Banicja: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 20:46, 18 cze 2024

Banicja (łac. bannitio, od bannire - skazać na wygnanie)^[1] – ogłoszone wygnanie z ojczyzny. Skazany na taką karę to banita.

Wyrok pozbawiał czci i honoru oraz najczęściej dopuszczał bezkarne zabicie banity, gdyby pojawił się na terytorium swego kraju. Banicja była wyrokiem łagodniejszym od infamii, bo zabicie banity nie było nagradzane, w odróżnieniu od zabicia infamisa. Specyficzną formą banicji było "wyświecenie" (czyli wyprowadzenie ze światłem), orzekane wobec stanów niższych (mieszczan, chłopów). Ci, którzy za swoje przestępstwo (najczęściej kradzież) uniknęli kary śmierci, podlegali chłoście, po której kat wyprowadzał skazańca przy świetle latarni poza mury miasta. Jednym z najsławniejszych banitów w Polsce był Samuel Łaszcz (1588–1649).

Czasami na banicję skazywane były całe rodziny lub narody; rzymski senat na przykład mógł skazać rzymskie rodziny (np. ród Brutusa) albo całe państwa. Wtedy z takim państwem lub rodem prowadzono wojnę.

W świetle prawa międzynarodowego banicja to nakazanie opuszczenia terytorium państwowego własnemu obywatelowi, co współcześnie jest zakazane (obowiązkiem każdego państwa jest przyjąć swego obywatela, bez względu na okoliczności, Powszechna deklaracja praw człowieka w art. 9 głosi Nikogo nie wolno samowolnie aresztować, zatrzymać lub wygnać z kraju a w art. 13.2 Każdy człowiek ma prawo opuścić jakikolwiek kraj, włączając w to swój własny, i powrócić do swego kraju, Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych w art. 12.4 Nikt nie może być samowolnie pozbawiony prawa wjazdu do swego własnego kraju). Niektóre państwa zakaz ten obchodzą, pozbawiając wcześniej daną osobę obywatelstwa, czyniąc z niej bezpaństwowca^{[potrzebny przypis]}.

Banity nie należy mylić z zesłańcem. Ten drugi może przebywać tylko tam, gdzie sąd czy władca wskazał.

Nazwy infamia i banicja często stosowane są wymiennie ze względu na różny ciężar tego rodzaju kar w różnych okresach historycznych.

W Panu Tadeuszu Mickiewicza w księdze VII znajduje się fragment:

Że ktoś miał wariata,
Banitę bratem, to co? karać go za brata!

a w księdze XII:

Jacek wierną służbą i cesarską łaską
Zniósł infamiji plamę, powraca do cześci
I znowu się w rzęd prawych patryjotów mieści

Przypisy

↑ Słownik Wyrazów Obcych. [dostęp 2014-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-20)].

[1] Słownik Wyrazów Obcych. [dostęp 2014-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-20)].

[1]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+[[Plik:Samuel Zborowski śmierć.jpg|thumb|200px|Banita ([[Samuel Zborowski]]) prowadzony na śmierć]]
-'''Banicja''' ([[Łacina|łac.]] ''bannitio'', od ''bannire'' - skazać na wygnanie) - ogłoszone wygnanie z ojczyzny. Skazany na taką karę to '''banita'''.
+'''Banicja''' ([[łacina|łac.]] ''bannitio'', od ''bannire'' - skazać na wygnanie)<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.slownik-online.pl/kopalinski/60256737A8C7536E412565CD00524A4F.php |tytuł=Słownik Wyrazów Obcych |data dostępu=2014-02-20 |archiwum=https://web.archive.org/web/20140220183224/http://www.slownik-online.pl/kopalinski/60256737A8C7536E412565CD00524A4F.php |zarchiwizowano=2014-02-20 }}</ref> – ogłoszone wygnanie z ojczyzny. Skazany na taką karę to '''banita'''.
-Wyrok pozbawiał czci i honoru oraz najczęściej dopuszczał bezkarne zabicie banity, gdyby pojawił się na terytorium swego kraju. Banicja była wyrokiem łagodniejszym od '''[[infamia|infamii]]''', bo zabicie banity nie było nagradzane, w odróżnieniu od zabicia '''infamisa'''. Specyficzną formą banicji było "wyświecenie" (czyli wyprowadzenie ze światłem), orzekane wobec stanów niższych (mieszczan, chłopów). Ci, którzy za swoje przestępstwo (najczęściej kradzież) uniknęli kary śmierci, podlegali [[chłosta|chłoście]], po której [[kat]] wyprowadzał skazańca przy świetle latarni poza mury miasta. Jednym z najsławniejszych banitów w Polsce był [[Samuel Łaszcz]].
+Wyrok pozbawiał czci i honoru oraz najczęściej dopuszczał bezkarne zabicie banity, gdyby pojawił się na terytorium swego kraju. Banicja była wyrokiem łagodniejszym od '''[[infamia|infamii]]''', bo zabicie banity nie było nagradzane, w odróżnieniu od zabicia '''infamisa'''. Specyficzną formą banicji było "wyświecenie" (czyli wyprowadzenie ze światłem), orzekane wobec stanów niższych ([[Mieszczaństwo|mieszczan]], [[Chłopi|chłopów]]). Ci, którzy za swoje przestępstwo (najczęściej kradzież) uniknęli kary śmierci, podlegali [[Chłosta|chłoście]], po której [[kat]] wyprowadzał skazańca przy świetle latarni poza mury miasta. Jednym z najsławniejszych banitów w Polsce był [[Samuel Łaszcz]] (1588–1649).
-Czasami na banicję skazywane były całe rodziny lub narody; [[Senat rzymski|rzymski senat]] na przykład mógł skazać na banicje rzymskie rodziny (np. ród [[Marek Juniusz Brutus|Brutusa]]) albo całe państwa. Wtedy z takim państwem lub rodem prowadzono wojnę.
+Czasami na banicję skazywane były całe rodziny lub narody; [[Senat rzymski|rzymski senat]] na przykład mógł skazać rzymskie rodziny (np. ród [[Marek Juniusz Brutus|Brutusa]]) albo całe państwa. Wtedy z takim państwem lub rodem prowadzono wojnę.
+W świetle [[prawo międzynarodowe|prawa międzynarodowego]] banicja to nakazanie opuszczenia terytorium państwowego własnemu obywatelowi, co współcześnie jest zakazane (obowiązkiem każdego państwa jest przyjąć swego obywatela, bez względu na okoliczności, [[Powszechna deklaracja praw człowieka]] w art. 9 głosi ''Nikogo nie wolno samowolnie aresztować, zatrzymać lub wygnać z kraju'' a w art. 13.2 ''Każdy człowiek ma prawo opuścić jakikolwiek kraj, włączając w to swój własny, i powrócić do swego kraju'', [[Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych]] w art. 12.4 ''Nikt nie może być samowolnie pozbawiony prawa wjazdu do swego własnego kraju''). Niektóre państwa zakaz ten obchodzą, pozbawiając wcześniej daną osobę [[obywatelstwo|obywatelstwa]], czyniąc z niej [[Apatryda|bezpaństwowca]]{{fakt|data=2024-05}}.
+Banity nie należy mylić z [[Zesłanie|zesłańcem]]. Ten drugi może przebywać tylko tam, gdzie sąd czy władca wskazał.
 Nazwy infamia i banicja często stosowane są wymiennie ze względu na różny ciężar tego rodzaju kar w różnych okresach historycznych.
 W ''[[Pan Tadeusz|Panu Tadeuszu]]'' [[Adam Mickiewicz|Mickiewicza]] w księdze VII znajduje się fragment:
-:''Że ktoś miał wariata,<br />Banitę bratem, to co? karać go za brata!''
+: ''Że ktoś miał wariata,<br />Banitę bratem, to co? karać go za brata!''
 a w księdze XII:
-:''Jacek wierną służbą i cesarską łaską<br />Zniósł infamiji plamę, powraca do cześci<br />I znowu się w rzęd prawych patryjotów mieści''
+: ''Jacek wierną służbą i cesarską łaską<br />Zniósł infamiji plamę, powraca do cześci<br />I znowu się w rzęd prawych patryjotów mieści''
-Wyraz ten przeżywa obecnie swój renesans w nieco zmienionej formie i znaczeniu, zobacz [[ban (informatyka)|ban]].
-== Zobacz też ==
+== Przypisy ==
-* [[:Kategoria:Polscy banici|polscy banici]]
+{{Wikiźródła|Encyklopedia staropolska/Bannicja|hasło ''Bannicja'' w Encyklopedii staropolskiej|tekst=nie}}
+{{Przypisy}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
-[[Kategoria:Historia prawa karnego]]
+[[Kategoria:Historyczne rodzaje kar]]
-[[cs:Exil]]
-[[da:Eksil]]
-[[de:Exil]]
-[[et:Eksiil]]
-[[el:Εξορία]]
-[[en:Exile]]
-[[es:Exilio]]
-[[eo:Ekzilo]]
-[[fr:Exil]]
-[[gl:Exilio]]
-[[ko:유배]]
-[[it:Esilio]]
-[[nl:Ballingschap]]
-[[ja:流罪]]
-[[no:Eksil]]
-[[nn:Eksil]]
-[[oc:Exili]]
-[[pt:Exílio]]
-[[ro:Exil]]
-[[ru:Изгнание]]
-[[sk:Exil]]
-[[sv:Exil]]
-[[uk:Вигнання]]
-[[zh:流亡]]