Przejdź do zawartości

Sobótka (miasto): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Zmiany zalecane do wprowadzenia przez grupę ludzi z historykiem w składzie
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
425 314 edycji
m Poprawa linków do ujednoznacznień
 
(Nie pokazano 41 wersji utworzonych przez 28 użytkowników)
Linia 5: Linia 5:
|opis zdjęcia = [[Pałac w Sobótce-Górce]]
|opis zdjęcia = [[Pałac w Sobótce-Górce]]
|herb = POL gmina Sobotka COA.svg
|herb = POL gmina Sobotka COA.svg
|flaga =
|flaga = Flag of Sobótka district.gif
|dewiza =
|dewiza =
|województwo = dolnośląskie
|województwo = dolnośląskie
Linia 12: Linia 12:
|aglomeracja = wrocławska
|aglomeracja = wrocławska
|data założenia =
|data założenia =
|prawa miejskie = 1221, ponownie w 1399
|prawa miejskie = 1221
|stanowisko zarządzającego =
|stanowisko zarządzającego =
|zarządzający = Mirosław Jarosz
|zarządzający = Mirosław Jarosz
|powierzchnia = 32,19<ref name="gus2022">{{Cytuj |url=https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2022-roku,7,19.html |tytuł=Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku |data=2022-12-07 |data dostępu=2022-12-08 |opublikowany=Główny Urząd Statystyczny}}</ref>
|powierzchnia = 32,2
|wysokość = {{fakt|149 – 718|data=2014-10}}
|wysokość = {{fakt|149 – 718|data=2014-10}}
|rok = 31.12.2019
|rok = 01.01.2023
|liczba ludności = 6989<ref name="populacja2019">{{Cytuj |tytuł = Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny |data dostępu = 2020-07-15 |opublikowany = demografia.stat.gov.pl |url = http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx}}</ref>
|liczba ludności = 6998<ref name="populacja">{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku |data dostępu = 2023-08-15 |opublikowany = stat.gov.pl |url = https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2023-roku,7,20.html |język = pl}}</ref>
|gęstość zaludnienia = 217
|gęstość zaludnienia = 217,4<ref name="populacja" />
|strefa numeracyjna = 71
|strefa numeracyjna = 71
|kod pocztowy = 55-050
|kod pocztowy = 55-050
Linia 28: Linia 28:
|SIMC = 0987294
|SIMC = 0987294
|hasło promocyjne =
|hasło promocyjne =
|adres urzędu miasta = Rynek 1<br />55-050 Sobótka
|adres urzędu miasta = Rynek 1<br>55-050 Sobótka
|commons = category:Sobótka
|commons = category:Sobótka
|wikinews = Kategoria:Sobótka
|wikinews = Kategoria:Sobótka
Linia 42: Linia 42:
|Plik:Sobótka,_budynek_po_dawnym_domu_rekolekcyjnym_jezuitów.jpg|Budynek dawnego domu rekolekcyjnego jezuitów
|Plik:Sobótka,_budynek_po_dawnym_domu_rekolekcyjnym_jezuitów.jpg|Budynek dawnego domu rekolekcyjnego jezuitów
}}
}}
'''Sobótka''' ({{w języku|de|Zobten}} lub {{j|de|''Zobten am Berge''}}) – [[miasto]] nad [[Czarna Woda (dopływ Bystrzycy)|Czarną Wodą]] w [[województwo dolnośląskie|woj. dolnośląskim]], w [[powiat wrocławski|powiecie wrocławskim]], siedziba [[Sobótka (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Sobótka]], położone u podnóża góry [[Ślęża|Ślęży]]. Prawa miejskie uzyskała w 1399 roku. Jest jedną z najstarszych osad targowych w Polsce.
'''Sobótka''' ({{w języku|de|Zobten}} lub {{k|de|Zobten am Berge}}) – miasto położone u podnóża góry [[Ślęża|Ślęży]] w [[województwo dolnośląskie|woj. dolnośląskim]], w [[powiat wrocławski|powiecie wrocławskim]], [[miasto]] nad [[Czarna Woda (dopływ Bystrzycy)|Czarną Wodą]], siedziba [[Sobótka (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Sobótka]]. Prawa miejskie uzyskała w 1399 roku. Jest jedną z najstarszych osad targowych w Polsce.


Wraz z sąsiednimi miejscowościami ([[Sulistrowice (województwo dolnośląskie)|Sulistrowice]], [[Sulistrowiczki]], [[Będkowice (województwo dolnośląskie)|Będkowice]]) stanowi zaplecze turystyczne pobliskiego [[Wrocław]]ia.
Wraz z sąsiednimi miejscowościami ([[Sulistrowice (województwo dolnośląskie)|Sulistrowice]], [[Sulistrowiczki]], [[Będkowice (województwo dolnośląskie)|Będkowice]]) stanowi zaplecze turystyczne pobliskiego [[Wrocław]]ia. Znajdują się tutaj: [[Dom Turysty PTTK „Pod Wieżycą”|Dom Turysty PTTK im. Bogusza Zygmunta Stęczyńskiego „Pod Wieżycą”]], odkrywkowe kopalnie [[granit]]u i [[skaleń|skalenia]] (w zachodniej części Sobótki) oraz plastyczna mapa Masywu Ślęży (na rynku).

Znajdują się tutaj: [[Dom Turysty PTTK „Pod Wieżycą”|Dom Turysty PTTK im. Bogusza Zygmunta Stęczyńskiego „Pod Wieżycą”]], odkrywkowe kopalnie [[granit]]u i [[skaleń|skalenia]] (w zachodniej części Sobótki) oraz plastyczna mapa Masywu Ślęży (na rynku) i makieta miasta sprzed 1730 r.


== Położenie ==
== Położenie ==
Leży u stóp [[Masyw Ślęży|Masywu Ślęży]].
Leży u stóp [[Masyw Ślęży|Masywu Ślęży]]. Miasteczko jest podzielone na części: Centrum, [[Sobótka-Górka|Górka]], Zachodnia – [[Strzeblów]].

1 stycznia 2011&nbsp;r. powierzchnia miasta wynosiła 32,2&nbsp;km²<ref>{{cytuj pismo |tytuł = Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r. |url = http://web.archive.org/web/20131220071949/http://www.stat.gov.pl:80/gus/5840_908_PLK_HTML.htm|czasopismo= Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym |wydawca = Główny Urząd Statystyczny |miejsce = Warszawa |data = 2011-08-10 |issn = 1505-5507}}</ref>.


1 stycznia 2011&nbsp;r. powierzchnia miasta wynosiła 32,19 km²<ref name="populacja" /> (168. miejsce w kraju).
Miasteczko jest podzielone na części: Centrum, [[Sobótka-Górka|Górka]], Zachodnia – [[Strzeblów]].


Historycznie leży na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]]. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo wrocławskie (1975–1998)|woj. wrocławskiego]].
Historycznie leży na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]]. [[podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo wrocławskie (1975–1998)|woj. wrocławskiego]].


== Historia ==
== Historia ==
Po raz pierwszy wzmiankowana w 1148 w bulli [[Eugeniusz III|Eugeniusza III]] jako osada targowa (''Sabath''). Przywilej odbywania targów nadał osadzie książę [[Bolesław I Wysoki]] w 1193 roku. Od 1128 do 1134 fundacja [[Piotr Włostowic|Piotra Włosta]] dla zakonu [[augustianie|augustianów]] (kanonicy regularni), którzy – aby wykorzenić wciąż żywe kulty pogańskie – na krótko utworzyli na szczycie Ślęży klasztor, bardzo szybko przeniesiony do wsi Górka, a potem do [[Wrocław]]ia.
Po raz pierwszy wzmiankowana w 1148 w bulli [[Eugeniusz III|Eugeniusza III]] jako osada targowa (''Sabath''). Przywilej odbywania targów nadał osadzie książę [[Bolesław I Wysoki]] w 1193 roku. Od 1128 do 1134 fundacja [[Piotr Włostowic|Piotra Włosta]] dla zakonu [[kanonicy regularni|kanoników regularnych]], którzy – aby wykorzenić wciąż żywe kulty pogańskie – na krótko utworzyli na szczycie Ślęży klasztor, bardzo szybko przeniesiony do wsi Górka, a potem do [[Wrocław]]ia.


W 1221 [[Henryk I Brodaty|Henryk Brodaty]] na prośbę opata Witosława nadał jej prawa miejskie na [[Prawo średzkie|prawie średzkim]]. Początkowo osada należała do księstwa wrocławskiego, w 1296 przeszła do księstwa świdnickiego<ref name="dolnyslask">Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 191.</ref>. W 1353 jako wiano księżniczki śląskiej przeszła w ręce królów czeskich. W 1399 król czeski [[Wacław IV Luksemburski|Wacław IV]] ponownie lokował miasto na prawie magdeburskim. Podobnie jak większość Śląska splądrowana przez [[Husytyzm|husytów]] w 1428.
W 1221 [[Henryk I Brodaty|Henryk Brodaty]] na prośbę opata Witosława nadał jej prawa miejskie na [[Prawo średzkie|prawie średzkim]]. Początkowo osada należała do księstwa wrocławskiego, w 1296 przeszła do księstwa świdnickiego<ref name="dolnyslask">Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 191.</ref>. W 1353 jako wiano księżniczki śląskiej przeszła w ręce królów czeskich. W 1399 król czeski [[Wacław IV Luksemburski|Wacław IV]] ponownie lokował miasto na prawie magdeburskim. Podobnie jak większość Śląska splądrowana przez [[Husytyzm|husytów]] w 1428.


Wykupiona przez zakon augustianów w 1494. Przeżywała rozkwit w czasie habsburskich rządów w Czechach od [[1526]] roku. Poważnie zniszczona i wyludniona w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) – z 1000 mieszkańców pozostało 200. Dawna zabudowa gotycka i renesansowa spłonęła w wielkim pożarze 1730.
Wykupiona przez zakon w 1494. Przeżywała rozkwit w czasie habsburskich rządów w Czechach od [[1526]] roku. Poważnie zniszczona i wyludniona w czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648) – z 1000 mieszkańców pozostało 200. Dawna zabudowa gotycka i renesansowa spłonęła w wielkim pożarze 1730.


Od 1745 wraz z większością Śląska w granicach [[Królestwo Prus|Prus]]. Od 1808 własny samorząd. Do 1810 roku (sekularyzacja dóbr kościelnych w Prusach) pozostawała własnością klasztorną. Od 1885 stacja na linii kolejowej [[Wrocław]] – [[Świdnica]] – zlikwidowanej w ruchu pasażerskim latem 2000.
Od 1745 wraz z większością Śląska w granicach [[Królestwo Prus|Prus]]. Od 1808 własny samorząd. Do 1810 roku (sekularyzacja dóbr kościelnych w Prusach) pozostawała własnością klasztorną. Od 1885 stacja na linii kolejowej [[Wrocław]] – [[Świdnica]] – zlikwidowanej w ruchu pasażerskim latem 2000.
Linia 68: Linia 64:
1 czerwca 1934 na fali [[germanizacja|germanizacji]] dawnych nazw słowiańskich na [[Śląsk]]u organizacje ''Landesamt für vorgeschichtliche Denkmalpflege'' oraz ''Zobtengebirgsverein'' zaproponowały nadprezydentowi prowincji śląskiej zmianę nazwy miasta na ''Siling'' a góry Ślęży ([[język niemiecki|niem.]] ''Zobtenberg'') na ''Silingberg'', aby utrwalić w nazwach żyjące na Śląsku w starożytności wschodniogermańskie plemię [[Silingowie|Silingów]]. Władze odmówiły ze względów ekonomicznych i praktycznych. Swoją nazwę zmieniła za to druga z postulujących organizacji – nazywając się ''Silingverein''.
1 czerwca 1934 na fali [[germanizacja|germanizacji]] dawnych nazw słowiańskich na [[Śląsk]]u organizacje ''Landesamt für vorgeschichtliche Denkmalpflege'' oraz ''Zobtengebirgsverein'' zaproponowały nadprezydentowi prowincji śląskiej zmianę nazwy miasta na ''Siling'' a góry Ślęży ([[język niemiecki|niem.]] ''Zobtenberg'') na ''Silingberg'', aby utrwalić w nazwach żyjące na Śląsku w starożytności wschodniogermańskie plemię [[Silingowie|Silingów]]. Władze odmówiły ze względów ekonomicznych i praktycznych. Swoją nazwę zmieniła za to druga z postulujących organizacji – nazywając się ''Silingverein''.


Zdobyta przez Armię Radziecką 7 maja [[1945]]. W trakcie walk została zniszczona w 50%, odbudowana w latach 50.-60. W latach 70. przyłączono do Sobótki wieś [[Strzeblów]].
Zdobyta przez Armię Czerwoną 7 maja [[1945]]. W trakcie walk została zniszczona w 50%, odbudowana w latach 50.-60. W latach 70. przyłączono do Sobótki wieś [[Strzeblów]].


== Nazwa miasta ==
== Nazwa miasta ==
Linia 90: Linia 86:
[[Plik:2016 Kościół św. Jakuba Apostoła w Sobótce 3.jpg|thumb|240px|Barokowy kościół św. Jakuba Apostoła]]
[[Plik:2016 Kościół św. Jakuba Apostoła w Sobótce 3.jpg|thumb|240px|Barokowy kościół św. Jakuba Apostoła]]
[[Plik:2016 Urząd Miasta i Gminy w Sobótce 2.jpg|thumb|240px|Ratusz z XIX w.]]
[[Plik:2016 Urząd Miasta i Gminy w Sobótce 2.jpg|thumb|240px|Ratusz z XIX w.]]
Według rejestru [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|Narodowego Instytutu Dziedzictwa]] na listę zabytków wpisane są<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = Narodowy Instytut Dziedzictwa |strony = 235,236 |data dostępu = 2012-11-02}}</ref>:
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = Narodowy Instytut Dziedzictwa |strony = 235,236 |data dostępu = 2012-11-02 | archiwum = https://web.archive.org/web/20190327101447/https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf | zarchiwizowano = 2019-03-27}}</ref>:
* miasto, ośrodek historyczny
* miasto, ośrodek historyczny
* kościół – [[sanktuarium]] św. Anny Samotrzeciej, z XIV&nbsp;w., 1500&nbsp;r., 1725&nbsp;r.; (od 2005 dodatkowo Diecezjalne Sanktuarium Matki Boskiej Nowej Ewangelizacji). Legenda głosi, że figura św. Anny Samotrzeciej prawdopodobnie została przywieziona z Kijowa przez żonę [[Piotr Włostowic|Piotra Włosta]] w XII&nbsp;w. Historycy sztuki określają powstanie figury na przełom XIII/XIV&nbsp;w. rzeźbiona w drzewie lipowym w stylu romańskim z elementami gotyckimi. Dla niej zbudowano kaplicę obecnie prezbiterium. W 1511&nbsp;r. dobudowano do tylnej ściany kaplicy kościół gotycki, prawdopodobnie w tym samym czasie dobudowano do ściany wschodniej prezbiterium kapliczkę św. Anny. Od 2005 roku w ołtarzu głównym znajduje się XIX-wieczny obraz Matki Boskiej namalowany przez nieznanego artystę otrzymany z [[Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu|Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu]]. Przez cały okres kościół pełnił funkcję kościoła odpustowego i pogrzebowego. W czasie [[kulturkampf]]u w 1875&nbsp;r. władze pruskie odebrały katolikom kościół, w 1893&nbsp;r. oddały. Wewnątrz kościoła ołtarz główny z 1720&nbsp;r. w prezbiterium 5 figur św. Janów, przy filarach 4 gotyckie rzeźby (każda 2,5&nbsp;m wys.): Matka Boska z Dzieciątkiem, św. Anna Samotrzecia, św. Augustyn (lub św. Mikołaj), św. Jadwiga Śląska. Na końcu nawy lewej ołtarz 14 św. Wspomożycieli z 1720&nbsp;r. ambona z 1726&nbsp;r. Obok sanktuarium dwie rzeźby średniowieczne „lew romański” oraz „grzyb” (fragment postaci ludzkiej).
* kościół – [[sanktuarium]] św. Anny Samotrzeciej, z XIV&nbsp;w., 1500&nbsp;r., 1725&nbsp;r.; (od 2005 dodatkowo Diecezjalne Sanktuarium Matki Boskiej Nowej Ewangelizacji). Legenda głosi, że figura św. Anny Samotrzeciej prawdopodobnie została przywieziona z Kijowa przez żonę [[Piotr Włostowic|Piotra Włosta]] w XII&nbsp;w. Historycy sztuki określają powstanie figury na przełom XIII/XIV&nbsp;w. rzeźbiona w drzewie lipowym w stylu romańskim z elementami gotyckimi. Dla niej zbudowano kaplicę obecnie prezbiterium. W 1511&nbsp;r. dobudowano do tylnej ściany kaplicy kościół gotycki, prawdopodobnie w tym samym czasie dobudowano do ściany wschodniej prezbiterium kapliczkę św. Anny. Od 2005 roku w ołtarzu głównym znajduje się XIX-wieczny obraz Matki Boskiej namalowany przez nieznanego artystę otrzymany z [[Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu|Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu]]. Przez cały okres kościół pełnił funkcję kościoła odpustowego i pogrzebowego. W czasie [[kulturkampf]]u w 1875&nbsp;r. władze pruskie odebrały katolikom kościół, w 1893&nbsp;r. oddały. Wewnątrz kościoła ołtarz główny z 1720&nbsp;r. w prezbiterium 5 figur św. Janów, przy filarach 4 gotyckie rzeźby (każda 2,5&nbsp;m wys.): Matka Boska z Dzieciątkiem, św. Anna Samotrzecia, św. Augustyn (lub św. Mikołaj), św. Jadwiga Śląska. Na końcu nawy lewej ołtarz 14 św. Wspomożycieli z 1720&nbsp;r. ambona z 1726&nbsp;r.

Obok sanktuarium znajduje się granitowa rzeźba „grzyba” (fragment postaci ludzkiej) datowana na okres przedchrześcijański, wg niektórych badaczy celtycki (VI-IV w. p.n.e.)<ref>Woźniak Z., 2004: PROBLEM ISTNIENIA CELTYCKIEGO NEM ETO NU NA ŚLĘŻY. Przegląd Archeologiczny, 52, str. 138, 139, 157</ref> oraz średniowieczny „lew romański”.
* kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła w stylu barokowym z fragmentami gotyckimi wybudowany w 1739 roku. Badania archeologiczne w kościele przeprowadzone w latach 50. XX w. wykazały, że obecny kościół jest trzecim kościołem wybudowanym w tym samym miejscu. Obraz św. Jakuba w ołtarzu głównym z ok. 1770&nbsp;r., w prezbiterium figury św. Augustyna i św. Norberta z ok. 1725&nbsp;r., ołtarze boczne NMP, w stylu barokowym, św. Jana Nepomucena również w stylu barokowym, ołtarz ukrzyżowania z 1739&nbsp;r. ambona z ok. 1650&nbsp;r. w stylu manierystycznym. Przy głównym wejściu po prawej stronie znajduje się lew romański. W 1945&nbsp;r. podczas zdobywania miasta kościół został spalony w następnych latach dewastowany i rozkradany. Od 1957&nbsp;r. rozpoczęto odbudowę. Kościół został erygowany, oddany do użytku w listopadzie 1960&nbsp;r.
* kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła w stylu barokowym z fragmentami gotyckimi wybudowany w 1739 roku. Badania archeologiczne w kościele przeprowadzone w latach 50. XX w. wykazały, że obecny kościół jest trzecim kościołem wybudowanym w tym samym miejscu. Obraz św. Jakuba w ołtarzu głównym z ok. 1770&nbsp;r., w prezbiterium figury św. Augustyna i św. Norberta z ok. 1725&nbsp;r., ołtarze boczne NMP, w stylu barokowym, św. Jana Nepomucena również w stylu barokowym, ołtarz ukrzyżowania z 1739&nbsp;r. ambona z ok. 1650&nbsp;r. w stylu manierystycznym. Przy głównym wejściu po prawej stronie znajduje się lew romański. W 1945&nbsp;r. podczas zdobywania miasta kościół został spalony w następnych latach dewastowany i rozkradany. Od 1957&nbsp;r. rozpoczęto odbudowę. Kościół został erygowany, oddany do użytku w listopadzie 1960&nbsp;r.
** na południowej i północnej ścianach kościoła znajduje się kilka płyt nagrobnych z XIX&nbsp;w. (pozostałości po cmentarzu przykościelnym).
** na południowej i północnej ścianach kościoła znajduje się kilka płyt nagrobnych z XIX&nbsp;w. (pozostałości po cmentarzu przykościelnym).

* ratusz, z XIX&nbsp;w. Urząd Miasta i Gminy (budynek po dawnym hotelu)
* ratusz, z XIX&nbsp;w. Urząd Miasta i Gminy (budynek po dawnym hotelu)
* plebania, ul. św. Jakuba 10, z XVII/XVIII&nbsp;w.
* plebania, ul. św. Jakuba 10, z XVII/XVIII&nbsp;w.
** otoczenie plebanii
** otoczenie plebanii
* dom, ob. znajduje się tu [[Muzeum Ślężańskie im. Stanisława Dunajewskiego w Sobótce|Muzeum Ślężańskie]] z lapidarium, ul. św. Jakuba 18, z 1568&nbsp;r., najstarszy – dawnej własności augustianów
* dom, ob. znajduje się tu [[Muzeum Ślężańskie im. Stanisława Dunajewskiego w Sobótce|Muzeum Ślężańskie]] z lapidarium, ul. św. Jakuba 18, z 1568&nbsp;r., najstarszy – dawnej własności zakonu kanoników regularnych
* dom, ul. Mickiewicza 25, z połowy XIX&nbsp;w.
* dom, ul. Mickiewicza 25, z połowy XIX&nbsp;w.
* Zespół Szkolno-Wychowawczy dla dziewcząt, ul. Słoneczna – budynek po dawnym domu rekolekcyjnym jezuitów pod wezwaniem [[Ignacy Loyola|św. Ignacego]].
* Zespół Szkolno-Wychowawczy dla dziewcząt, ul. Słoneczna – budynek po dawnym domu rekolekcyjnym jezuitów pod wezwaniem [[Ignacy Loyola|św. Ignacego]].
[[Plik:Sobótka, Wnętrze kościoła św. Anny - fotopolska.eu (142783).jpg|mały|240x240px|Sobótka, Wnętrze kościoła św. Anny]]
[[Plik:Sobótka, Wnętrze kościoła św. Anny - fotopolska.eu (142783).jpg|mały|240x240px|Sobótka, Wnętrze kościoła św. Anny]]
'''[[Sobótka-Górka]]'''
'''[[Sobótka-Górka]]'''
* zespół rezydencjonalny [[augustianie|oo. augustianów]], z drugiej połowy XIX&nbsp;w.:
* zespół rezydencjonalny kanoników regularnych, z drugiej połowy XIX&nbsp;w.:
** [[Pałac w Sobótce-Górce|pałac]], tzw. „zamek” z pozostałościami klasztoru i kaplicą, z połowy XIII&nbsp;w., czwartej ćwiartki. XIX&nbsp;w.; do [[Sekularyzacja|kasaty]] w [[1810]] r., w którym obecnie znajduje się hotel
** [[Pałac w Sobótce-Górce|pałac]], tzw. „zamek” z pozostałościami klasztoru i kaplicą, z połowy XIII&nbsp;w., czwartej ćwiartki. XIX&nbsp;w.; do [[Sekularyzacja|kasaty]] w [[1810]] r., w którym obecnie znajduje się hotel
** budynek bramny
** budynek bramny
Linia 124: Linia 121:
[[Plik:Sobótka-stacja-08080332.jpg|thumb|[[Sobótka (stacja kolejowa)|Stacja kolejowa Sobótka]]]]
[[Plik:Sobótka-stacja-08080332.jpg|thumb|[[Sobótka (stacja kolejowa)|Stacja kolejowa Sobótka]]]]
{{Zobacz też|Sobótka (stacja kolejowa)|Sobótka Zachodnia}}
{{Zobacz też|Sobótka (stacja kolejowa)|Sobótka Zachodnia}}
Dojazd z [[Wrocław]]ia zapewniają autobusy linii 512 ([[Przełęcz Tąpadła]]) i 522 (Sobótka Zachodnia) z przedsiębiorstwa [[Polbus-PKS]] Wrocław. Natomiast linia kolejowa jest wyłączona z ruchu pasażerskiego.
Dojazd z [[Wrocław]]ia zapewniają autobusy linii 512 ([[Przełęcz Tąpadła]]) i 522 (Sobótka Zachodnia) z przedsiębiorstwa [[Polbus-PKS]] Wrocław. Po 22 latach przerwy 12 czerwca 2022 otwarto linię kolejową [[Wrocław Główny]] – Sobótka – [[Sobótka Zachodnia]] – [[Świdnica Miasto]]<ref name="st1">{{Cytuj stronę | url =https://wroclife.pl/artykul/736/inauguracyjny-przejazd-na-trasie-wroclaw-sobotka-swidnica-entuzjastyczne-powitanie-pociagow-po-22-latach-przerwy-zdjecia | tytuł =Inauguracyjny przejazd na trasie Wrocław – Sobótka – Świdnica. Entuzjastyczne powitanie pociągów po 22 latach przerwy | autor =Bartosz Senderek | opublikowany =WrocLife | data =22–06–06 | język = | data dostępu = 2022-06-13}}</ref>.

W 2019 podpisano umowę z [[PKP Polskie Linie Kolejowe|PKP PLK S.A.]] za blisko 200 mln PLN na rewitalizację [[Linia kolejowa nr 285|linii kolejowej nr 285]]. Tego samego roku rozpoczęły się prace budowlane. Ruch ma zostać przywrócony w 2021 roku.


== Oświata ==
== Oświata ==
Linia 137: Linia 132:
** Sanktuarium św. Anny Samotrzeciej
** Sanktuarium św. Anny Samotrzeciej
* [[Kościół Zielonoświątkowy w RP|Kościół Zielonoświątkowy]]:
* [[Kościół Zielonoświątkowy w RP|Kościół Zielonoświątkowy]]:
** Zbór w Sobótce, ul. Słoneczna 13<ref>[https://web.archive.org/web/20181014165219/http://kz.pl/kzw/tag/sobotka/ Zbór w Sobótce] kz.pl.</ref>
** Zbór w Sobótce, ul. Słoneczna 13<ref>{{Cytuj stronę | url = http://kz.pl/kzw/tag/sobotka/ | tytuł = Zbór w Sobótce | opublikowany = kz.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20181014165219/http://kz.pl/kzw/tag/sobotka/ | zarchiwizowano = 2018-10-14}} kz.pl.</ref>
* [[Świadkowie Jehowy]]:
* [[Świadkowie Jehowy]]:
** zbór Sobótka ([[Sala królestwa|Sala Królestwa]] ul. Rubinowa 2)<ref>[http://www.gazetawroclawska.pl/stronaglowna/442837,swiadkowie-jehowy-buduja-pod-wroclawiem-modlitewny-dom,id,t.html Świadkowie Jehowy budują pod Wrocławiem modlitewny dom spotkań].</ref><ref>{{jw|data dostępu=2018-10-14}}</ref>
** zbór Sobótka ([[Sala królestwa|Sala Królestwa]] ul. Rubinowa 2)<ref>[http://www.gazetawroclawska.pl/stronaglowna/442837,swiadkowie-jehowy-buduja-pod-wroclawiem-modlitewny-dom,id,t.html Świadkowie Jehowy budują pod Wrocławiem modlitewny dom spotkań].</ref><ref>{{jw|data dostępu=2018-10-14}}</ref>
Linia 190: Linia 185:
bar:2009 width:1 color:gray2 from:0 till:6906 width:15
bar:2009 width:1 color:gray2 from:0 till:6906 width:15
bar:2014 width:1 color:gray2 from:0 till:6978 width:15
bar:2014 width:1 color:gray2 from:0 till:6978 width:15
bar:2022 width:1 color:gray2 from:0 till:6998 width:15
</timeline>
</timeline>


Piramida wieku mieszkańców Sobótki w 2014 roku<ref name="populacja2016">{{Polska w liczbach|id=Sobotka|nazwa=Sobótka w liczbach|data dostępu=6 stycznia 2016}}</ref>.
Piramida wieku mieszkańców Sobótki w 2014 roku<ref name="populacja2016">{{Polska w liczbach|id=Sobotka|nazwa=Sobótka w liczbach|data dostępu=6 stycznia 2016}}</ref>.
<br />[[Plik:Piramida wieku Sobotka.png|690x480px]]
<br>[[Plik:Piramida wieku Sobotka.png|690x480px]]


== Burmistrzowie Sobótki ==
== Burmistrzowie Sobótki ==
Linia 206: Linia 202:
* {{Flaga|FRA}} [[Gauchy]]<ref>[http://www.sobotka.pl/partnerzy-zagraniczni/gauchy/ Partnerzy zagraniczni-Gauchy (''www.sobotka.pl'')].</ref>
* {{Flaga|FRA}} [[Gauchy]]<ref>[http://www.sobotka.pl/partnerzy-zagraniczni/gauchy/ Partnerzy zagraniczni-Gauchy (''www.sobotka.pl'')].</ref>
* {{Flaga|CZE}} [[Sobotka]]<ref>[http://www.sobotka.pl/partnerzy-zagraniczni/sobotka/ Partnerzy zagraniczni-Sobotka (''www.sobotka.pl'')].</ref>
* {{Flaga|CZE}} [[Sobotka]]<ref>[http://www.sobotka.pl/partnerzy-zagraniczni/sobotka/ Partnerzy zagraniczni-Sobotka (''www.sobotka.pl'')].</ref>
* {{flaga|FRA}} [[Munster]]<ref>[http://www.sobotka.pl/partnerzy-zagraniczni/berga/ Partnerzy zagraniczni-Munster (''www.sobotka.pl'')].</ref>
* {{flaga|CZE}} [[Nový Malín]]<ref>[http://www.sobotka.pl/partnerzy-zagraniczni/berga/ Partnerzy zagraniczni- Nový Malín(''www.sobotka.pl'')].</ref>


== Ludzie związani z Sobótką ==
== Ludzie związani z Sobótką ==
{{Kategoria główna|Ludzie związani z Sobótką (powiat wrocławski)}}
⚫
; Honorowe obywatelstwo miasta otrzymali<ref>[http://bip.sobotka.pl/strony/menu/148.dhtml Honorowi Obywatele Miasta Sobótki].</ref>
{{Kategoria główna|Ludzie urodzeni w Sobótce (powiat wrocławski)}}

=== Honorowi obywatele miasta ===
{{Kategoria główna|Honorowi obywatele Sobótki}}
{{Kategoria główna|Honorowi obywatele Sobótki}}
⚫
'''Honorowe obywatelstwo miasta otrzymali<ref>[http://bip.sobotka.pl/strony/menu/148.dhtml Honorowi Obywatele Miasta Sobótki].</ref>'''
⚫
* Antoni Baranowski
* ks. kardynał Henryk Gulbinowicz 24.06.2003
* ks. Józef Bełch
⚫
* Antoni Baranowski 24.06.2003
⚫
* Paulina Brzeźna-Bentkowska
⚫
* Catherine i Cornelis van Doorn 24.06.2004
⚫
* Sławomir Chrzanowski
* ks. bp Józef Pazdur 26.10.2006
⚫
* Catherine i Cornelis van Doorn
⚫
* Alojzy Mega 27.05.2010
⚫
* Stanisław Dunajewski
* ks. kardynał Henryk Gulbinowicz
* Henryk Pietrowicz 27.05.2011
⚫
* Wacław Żebrowski 28.06.2011
⚫
* Władysław Kabat
* Anna Krzywańska
* Anna Krzywańska 30.09.2011
⚫
* Stanisław Dunajewski 21.10.2011
⚫
* Alojzy Mega
⚫
* Władysław Kabat 25.11.2011
⚫
* Karol Modzelewski
* ks. bp Józef Pazdur
* ks. Józef Bełch 28.12.2011
⚫
* Józef Śliz 21.01.2012
* Henryk Pietrowicz
⚫
* Karol Modzelewski 06.07.2012
⚫
* Roman Ręgorowicz
⚫
* Paulina Brzeźna-Bentkowska 27.09.2012
⚫
* Józef Śliz
⚫
* Sławomir Chrzanowski 27.09.2012
⚫
* Zdzisław Wrona
* Marian Turowski 27.09.2012
⚫
* Wacław Żebrowski
⚫
* Zdzisław Wrona 27.09.2012
⚫
* Roman Ręgorowicz 27.09.2012
* Zdzisław Szrejter 26.02.2016
* Halina Licowa 28.12.2016
* Eugeniusz Cieleń 24.02.2022


== Szlaki turystyczne ==
== Szlaki turystyczne ==
{{szlak|czerwony}} [[Strzelin]] – [[Góra Szańcowa|Szańcowa]] – [[Gościęcice|Gościęcice Średnie]] – [[Skrzyżowanie pod Dębem]] – [[Gromnik (wzgórze)|Gromnik]] – [[Dobroszów (powiat strzeliński)|Dobroszów]] – [[Kalinka (wzgórze)|Kalinka]] – [[Skrzyżowanie nad Zuzanką]] – [[Źródło Cyryla]] – [[Ziębice]] – [[Lipa (powiat ząbkowicki)|Lipa]] – [[Rososznica]] – [[Stolec (województwo dolnośląskie)|Stolec]] – [[Cierniowa Kopa]] – [[Kolonia Bobolice]] – [[Kobyla Głowa (województwo dolnośląskie)|Kobyla Głowa]] – [[Karczowice (województwo dolnośląskie)|Karczowice]] – [[Podlesie (powiat dzierżoniowski)|Podlesie]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Starzec (Wzgórza Dębowe)|Starzec]] – [[Księginice Wielkie]] – [[Sienice]] – [[Łagiewniki (województwo dolnośląskie)|Łagiewniki]] – [[Oleszna]] – [[Przełęcz Słupicka]] – [[Sulistrowiczki]] – [[Ślęża]] – '''Sobótka'''<ref>[http://pttk-strzelin.pl/szlaki/ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-26].</ref>
{{szlak|czerwony}} [[Strzelin]] – [[Góra Szańcowa|Szańcowa]] – [[Gościęcice|Gościęcice Średnie]] – [[Skrzyżowanie pod Dębem]] – [[Gromnik (wzgórze)|Gromnik]] – [[Dobroszów (powiat strzeliński)|Dobroszów]] – [[Kalinka (wzgórze)|Kalinka]] – [[Skrzyżowanie nad Zuzanką]] – [[Źródło Cyryla]] – [[Ziębice]] – [[Lipa (powiat ząbkowicki)|Lipa]] – [[Rososznica]] – [[Stolec (województwo dolnośląskie)|Stolec]] – [[Cierniowa Kopa]] – [[Kolonia Bobolice]] – [[Kobyla Głowa (województwo dolnośląskie)|Kobyla Głowa]] – [[Karczowice (województwo dolnośląskie)|Karczowice]] – [[Podlesie (powiat dzierżoniowski)|Podlesie]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Starzec (Wzgórza Dębowe)|Starzec]] – [[Księginice Wielkie]] – [[Sienice]] – [[Łagiewniki (województwo dolnośląskie)|Łagiewniki]] – [[Oleszna (województwo dolnośląskie)|Oleszna]] – [[Przełęcz Słupicka]] – [[Sulistrowiczki]] – [[Ślęża]] – '''Sobótka'''<ref>[http://pttk-strzelin.pl/szlaki/ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-26].</ref>


{{szlak|żółty}} '''Sobótka''' – [[Wieżyca (masyw Ślęży)|Wieżyca]] – [[Ślęża]] – [[Przełęcz Tąpadła]] – [[Świdnica]]
{{szlak|żółty}} '''Sobótka''' – [[Wieżyca (masyw Ślęży)|Wieżyca]] – [[Ślęża]] – [[Przełęcz Tąpadła]] – [[Świdnica]]
Linia 238: Linia 244:


== Przypisy ==
== Przypisy ==
<references>
{{Przypisy|
* <ref name=Adamy>{{Adamy1888|s=88}}</ref>
<ref name="Adamy">{{Adamy1888|s=88}}</ref>
</references>
}}


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
Linia 248: Linia 254:
* {{SgKP|X|956|Sobótka, niem. Zobten am Berg}}
* {{SgKP|X|956|Sobótka, niem. Zobten am Berg}}


⚫
{{Miasta województwa dolnośląskiego}}
{{Sobótka}}
{{Gmina Sobótka}}
{{Gmina Sobótka}}
⚫
{{Miasta województwa dolnośląskiego}}
{{Powiat wrocławski}}
{{Powiat wrocławski}}
{{Powiat wrocławski (dawny)}}
{{Powiat wrocławski (dawny)}}
Linia 255: Linia 262:
{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}


[[Kategoria:Sobótka (powiat wrocławski)| ]]
[[Kategoria:Sobótka (miasto)| ]]
[[Kategoria:Miasta lokowane przez Henryka I Brodatego]]
[[Kategoria:Miasta lokowane przez Henryka I Brodatego]]
[[Kategoria:Miasta polskie lokowane na prawie średzkim]]
[[Kategoria:Miasta polskie lokowane na prawie średzkim]]

Aktualna wersja na dzień 00:10, 16 wrz 2024

Sobótka
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Pałac w Sobótce-Górce
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

wrocławski

Gmina

Sobótka

Aglomeracja

wrocławska

Prawa miejskie

1221

Burmistrz

Mirosław Jarosz

Powierzchnia

32,19[1] km²

Wysokość

149 – 718[potrzebny przypis] m n.p.m.

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


6998[2]
217,4[2] os./km²

Strefa numeracyjna

71

Kod pocztowy

55-050

Tablice rejestracyjne

DWR

Położenie na mapie gminy Sobótka
Mapa konturowa gminy Sobótka, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Sobótka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Sobótka”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Sobótka”
Położenie na mapie powiatu wrocławskiego
Mapa konturowa powiatu wrocławskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Sobótka”
Ziemia50°53′55″N 16°44′40″E/50,898611 16,744444
TERC (TERYT)

0223074

SIMC

0987294

Urząd miejski
Rynek 1
55-050 Sobótka
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Strona internetowa
BIP
Galeria:Dawny dom rekolekcyjny
Budynek dawnego domu rekolekcyjnego jezuitów
Budynek dawnego domu rekolekcyjnego jezuitów

Sobótka (niem. Zobten lub Zobten am Berge) – miasto położone u podnóża góry Ślęży w woj. dolnośląskim, w powiecie wrocławskim, miasto nad Czarną Wodą, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sobótka. Prawa miejskie uzyskała w 1399 roku. Jest jedną z najstarszych osad targowych w Polsce.

Wraz z sąsiednimi miejscowościami (Sulistrowice, Sulistrowiczki, Będkowice) stanowi zaplecze turystyczne pobliskiego Wrocławia. Znajdują się tutaj: Dom Turysty PTTK im. Bogusza Zygmunta Stęczyńskiego „Pod Wieżycą”, odkrywkowe kopalnie granitu i skalenia (w zachodniej części Sobótki) oraz plastyczna mapa Masywu Ślęży (na rynku).

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Leży u stóp Masywu Ślęży. Miasteczko jest podzielone na części: Centrum, Górka, Zachodnia – Strzeblów.

1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 32,19 km²[2] (168. miejsce w kraju).

Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy wzmiankowana w 1148 w bulli Eugeniusza III jako osada targowa (Sabath). Przywilej odbywania targów nadał osadzie książę Bolesław I Wysoki w 1193 roku. Od 1128 do 1134 fundacja Piotra Włosta dla zakonu kanoników regularnych, którzy – aby wykorzenić wciąż żywe kulty pogańskie – na krótko utworzyli na szczycie Ślęży klasztor, bardzo szybko przeniesiony do wsi Górka, a potem do Wrocławia.

W 1221 Henryk Brodaty na prośbę opata Witosława nadał jej prawa miejskie na prawie średzkim. Początkowo osada należała do księstwa wrocławskiego, w 1296 przeszła do księstwa świdnickiego[3]. W 1353 jako wiano księżniczki śląskiej przeszła w ręce królów czeskich. W 1399 król czeski Wacław IV ponownie lokował miasto na prawie magdeburskim. Podobnie jak większość Śląska splądrowana przez husytów w 1428.

Wykupiona przez zakon w 1494. Przeżywała rozkwit w czasie habsburskich rządów w Czechach od 1526 roku. Poważnie zniszczona i wyludniona w czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648) – z 1000 mieszkańców pozostało 200. Dawna zabudowa gotycka i renesansowa spłonęła w wielkim pożarze 1730.

Od 1745 wraz z większością Śląska w granicach Prus. Od 1808 własny samorząd. Do 1810 roku (sekularyzacja dóbr kościelnych w Prusach) pozostawała własnością klasztorną. Od 1885 stacja na linii kolejowej Wrocław – Świdnica – zlikwidowanej w ruchu pasażerskim latem 2000.

1 czerwca 1934 na fali germanizacji dawnych nazw słowiańskich na Śląsku organizacje Landesamt für vorgeschichtliche Denkmalpflege oraz Zobtengebirgsverein zaproponowały nadprezydentowi prowincji śląskiej zmianę nazwy miasta na Siling a góry Ślęży (niem. Zobtenberg) na Silingberg, aby utrwalić w nazwach żyjące na Śląsku w starożytności wschodniogermańskie plemię Silingów. Władze odmówiły ze względów ekonomicznych i praktycznych. Swoją nazwę zmieniła za to druga z postulujących organizacji – nazywając się Silingverein.

Zdobyta przez Armię Czerwoną 7 maja 1945. W trakcie walk została zniszczona w 50%, odbudowana w latach 50.-60. W latach 70. przyłączono do Sobótki wieś Strzeblów.

Nazwa miasta

[edytuj | edytuj kod]
  • 1148 – Sabath
  • 1193 – Sobath
  • 1200 – Sobat
  • 1256 – Czobotha
  • 1329 – Zobota
  • 1336 – Zobotka
  • 1343 – Czoboten
  • 1399 – Czobothen
  • 1404 – Czobotaw
  • 1561 – Zobten
  • 1847 – polską nazwę Sobótka w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[4].
  • 1938 – Zobten am Berge

Nazwa Sobótka pochodzi od zdrobnienia polskiej nazwy szóstego dnia tygodnia soboty i odbywających się tutaj w ten dzień targów[5][6]. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę wymienia Sobota podając jej znaczenie „Sonnabenmarkt”, czyli w języku polskim „Targi sobotnie”[6]. Nazwa miejscowości została później fonetycznie zgermanizowana na Zobten[6] i utraciła swoje pierwotne znaczenie.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Kościół – sanktuarium św. Anny Samotrzeciej
Barokowy kościół św. Jakuba Apostoła
Ratusz z XIX w.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[7]:

  • miasto, ośrodek historyczny
  • kościół – sanktuarium św. Anny Samotrzeciej, z XIV w., 1500 r., 1725 r.; (od 2005 dodatkowo Diecezjalne Sanktuarium Matki Boskiej Nowej Ewangelizacji). Legenda głosi, że figura św. Anny Samotrzeciej prawdopodobnie została przywieziona z Kijowa przez żonę Piotra Włosta w XII w. Historycy sztuki określają powstanie figury na przełom XIII/XIV w. rzeźbiona w drzewie lipowym w stylu romańskim z elementami gotyckimi. Dla niej zbudowano kaplicę obecnie prezbiterium. W 1511 r. dobudowano do tylnej ściany kaplicy kościół gotycki, prawdopodobnie w tym samym czasie dobudowano do ściany wschodniej prezbiterium kapliczkę św. Anny. Od 2005 roku w ołtarzu głównym znajduje się XIX-wieczny obraz Matki Boskiej namalowany przez nieznanego artystę otrzymany z Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu. Przez cały okres kościół pełnił funkcję kościoła odpustowego i pogrzebowego. W czasie kulturkampfu w 1875 r. władze pruskie odebrały katolikom kościół, w 1893 r. oddały. Wewnątrz kościoła ołtarz główny z 1720 r. w prezbiterium 5 figur św. Janów, przy filarach 4 gotyckie rzeźby (każda 2,5 m wys.): Matka Boska z Dzieciątkiem, św. Anna Samotrzecia, św. Augustyn (lub św. Mikołaj), św. Jadwiga Śląska. Na końcu nawy lewej ołtarz 14 św. Wspomożycieli z 1720 r. ambona z 1726 r.

Obok sanktuarium znajduje się granitowa rzeźba „grzyba” (fragment postaci ludzkiej) datowana na okres przedchrześcijański, wg niektórych badaczy celtycki (VI-IV w. p.n.e.)[8] oraz średniowieczny „lew romański”.

  • kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła w stylu barokowym z fragmentami gotyckimi wybudowany w 1739 roku. Badania archeologiczne w kościele przeprowadzone w latach 50. XX w. wykazały, że obecny kościół jest trzecim kościołem wybudowanym w tym samym miejscu. Obraz św. Jakuba w ołtarzu głównym z ok. 1770 r., w prezbiterium figury św. Augustyna i św. Norberta z ok. 1725 r., ołtarze boczne NMP, w stylu barokowym, św. Jana Nepomucena również w stylu barokowym, ołtarz ukrzyżowania z 1739 r. ambona z ok. 1650 r. w stylu manierystycznym. Przy głównym wejściu po prawej stronie znajduje się lew romański. W 1945 r. podczas zdobywania miasta kościół został spalony w następnych latach dewastowany i rozkradany. Od 1957 r. rozpoczęto odbudowę. Kościół został erygowany, oddany do użytku w listopadzie 1960 r.
    • na południowej i północnej ścianach kościoła znajduje się kilka płyt nagrobnych z XIX w. (pozostałości po cmentarzu przykościelnym).
  • ratusz, z XIX w. Urząd Miasta i Gminy (budynek po dawnym hotelu)
  • plebania, ul. św. Jakuba 10, z XVII/XVIII w.
    • otoczenie plebanii
  • dom, ob. znajduje się tu Muzeum Ślężańskie z lapidarium, ul. św. Jakuba 18, z 1568 r., najstarszy – dawnej własności zakonu kanoników regularnych
  • dom, ul. Mickiewicza 25, z połowy XIX w.
  • Zespół Szkolno-Wychowawczy dla dziewcząt, ul. Słoneczna – budynek po dawnym domu rekolekcyjnym jezuitów pod wezwaniem św. Ignacego.
Sobótka, Wnętrze kościoła św. Anny

Sobótka-Górka

  • zespół rezydencjonalny kanoników regularnych, z drugiej połowy XIX w.:
    • pałac, tzw. „zamek” z pozostałościami klasztoru i kaplicą, z połowy XIII w., czwartej ćwiartki. XIX w.; do kasaty w 1810 r., w którym obecnie znajduje się hotel
    • budynek bramny
    • oficyna
    • wozownia
    • browar, nieczynny, z połowy XIX w.
    • zespół budynków po Zespole Szkolno – Opiekuńczym, przy ul. Zamkowej z 1930 r.
    • park

Sobótka – Góra Ślęża

  • kościół fil. pw. Nawiedzenia NMP, wybudowany w latach 1698–1702, odbudowany po pożarze w latach 1851–1852
  • ogrodzenie z murem oporowym
  • schronisko im. R. Zmorskiego, z 1908 r.

inne zabytki:

Komunikacja

[edytuj | edytuj kod]
Stacja kolejowa Sobótka
 Zobacz też: Sobótka (stacja kolejowa) i Sobótka Zachodnia.

Dojazd z Wrocławia zapewniają autobusy linii 512 (Przełęcz Tąpadła) i 522 (Sobótka Zachodnia) z przedsiębiorstwa Polbus-PKS Wrocław. Po 22 latach przerwy 12 czerwca 2022 otwarto linię kolejową Wrocław Główny – Sobótka – Sobótka Zachodnia – Świdnica Miasto[9].

Oświata

[edytuj | edytuj kod]

W Sobótce znajdują się dwa publiczne przedszkola (Przedszkole nr 1 w Sobótce Centrum i Przedszkole nr 2 w Sobótce Górce) oraz dwie publiczne szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka (Sobótka Centrum) oraz Szkoła Podstawowa nr 2 im. Marii Skłodowskiej-Curie (Sobótka Zachodnia). Funkcjonuje Powiatowy Zespół Szkół, w ramach którego działa liceum oraz technikum. Na terenie miasta jest także Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy i punkt przedszkolny „Misiowa Chatka”. Działają również kluby dziecięce „Mali Odkrywcy” i „Bajkolandia”. W 2020 uruchomiono żłobek „Misie Tulisie”, należący do ogólnopolskiej sieci żłobków.

Wspólnoty wyznaniowe

[edytuj | edytuj kod]

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Sobótki w 2014 roku[13].

Burmistrzowie Sobótki

[edytuj | edytuj kod]
  • Eugeniusz Cieleń (2002–2006)
  • Zenon Gali (2006–2010)
  • Stanisław Dobrowolski (2010–2018)
  • Mirosław Jarosz (od 2018)

Współpraca międzynarodowa

[edytuj | edytuj kod]

Miasta i gminy partnerskie:

Ludzie związani z Sobótką

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Sobótką (powiat wrocławski).
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Sobótce (powiat wrocławski).

Honorowi obywatele miasta

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Honorowi obywatele Sobótki.

Honorowe obywatelstwo miasta otrzymali[19]

  • ks. kardynał Henryk Gulbinowicz 24.06.2003
  • Antoni Baranowski 24.06.2003
  • Catherine i Cornelis van Doorn 24.06.2004
  • ks. bp Józef Pazdur 26.10.2006
  • Alojzy Mega 27.05.2010
  • Henryk Pietrowicz 27.05.2011
  • Wacław Żebrowski 28.06.2011
  • Anna Krzywańska 30.09.2011
  • Stanisław Dunajewski 21.10.2011
  • Władysław Kabat 25.11.2011
  • ks. Józef Bełch 28.12.2011
  • Józef Śliz 21.01.2012
  • Karol Modzelewski 06.07.2012
  • Paulina Brzeźna-Bentkowska 27.09.2012
  • Sławomir Chrzanowski 27.09.2012
  • Marian Turowski 27.09.2012
  • Zdzisław Wrona 27.09.2012
  • Roman Ręgorowicz 27.09.2012
  • Zdzisław Szrejter 26.02.2016
  • Halina Licowa 28.12.2016
  • Eugeniusz Cieleń 24.02.2022

Szlaki turystyczne

[edytuj | edytuj kod]

szlak turystyczny czerwony Strzelin – Szańcowa – Gościęcice Średnie – Skrzyżowanie pod Dębem – Gromnik – Dobroszów – Kalinka – Skrzyżowanie nad Zuzanką – Źródło Cyryla – Ziębice – Lipa – Rososznica – Stolec – Cierniowa Kopa – Kolonia Bobolice – Kobyla Głowa – Karczowice – Podlesie – Ostra Góra – Starzec – Księginice Wielkie – Sienice – Łagiewniki – Oleszna – Przełęcz Słupicka – Sulistrowiczki – Ślęża – Sobótka[20]

szlak turystyczny żółty Sobótka – Wieżyca – Ślęża – Przełęcz Tąpadła – Świdnica

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. ↑ a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  3. ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 191.
  4. ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 21.
  5. ↑ Mapa: Masyw Ślęży. Ślężański Park Krajobrazowy. Wydawnictwo Plan 2004 rok. Tekst: Kazimierz Dura.
  6. ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 88, OCLC 456751858 (niem.).
  7. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 235,236. [dostęp 2012-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  8. ↑ Woźniak Z., 2004: PROBLEM ISTNIENIA CELTYCKIEGO NEM ETO NU NA ŚLĘŻY. Przegląd Archeologiczny, 52, str. 138, 139, 157
  9. ↑ Bartosz Senderek: Inauguracyjny przejazd na trasie Wrocław – Sobótka – Świdnica. Entuzjastyczne powitanie pociągów po 22 latach przerwy. WrocLife, 22–06–06. [dostęp 2022-06-13].
  10. ↑ Zbór w Sobótce. kz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-14)]. kz.pl.
  11. ↑ Świadkowie Jehowy budują pod Wrocławiem modlitewny dom spotkań.
  12. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
  13. ↑ Sobótka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  14. ↑ Partnerzy zagraniczni-Berga (www.sobotka.pl).
  15. ↑ Partnerzy zagraniczni-Gauchy (www.sobotka.pl).
  16. ↑ Partnerzy zagraniczni-Sobotka (www.sobotka.pl).
  17. ↑ Partnerzy zagraniczni-Munster (www.sobotka.pl).
  18. ↑ Partnerzy zagraniczni- Nový Malín(www.sobotka.pl).
  19. ↑ Honorowi Obywatele Miasta Sobótki.
  20. ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-26.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Miasta województwa dolnośląskiego
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa dolnośląskiego

Sobótka
Części miasta wg TERYT

Herb Sobótki

Gmina Sobótka
Miasto
Wsie
Przysiółki

Powiat wrocławski
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat wrocławski (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945–75)
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sobótka_(miasto)&oldid=74772027”