].</ref>
+* {{flaga|CZE}} [[Nový Malín]]<ref>[http://www.sobotka.pl/partnerzy-zagraniczni/berga/ Partnerzy zagraniczni- Nový Malín(''www.sobotka.pl'')].</ref>
 == Ludzie związani z Sobótką ==
+{{Kategoria główna|Ludzie związani z Sobótką (powiat wrocławski)}}
-; Honorowe obywatelstwo miasta otrzymali<ref>[http://bip.sobotka.pl/strony/menu/148.dhtml Honorowi Obywatele Miasta Sobótki].</ref>
+{{Kategoria główna|Ludzie urodzeni w Sobótce (powiat wrocławski)}}
+=== Honorowi obywatele miasta ===
 {{Kategoria główna|Honorowi obywatele Sobótki}}
+'''Honorowe obywatelstwo miasta otrzymali<ref>[http://bip.sobotka.pl/strony/menu/148.dhtml Honorowi Obywatele Miasta Sobótki].</ref>'''
-* Antoni Baranowski
+* ks. kardynał Henryk Gulbinowicz 24.06.2003
-* ks. Józef Bełch
+* Antoni Baranowski 24.06.2003
-* Paulina Brzeźna-Bentkowska
+* Catherine i Cornelis van Doorn 24.06.2004
-* Sławomir Chrzanowski
+* ks. bp Józef Pazdur 26.10.2006
-* Catherine i Cornelis van Doorn
+* Alojzy Mega 27.05.2010
-* Stanisław Dunajewski
-* ks. kardynał Henryk Gulbinowicz
+* Henryk Pietrowicz 27.05.2011
+* Wacław Żebrowski 28.06.2011
-* Władysław Kabat
-* Anna Krzywańska
+* Anna Krzywańska 30.09.2011
+* Stanisław Dunajewski 21.10.2011
-* Alojzy Mega
+* Władysław Kabat 25.11.2011
-* Karol Modzelewski
-* ks. bp Józef Pazdur
+* ks. Józef Bełch 28.12.2011
+* Józef Śliz 21.01.2012
-* Henryk Pietrowicz
+* Karol Modzelewski 06.07.2012
-* Roman Ręgorowicz
+* Paulina Brzeźna-Bentkowska 27.09.2012
-* Józef Śliz
+* Sławomir Chrzanowski 27.09.2012
-* Zdzisław Wrona
+* Marian Turowski 27.09.2012
-* Wacław Żebrowski
+* Zdzisław Wrona 27.09.2012
+* Roman Ręgorowicz 27.09.2012
+* Zdzisław Szrejter 26.02.2016
+* Halina Licowa 28.12.2016
+* Eugeniusz Cieleń 24.02.2022
 == Szlaki turystyczne ==
-{{szlak|czerwony}} [[Strzelin]] – [[Góra Szańcowa|Szańcowa]] – [[Gościęcice|Gościęcice Średnie]] – [[Skrzyżowanie pod Dębem]] – [[Gromnik (wzgórze)|Gromnik]] – [[Dobroszów (powiat strzeliński)|Dobroszów]] – [[Kalinka (wzgórze)|Kalinka]] – [[Skrzyżowanie nad Zuzanką]] – [[Źródło Cyryla]] – [[Ziębice]] – [[Lipa (powiat ząbkowicki)|Lipa]] – [[Rososznica]] – [[Stolec (województwo dolnośląskie)|Stolec]] – [[Cierniowa Kopa]] – [[Kolonia Bobolice]] – [[Kobyla Głowa (województwo dolnośląskie)|Kobyla Głowa]] – [[Karczowice (województwo dolnośląskie)|Karczowice]] – [[Podlesie (województwo dolnośląskie)|Podlesie]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Starzec (Wzgórza Dębowe)|Starzec]] – [[Księginice Wielkie]] – [[Sienice]] – [[Łagiewniki (województwo dolnośląskie)|Łagiewniki]] – [[Oleszna]] – [[Przełęcz Słupicka]] – [[Sulistrowiczki]] – [[Ślęża]] – '''Sobótka'''<ref>[http://pttk-strzelin.pl/szlaki/ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-26].</ref>
+{{szlak|czerwony}} [[Strzelin]] – [[Góra Szańcowa|Szańcowa]] – [[Gościęcice|Gościęcice Średnie]] – [[Skrzyżowanie pod Dębem]] – [[Gromnik (wzgórze)|Gromnik]] – [[Dobroszów (powiat strzeliński)|Dobroszów]] – [[Kalinka (wzgórze)|Kalinka]] – [[Skrzyżowanie nad Zuzanką]] – [[Źródło Cyryla]] – [[Ziębice]] – [[Lipa (powiat ząbkowicki)|Lipa]] – [[Rososznica]] – [[Stolec (województwo dolnośląskie)|Stolec]] – [[Cierniowa Kopa]] – [[Kolonia Bobolice]] – [[Kobyla Głowa (województwo dolnośląskie)|Kobyla Głowa]] – [[Karczowice (województwo dolnośląskie)|Karczowice]] – [[Podlesie (powiat dzierżoniowski)|Podlesie]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Starzec (Wzgórza Dębowe)|Starzec]] – [[Księginice Wielkie]] – [[Sienice]] – [[Łagiewniki (województwo dolnośląskie)|Łagiewniki]] – [[Oleszna (województwo dolnośląskie)|Oleszna]] – [[Przełęcz Słupicka]] – [[Sulistrowiczki]] – [[Ślęża]] – '''Sobótka'''<ref>[http://pttk-strzelin.pl/szlaki/ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-26].</ref>
 {{szlak|żółty}} '''Sobótka''' – [[Wieżyca (masyw Ślęży)|Wieżyca]] – [[Ślęża]] – [[Przełęcz Tąpadła]] – [[Świdnica]]
@@ Linia 238: / Linia 244: @@
 == Przypisy ==
+<references>
-{{Przypisy|
-* <ref name=Adamy>{{Adamy1888|s=88}}</ref>
+<ref name="Adamy">{{Adamy1888|s=88}}</ref>
+</references>
-}}
 == Linki zewnętrzne ==
@@ Linia 248: / Linia 254: @@
 * {{SgKP|X|956|Sobótka, niem. Zobten am Berg}}
-{{Gmina Sobótka}}
 {{Miasta województwa dolnośląskiego}}
+{{Sobótka}}
+{{Gmina Sobótka}}
 {{Powiat wrocławski}}
 {{Powiat wrocławski (dawny)}}
@@ Linia 255: / Linia 262: @@
 {{Kontrola autorytatywna}}
-[[Kategoria:Sobótka (powiat wrocławski)| ]]
+[[Kategoria:Sobótka (miasto)| ]]
 [[Kategoria:Miasta lokowane przez Henryka I Brodatego]]
 [[Kategoria:Miasta polskie lokowane na prawie średzkim]]

Miasto	Sobótka
Wsie	Będkowice Garncarsko Kryształowice Księginice Małe Kunów Michałowice Mirosławice Nasławice Okulice Olbrachtowice Przezdrowice Ręków Rogów Sobócki Siedlakowice Stary Zamek Strachów Strzegomiany Sulistrowice Sulistrowiczki Świątniki Wojnarowice Żerzuszyce
Przysiółki	Mirosławiczki Przemiłów

Miasta	Kąty Wrocławskie Siechnice Sobótka
Gminy miejsko-wiejskie	Kąty Wrocławskie Siechnice Sobótka
Gminy wiejskie	Czernica Długołęka Jordanów Śląski Kobierzyce Mietków Żórawina

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–75)	Brochów (do 1950) Kąty Wrocławskie Sobótka
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Gniechowice (do 1954) Kąty Wrocławskie Kobierzyce (od 1973) Mietków (od 1973) Smolec (do 1954) Sobótka Święta Katarzyna Widawa (do 1954) Wojnów (do 1954) Żórawina
Gromady (1954–72)	Czernica (1969–72) Gniechowice (1954-72) Jaksonów (1954–61) Jerzmanowo (1954–72) Kamieniec Wrocławski (1954–68) Kąty Wrocławskie (1954–72) Kobierzyce (1954–72) Księginice Małe (1954–68) Małkowice (1954–61) Mietków (1954–72) Mnichowice (1954–59) Nadolice Wielkie (1954–68) Pustków Wilczkowski (1960–71) Radwanice (1954–69) Ręków (1954–59) Rogów Sobócki (1954–68) Siechnice (1954–61) Siechnice (1969–72) Smolec (1954–72) Sobótka (1968–72) Strzeblów (1954–59) Święta Katarzyna (1954–72) Tyniec Mały (1954–72) Tyniec nad Ślęzą (1954–59) Węgry (1954–71) Widawa (1954–72) Żerniki Wrocławskie (1954–61) Żórawina (1954–72)