Przejdź do zawartości

Drzemlik: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Addbot (dyskusja | edycje)
748 218 edycji
m Bot: Przenoszę 56 linków interwiki do Wikidata, znajdziesz je teraz w zasobie d:q131918
EmptyBot (dyskusja | edycje)
Boty
714 984 edycje
m int.
 
(Nie pokazano 33 wersji utworzonych przez 22 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Zwierzę infobox
{{Dopracować|więcej przypisów=2024-02}}{{Zwierzę infobox
|nazwa zwyczajowa = Drzemlik
|nazwa zwyczajowa = Drzemlik
|nazwa łacińska = ''Falco columbarius''
|nazwa łacińska = ''Falco columbarius''
|TSN = 175613
|TSN = 175613
|zoolog = ([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758)
|zoolog = [[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758
|okres istnienia =
|okres istnienia =
|grafika = Merlin Falcon 3519308347.jpg
|grafika = Merlin (Falco columbarius richardsonii) (2276417896).jpg
|opis grafiki =
|opis grafiki = Samiec
|alt grafiki =
|typ = [[strunowce]]
|typ = [[strunowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
|gromada = [[ptaki]]
|gromada = [[ptaki]]
|podgromada = [[Neornithes]]
|podgromada = [[Neornithes]]
|nadrząd = [[neognatyczne]]
|infragromada = [[ptaki neognatyczne]]
|rząd = [[szponiaste]]
|rząd = [[sokołowe]]
|rodzina = [[sokołowate]]
|rodzina = [[sokołowate]]
|podrodzina = [[sokoły]]
|podrodzina = [[sokoły]]
|plemię = [[Falconini]]
|rodzaj = ''[[Falco (rodzaj)|Falco]]''
|rodzaj = ''[[Falco (rodzaj)|Falco]]''
|gatunek = '''drzemlik'''
|gatunek = drzemlik
|synonimy =
|synonimy =
|ranga podtaksonu = [[podgatunek|Podgatunki]]
|ranga podtaksonu = [[podgatunek|Podgatunki]]
|podtaksony =
|podtaksony = * ''F. c. subaesalon'' <small>C. L. Brehm, 1827</small>
* ''F. c. subaesalon'' <small>C. L. Brehm, 1827</small>
* ''F. c. aesalon'' <small>Tunstall, 1771</small>
* ''F. c. aesalon'' <small>Tunstall, 1771</small>
* ''F. c. insignis'' <small>(A. H. Clark, 1907)</small>
* ''F. c. insignis'' <small>(A. H. Clark, 1907)</small>
Linia 30: Linia 31:
* ''F. c. richardsonii'' <small>Ridgway, 1871</small>
* ''F. c. richardsonii'' <small>Ridgway, 1871</small>
|status IUCN = LC
|status IUCN = LC
|IUCN id = 144567
|IUCN id = 22696453
|mapa występowania = Falco columbarius distribution map.png
|mapa występowania = Falco columbarius distribution map.png
|opis mapy występowania = żółty : zasięg latem, niebieski : zasięg zimą, zielony : zasięg całoroczny
|opis mapy występowania = żółty : zasięg latem, niebieski : zasięg zimą, zielony : zasięg całoroczny
|wikispecies = Falco columbarius
|wikispecies = Falco columbarius
|commons = Category:Falco columbarius
|commons = Category:Falco columbarius
|wikisłownik = drzemlik
}}
}}
'''Drzemlik''', '''sokół drzemlik''', '''sokół królik''' (''Falco columbarius'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] średniej wielkości [[ptaki|ptaka]] drapieżnego z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[sokołowate|sokołowatych]] (Falconidae).
'''Drzemlik'''{{r|mk}}, sokół drzemlik, sokół królik (''Falco columbarius'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] średniej wielkości [[ptaki|ptaka]] drapieżnego z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[sokołowate|sokołowatych]] (Falconidae).


== Systematyka ==
== Systematyka ==
Wyróżniono dziewięć podgatunków ''F. columbarius''{{r|ioc|ibc|eko}}:
Wyróżniono dziewięć podgatunków ''F. columbarius''{{r|ioc|ibc}}:
* ''F. columbarius subaesalon'' – [[Islandia]].
* ''F. columbarius subaesalon'' – [[Islandia]].
* '''drzemlik wschodni''' (''F. columbarius aesalon'') – Europa do północno-zachodniej [[Syberia|Syberii]].
* ''F. columbarius aesalon'' – Europa do północno-zachodniej [[Syberia|Syberii]].
* ''F. columbarius insignis'' – północno-środkowa Syberia.
* ''F. columbarius insignis'' – północno-środkowa Syberia.
* ''F. columbarius pacificus'' – północno-wschodnia Azja.
* ''F. columbarius pacificus'' – północno-wschodnia Azja.
* ''F. columbarius pallidus'' – stepy zachodnio-środkowej Azji.
* ''F. columbarius pallidus'' – stepy zachodnio-środkowej Azji.
* ''F. columbarius lymani'' – góry wschodnio-środkowej Azji.
* ''F. columbarius lymani'' – góry wschodnio-środkowej Azji.
* '''drzemlik zachodni''' (''F. columbarius columbarius'') – [[Alaska]] do [[Nowa Fundlandia|Nowej Fundlandii]] i północnego [[Stany Zjednoczone|USA]].
* ''F. columbarius columbarius'' – [[Alaska]] do [[Nowa Fundlandia|Nowej Fundlandii]] i północnego [[Stany Zjednoczone|USA]].
* ''F. columbarius suckleyi'' – południowo-wschodnia Alaska do północnego [[Waszyngton (stan)|Waszyngtonu]].
* ''F. columbarius suckleyi'' – południowo-wschodnia Alaska do północnego [[Waszyngton (stan)|Waszyngtonu]].
* ''F. columbarius richardsonii'' – środkowa i południowo-środkowa [[Kanada]] do północno-środkowego USA.
* ''F. columbarius richardsonii'' – środkowa i południowo-środkowa [[Kanada]] do północno-środkowego USA.


== Występowanie ==
== Występowanie ==
Zamieszkuje [[Szkocja|Szkocję]], [[Skandynawia|Skandynawię]] i północne części [[Rosja|Rosji]], a także północną część [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]]. Wyróżnia się na tym obszarze wiele podgatunków. Wędrowny (przeloty od marca do kwietnia i od września do listopada), zimuje w południowej Europie (populacje europejskie) oraz w południowej części Ameryki Północnej i na północy Ameryki Południowej (populacje amerykańskie). Migracje na zimowiska nie są dalekie.
Zamieszkuje Islandię, [[Irlandia|Irlandię]], [[Szkocja|Szkocję]], [[Skandynawia|Skandynawię]], [[Rosja|Rosję]] oraz północną część [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]]. Wyróżnia się na tym obszarze wiele podgatunków. Wędrowny (przeloty od marca do kwietnia i od września do listopada), zimuje w południowej Europie i północnej Afryce (populacje europejskie) oraz w środkowej i południowej części Ameryki Północnej i na północy Ameryki Południowej (populacje amerykańskie). Migracje na zimowiska przeważnie nie są dalekie.
: W Polsce bardzo nielicznie pojawia się jedynie podczas przelotów, skrajnie nielicznie zimuje<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Tomiałojć | imię=Ludwik | nazwisko2= Stawarczyk | imię2=Tadeusz | tytuł= Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany | data=2003 | wydawca=PTPP „pro Natura” | miejsce=Wrocław | isbn=83-919626-1-X | strony=257}} Wg skali przyjętej przez autorów, dla okresu zimowego ''bardzo nieliczny'' oznacza zagęszczenie 0,2–2 osobników na 100 km², a ''skrajnie nieliczny'' – poniżej 0,2 osobnika na 100 km².</ref>. Zatrzymuje się wtedy na łąkach lub polach uprawnych. Na obszarze całego kraju regularnie widywany od końca sierpnia do połowy maja (w pozostałych miesiącach wyjątkowo), zwykle pojedynczo. W trakcie migracji najliczniejsze obserwacje pochodzą z Wybrzeża – Mierzei Helskiej i [[Mierzeja Wiślana|Mierzei Wiślanej]]. Najbliższe lęgowiska znajdują się na [[Białoruś|Białorusi]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Radziszewski |imię=Michał |tytuł=Ptaki Polski|wydawca=Carta Blanca |miejsce=Warszawa |rok=2011}}</ref>.
W Polsce bardzo nielicznie pojawia się jedynie podczas przelotów, skrajnie nielicznie zimuje<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Tomiałojć | imię=Ludwik | nazwisko2= Stawarczyk | imię2=Tadeusz | tytuł= Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany | data=2003 | wydawca=PTPP „pro Natura” | miejsce=Wrocław | isbn=83-919626-1-X | strony=257}} Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu zimowego ''bardzo nieliczny'' oznacza zagęszczenie 0,2–2 osobników na 100 km², a ''skrajnie nieliczny'' – poniżej 0,2 osobnika na 100 km².</ref>. Zatrzymuje się wtedy na łąkach lub polach uprawnych. Na obszarze całego kraju regularnie widywany od końca sierpnia do połowy maja (w pozostałych miesiącach wyjątkowo), zwykle pojedynczo. W trakcie migracji najliczniejsze obserwacje pochodzą z Wybrzeża – Mierzei Helskiej i [[Mierzeja Wiślana|Mierzei Wiślanej]]. Najbliższe lęgowiska znajdują się na [[Białoruś|Białorusi]]<ref name="ReferenceA">{{cytuj książkę |nazwisko=Radziszewski |imię=Michał |tytuł=Ptaki Polski|wydawca=Carta Blanca |miejsce=Warszawa |rok=2011 | isbn = 9788326801303}}</ref>.[[Plik:Merlin, juvenile, Ottawa.jpg|thumb|240px|Osobnik młody podgatunku ''F. c. columbarius'' w [[Szata juwenalna|szacie juwenalnej]]]]

== Charakterystyka ==
== Charakterystyka ==
[[Plik:Merlin_eating_prey_-_I.jpg|thumb|Drzemlik to najmniejszy sokół jakiego da się zobaczyć w Polsce]]

=== Cechy gatunku ===
=== Cechy gatunku ===
Najmniejszy sokół w Europie. Podobny do [[sokół wędrowny|sokoła wędrownego]], ale o wiele mniejszy. Wielkości gołębia, mniejszy od pustułki – w porównaniu z nią ma krótszy ogon i bardziej spiczaste skrzydła. Posiada krępą sylwetkę o stosunkowo krótkich, choć szerokich u nasady, zaostrzonych skrzydłach i niedługim, równo ściętym ogonie. Wyraźny [[dymorfizm płciowy]]. Upierzenie samca na wierzchu niebieskawoszare, natomiast pod spodem cynamonowobrązowe z delikatnym ciemniejszym kreskowaniem, również na piersi. Na końcu jego ogona znajduje się czarna przepaska. Samica znacznie większa od samca, wierzch ciała ma brązowy z lekkimi, poprzecznymi prążkami, na spodzie zaś jest biała z rzędami brązowych plam, pierś z ciemnymi długimi ciemnymi kreskami. Ciemno zakończony ogon. Młode ptaki podobne do samicy, ale ciemniejsze i wyraźniej prążkowane na ogonie i skrzydłach.
Najmniejszy sokół w Europie. Mniejszy od [[Pustułka zwyczajna|pustułki]] – w porównaniu z nią ma krótszy ogon i bardziej spiczaste skrzydła. Posiada krępą sylwetkę o stosunkowo krótkich, choć szerokich u nasady, zaostrzonych skrzydłach i niedługim, równo ściętym ogonie. Wyraźny [[dymorfizm płciowy]]. Upierzenie samca na wierzchu niebieskawoszare, natomiast spód jest czarno kreskowany, a pierś rdzawożółta. Na końcu ogona znajduje się czarna przepaska. Samica znacznie większa od samca, wierzch ciała ma brązowy z lekkimi, poprzecznymi prążkami, na spodzie zaś jest brudnobiała z rzędami brązowych plam, pierś z ciemnymi długimi ciemnymi kreskami. Ciemno zakończony ogon. Młode ptaki często niemożliwe do rozpoznania w terenie, lecz od samicy różnią się rdzawymi pokrywami skrzydłowymi.
<br />Sposobem lotu może przypominać drozdy. Jest szybki i zwinny jak kobuz, co pomaga w pościgu za latającymi ofiarami. Rozpoznanie tego gatunku nie sprawia jednak dużych problemów. Poza okresem lęgowym prowadzi samotniczy tryb życia.


Sposobem lotu może przypominać drozdy<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Lars Svensson, Killian Mullarney, Dan Zetterström, Dariusz Graszka-Petrykowski, Tadeusz Stawarczyk |tytuł = Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego |data = 2023 |data dostępu = 2024-02-25 |isbn = 978-83-7763-647-3 |wydanie = Wydanie III, poprawione i zaktualizowane |opis = Przewodnik Collinsa |miejsce = Warszawa |wydawca = Multico Oficyna Wydawnicza |s = 124,125}}</ref>. Poza okresem lęgowym prowadzi samotniczy tryb życia.
=== Wymiary średnie<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Radziszewski |imię=Michał |tytuł=Ptaki Polski|wydawca=Carta Blanca |miejsce=Warszawa |rok=2011}}</ref> ===
⚫
; długość ciała z dziobem i ogonem :ok. 25–34 cm
⚫
; rozpiętość skrzydeł :55 – 69 cm
⚫
; długość ogona : 11 – 14 cm


=== Wymiary średnie ===
=== Masa ciała<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Radziszewski |imię=Michał |tytuł=Ptaki Polski|wydawca=Carta Blanca |miejsce=Warszawa |rok=2011}}</ref> ===
⚫
; długość ciała z dziobem i ogonem :ok. 26-33 cm<ref name=":0" />
⚫
; waga samicy :ok. 200 g
⚫
; rozpiętość skrzydeł : 55–69 cm<ref name="ReferenceA" />
⚫
; waga samca :ok. 170 g
⚫
; długość ogona : 11–14 cm<ref name="ReferenceA" />

=== Masa ciała<ref name="ReferenceA"/> ===
⚫
; samicy:ok. 200 g
⚫
; samca:ok. 170 g


== Biotop ==
== Biotop ==
⚫
Drzemliki zamieszkują strefę [[Klimat umiarkowany|klimatu umiarkowanego]] chłodnego i [[Klimat subpolarny|subpolarnego]] na [[Półkula północna|półkuli północnej]]. Głównym siedliskiem jest leśna [[tundra]] i [[tajga]], [[Wrzosowisko|wrzosowiska]], [[lasostep]]y, [[torfowisko|torfowiska]], pola poprzecinane rzekami i porośnięte kępami drzew. Przeważnie bytuje na słabo zarośniętych [[Nizina|nizinach]] i [[Płaskowyż|płaskowyżach]], halach, obrzeżach zbiorników wodnych, [[Wydma|wydmach]], nadmorskich [[Mokradło|mokradłach]] i w dolinach rzecznych. Zimą w pobliżu wybrzeży morskich.
⚫
[[Plik:Faucon émerillon MHNT.jpg |thumb|left|Jajo drzemlika]]
⚫
Drzemliki zamieszkują strefę klimatu umiarkowanego chłodnego i subpolarnego na półkuli północnej. Głównym siedliskiem jest leśna [[tundra]] i [[tajga]], [[Wrzosowisko|wrzosowiska]], lasostepy, torfowiska, pola poprzecinane rzekami, i porośnięte kępami drzew. Przeważnie bytuje na słabo zarośniętych nizinach i płaskowyżach, halach, obrzeżach zbiorników wodnych, wydmach nadmorskich mokradłach i w dolinach rzecznych. Zimą w pobliżu wybrzeży morskich.


== Okres lęgowy ==
== Okres lęgowy ==
⚫
[[Plik:Falco columbarius chicks.jpg|thumb|right|Pisklęta drzemlika]]
Gatunek monogamiczny.
Gatunek monogamiczny.


=== Gniazdo ===
=== Gniazdo ===
⚫
Na półkach skalnych, w płytkim zagłębieniu pod osłoną roślinności, na urwistych skarpach lub bezpośrednio na ziemi, a na terenach porośniętych drzewami (preferuje lasy brzozowe i sosnowe) prawie zawsze zajmuje gniazdo [[wrona siwa|wrony]]. Może też zajmować stare konstrukcje lęgowe innych krukowatych. Jeśli zajmuje płytki dołek, otacza go drobnymi gałązkami i materiałem roślinnym, nadając mu kształt kopca.
[[Plik:Merlin, juvenile, Ottawa.jpg|thumb|right|Osobnik młodociany podgatunku ''F. c. columbarius'']]
⚫
Na półkach skalnych, w płytkim zagłębieniu pod osłoną roślinności, na urwistych skarpach lub bezpośrednio na ziemi, a na terenach porośniętych drzewami (preferuje lasy brzozowe i sosnowe) prawie zawsze zajmuje gniazdo [[wrona siwa|wrony]]. Może też zajmować stare konstrukcje lęgowe innych krukowatych. Jeśli zajmuje płytki dołek otacza go drobnymi gałązkami i materiałem roślinnym nadając temu kształt kopca.


⚫
[[Plik:Faucon émerillon MHNT.jpg|thumb|240px|Jajo drzemlika]]
=== Jaja ===
=== Jaja ===
W maju składa 4–6 jaj, w jednodniowych odstępach. Równobiegunowe, owalne, bardzo podobne do jaj [[pustułka zwyczajna|pustułki]], o tle bladoróżowym z licznymi rdzawymi plamami.
W maju składa 4–6 jaj, w jednodniowych odstępach. Równobiegunowe, owalne, bardzo podobne do jaj [[pustułka zwyczajna|pustułki]], o tle bladoróżowym z licznymi rdzawymi plamami.


⚫
[[Plik:Falco columbarius chicks.jpg|240px|mały|Pisklęta]]
=== Wysiadywanie ===
=== Wysiadywanie ===
Na jajach siedzą oboje rodzice, choć częściej robi to samica. Zajmuje im to 28 – 32 dni. Po wykluciu oboje rodzice wychowuje potomstwo. Młode opuszczają gniazdo po 25 – 32 dniach, choć przez kolejne 3 tygodnie pozostają pod opieką starych ptaków.
Jaja wysiadują samiec i samica, choć częściej robi to samica. Zajmuje im to 28–32 dni. Po wykluciu oboje rodzice wychowują potomstwo. Młode opuszczają gniazdo po 25–32 dniach, choć przez kolejne 3 tygodnie pozostają pod opieką dorosłych ptaków.


== Pożywienie ==
== Pożywienie ==
Głównie drobne ptaki śpiewające ([[wróblowate]]) i [[siewkowce]], rzadziej [[gryzonie]] oraz [[owady]], które chwyta nisko nad ziemią w bardzo szybkim locie aż do skutku. Może też atakować z zaskoczenia z powietrza. Nierzadko widywano jak krył się w żywopłotach. Często poluje w parach lub niewielkich grupach. Są zdolne do naśladowania sposobu latania swych ofiar, by te się nie spłoszyły. Umożliwia im to większe zbliżenie do nich. Preferuje zwłaszcza [[skowronki]] i [[trznadle]] oraz mniejsze [[słonki (ptaki)|brodźce]]. W Polsce tępi też [[makolągwa zwyczajna|makolągwy]]. Małe ptaki są łapane po pościgu lub chwytane z ziemi.
Głównie drobne ptaki śpiewające ([[Wróble|wróblowate]]) i [[siewkowce]], rzadziej [[gryzonie]] oraz [[owady]], które chwyta nisko nad ziemią w bardzo szybkim locie aż do skutku. Może też atakować z zaskoczenia z powietrza. Nierzadko widywano jak krył się w żywopłotach. Często poluje w parach lub niewielkich grupach. Są zdolne do naśladowania sposobu latania swych ofiar, by te się nie spłoszyły. Umożliwia im to większe zbliżenie do nich. Preferuje zwłaszcza [[skowronki]] i [[trznadle]] oraz mniejsze [[słonki (ptaki)|brodźce]]. W Polsce tępi też [[makolągwa zwyczajna|makolągwy]]. Małe ptaki są łapane po pościgu lub chwytane z ziemi.


Resztki 1448 ofiar drzemlika, zebranych w roku 1984 na wrzosowisku<ref>{{cytuj książkę | autor = Roy Brown, John Ferguson, Michael Lawrence, David Lees | tytuł = Tropy i ślady ptaków | wydawca = Muza SA | rok = 2006 | isbn = 83-7319-860-1 | strony = 116}}</ref>:
== Ochrona ==
* 61,9% – [[świergotek łąkowy]] (896 osobników)
⚫
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty [[Gatunkowa ochrona zwierząt|ścisłą ochroną gatunkową]]<ref>Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=220|pozycja=2237}}).</ref>.
* 10,2% – [[szpak zwyczajny]] (146 osobników)
* 4,5% – [[skowronek zwyczajny]] (65 osobników)
* 2,4% – [[trznadel zwyczajny]] (35 osobników)
* 2,3% – [[zięba zwyczajna]] (34 osobniki)
* 2,3% – [[pokląskwa]] (34 osobniki)
* 2,1% – [[Makolągwa zwyczajna|makolągwa]] (31 osobników)
* 1,7% – [[bekas kszyk]] (25 osobników)
* 1,7% – [[pliszka siwa]] (24 osobniki)
* 1,6% – [[pardwa mszarna]] (23 osobniki)
* 1,2% – [[dymówka]] (17 osobników)
* 1,1% – [[siewka złotawa]] (16 osobników)
* 1,0% – [[piecuszek]] (15 osobników)
* 1,0% – [[wróbel zwyczajny]] (14 osobników)
* 0,8% – [[modraszka zwyczajna]] (12 osobników)
* 0,7% – [[kulik wielki]] (10 osobników)
* 3,5% – [[Bogatka zwyczajna|sikora bogatka]], [[białorzytka zwyczajna]], [[czajka zwyczajna]], [[kwiczoł]], [[muchołówka szara]], [[pleszka zwyczajna]], [[Rudzik (ptak)|rudzik zwyczajny]], [[kowalik zwyczajny]], [[płochacz pokrzywnica]], [[sikora uboga]], [[drozd śpiewak]], [[krwawodziób]], [[mornel]], [[jerzyk zwyczajny]], [[papużka falista]], [[Sosnówka (ptak)|sikora sosnówka]], [[czeczotka zwyczajna]], [[dzwoniec zwyczajny]], [[droździk]] (razem 51 osobników)


=== Zobacz też ===
== Status i ochrona ==
[[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody]] (IUCN) uznaje drzemlika za [[gatunek najmniejszej troski]] (LC – ''least concern'') nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji szacuje się 500&nbsp;000 – 2&nbsp;000&nbsp;000 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny{{r|iucn}}.
* [[fauna Polski]]

⚫
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty [[Gatunkowa ochrona zwierząt|ścisłą ochroną gatunkową]]<ref>Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt ({{Dziennik Ustaw|2016|2183}}).</ref>.

== Zobacz też ==
* [[ptaki Polski]]
* [[ptaki Polski]]


{{Przypisy|przypisy =
== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name=ibc>{{cytuj stronę |url = http://ibc.lynxeds.com/species/merlin-falco-columbarius|tytuł = Merlin (''Falco columbarius'')|opublikowany = IBC: The Internet Bird Collection| data dostępu = 2012-08-15| język = en}}</ref>
<ref name=ibc>{{Cytuj stronę |url = http://ibc.lynxeds.com/species/merlin-falco-columbarius|tytuł = Merlin (''Falco columbarius'')|opublikowany = IBC: The Internet Bird Collection| język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20160331212208/http://ibc.lynxeds.com/species/merlin-falco-columbarius |zarchiwizowano = 2016-03-31}}</ref>
<ref name=ioc>{{Cytuj stronę |imię = Frank |nazwisko = Gill |imię2 = Minturn |nazwisko2 = Wright |imię3 = David |nazwisko3 = Donsker |url = http://www.worldbirdnames.org/n-raptors.html|tytuł = Family Falconidae|opublikowany = IOC World Bird List: Version 3.1 |język = en |data dostępu = 2012-08-15}}</ref>
<ref name=eko>Nazwy polskie za: {{cytuj stronę|nazwisko = Mielczarek|imię = Paweł|nazwisko2 = Kuziemko|imię2 = Marek|url = http://www.eko.uj.edu.pl/listaptakow/Falconiformes.html#Falconidae|tytuł = Falconidae Leach, 1820 - sokołowate - Caracaras, Falcons|praca = Kompletna lista ptaków świata|opublikowany = Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego|data dostępu = 2012-08-15}}</ref>
<ref name="ioc">{{Cytuj stronę |autor = F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.)|url = https://www.worldbirdnames.org/bow/falcons/|tytuł = Seriemas, falcons |opublikowany = IOC World Bird List (v10.2) |język = en |data dostępu = 2020-09-01}}</ref>
<ref name=mk>Systematyka i nazewnictwo polskie za: {{Cytuj stronę|autor = P. Mielczarek & M. Kuziemko |url = http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/nonpasserines3.html#Falconinae |tytuł = Podrodzina: Falconinae Leach, 1820 - sokoły. Wersja: 2019-04-14 |praca = Kompletna lista ptaków świata |opublikowany = Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego |data dostępu = 2020-09-01}}</ref>
}}
}}


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |nazwisko=Richarz |imię=Klaus |tytuł=Ptaki - Przewodnik |wydawca=MUZA |miejsce=Warszawa |rok=2009 |id= |isbn= 978-83-7495-018-3}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko=Richarz |imię=Klaus |tytuł=Ptaki - Przewodnik |wydawca=Muza |miejsce=Warszawa |rok=2009 |isbn= 978-83-7495-018-3}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę |url = https://ebird.org/species/merlin/ |tytuł = Zdjęcia i nagrania audiowizualne |praca = eBird |opublikowany = Cornell Lab of Ornithology |język = en}}

{{Kontrola autorytatywna}}


[[Kategoria:Sokołowate]]
[[Kategoria:Sokołowate]]
[[Kategoria:Ptaki Ameryki Północnej]]
[[Kategoria:Ptaki Azji]]
[[Kategoria:Ptaki Europy]]
[[Kategoria:Ptaki Europy]]
[[Kategoria:Ptaki Afryki]]

[[Kategoria:Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1758 roku]]
{{link FA|fo}}
[[Kategoria:Awifauna Polski]]
[[Kategoria:Taksony opisane przez Karola Linneusza]]

Aktualna wersja na dzień 14:28, 11 cze 2024

Ten artykuł od 2024-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Drzemlik
Falco columbarius[1]
Linnaeus, 1758
Ilustracja
Samiec
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

sokołowe

Rodzina

sokołowate

Podrodzina

sokoły

Plemię

Falconini

Rodzaj

Falco

Gatunek

drzemlik

Podgatunki
  • F. c. subaesalon C. L. Brehm, 1827
  • F. c. aesalon Tunstall, 1771
  • F. c. insignis (A. H. Clark, 1907)
  • F. c. pacificus (Stegmann, 1929)
  • F. c. pallidus (Sushkin, 1900)
  • F. c. lymani Bangs, 1913
  • F. c. columbarius Linnaeus, 1758
  • F. c. suckleyi Ridgway, 1874
  • F. c. richardsonii Ridgway, 1871
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania
żółty : zasięg latem, niebieski : zasięg zimą, zielony : zasięg całoroczny
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Drzemlik[3], sokół drzemlik, sokół królik (Falco columbarius) – gatunek średniej wielkości ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae).

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Wyróżniono dziewięć podgatunków F. columbarius[4][5]:

  • F. columbarius subaesalon – Islandia.
  • F. columbarius aesalon – Europa do północno-zachodniej Syberii.
  • F. columbarius insignis – północno-środkowa Syberia.
  • F. columbarius pacificus – północno-wschodnia Azja.
  • F. columbarius pallidus – stepy zachodnio-środkowej Azji.
  • F. columbarius lymani – góry wschodnio-środkowej Azji.
  • F. columbarius columbarius – Alaska do Nowej Fundlandii i północnego USA.
  • F. columbarius suckleyi – południowo-wschodnia Alaska do północnego Waszyngtonu.
  • F. columbarius richardsonii – środkowa i południowo-środkowa Kanada do północno-środkowego USA.

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkuje Islandię, Irlandię, Szkocję, Skandynawię, Rosję oraz północną część Ameryki Północnej. Wyróżnia się na tym obszarze wiele podgatunków. Wędrowny (przeloty od marca do kwietnia i od września do listopada), zimuje w południowej Europie i północnej Afryce (populacje europejskie) oraz w środkowej i południowej części Ameryki Północnej i na północy Ameryki Południowej (populacje amerykańskie). Migracje na zimowiska przeważnie nie są dalekie.

W Polsce bardzo nielicznie pojawia się jedynie podczas przelotów, skrajnie nielicznie zimuje[6]. Zatrzymuje się wtedy na łąkach lub polach uprawnych. Na obszarze całego kraju regularnie widywany od końca sierpnia do połowy maja (w pozostałych miesiącach wyjątkowo), zwykle pojedynczo. W trakcie migracji najliczniejsze obserwacje pochodzą z Wybrzeża – Mierzei Helskiej i Mierzei Wiślanej. Najbliższe lęgowiska znajdują się na Białorusi[7].

Osobnik młody podgatunku F. c. columbarius w szacie juwenalnej

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Cechy gatunku

[edytuj | edytuj kod]

Najmniejszy sokół w Europie. Mniejszy od pustułki – w porównaniu z nią ma krótszy ogon i bardziej spiczaste skrzydła. Posiada krępą sylwetkę o stosunkowo krótkich, choć szerokich u nasady, zaostrzonych skrzydłach i niedługim, równo ściętym ogonie. Wyraźny dymorfizm płciowy. Upierzenie samca na wierzchu niebieskawoszare, natomiast spód jest czarno kreskowany, a pierś rdzawożółta. Na końcu ogona znajduje się czarna przepaska. Samica znacznie większa od samca, wierzch ciała ma brązowy z lekkimi, poprzecznymi prążkami, na spodzie zaś jest brudnobiała z rzędami brązowych plam, pierś z ciemnymi długimi ciemnymi kreskami. Ciemno zakończony ogon. Młode ptaki często niemożliwe do rozpoznania w terenie, lecz od samicy różnią się rdzawymi pokrywami skrzydłowymi.

Sposobem lotu może przypominać drozdy[8]. Poza okresem lęgowym prowadzi samotniczy tryb życia.

Wymiary średnie

[edytuj | edytuj kod]
długość ciała z dziobem i ogonem
ok. 26-33 cm[8]
rozpiętość skrzydeł
55–69 cm[7]
długość ogona
11–14 cm[7]

Masa ciała[7]

[edytuj | edytuj kod]
samicy
ok. 200 g
samca
ok. 170 g

Biotop

[edytuj | edytuj kod]

Drzemliki zamieszkują strefę klimatu umiarkowanego chłodnego i subpolarnego na półkuli północnej. Głównym siedliskiem jest leśna tundra i tajga, wrzosowiska, lasostepy, torfowiska, pola poprzecinane rzekami i porośnięte kępami drzew. Przeważnie bytuje na słabo zarośniętych nizinach i płaskowyżach, halach, obrzeżach zbiorników wodnych, wydmach, nadmorskich mokradłach i w dolinach rzecznych. Zimą w pobliżu wybrzeży morskich.

Okres lęgowy

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek monogamiczny.

Gniazdo

[edytuj | edytuj kod]

Na półkach skalnych, w płytkim zagłębieniu pod osłoną roślinności, na urwistych skarpach lub bezpośrednio na ziemi, a na terenach porośniętych drzewami (preferuje lasy brzozowe i sosnowe) prawie zawsze zajmuje gniazdo wrony. Może też zajmować stare konstrukcje lęgowe innych krukowatych. Jeśli zajmuje płytki dołek, otacza go drobnymi gałązkami i materiałem roślinnym, nadając mu kształt kopca.

Jajo drzemlika

Jaja

[edytuj | edytuj kod]

W maju składa 4–6 jaj, w jednodniowych odstępach. Równobiegunowe, owalne, bardzo podobne do jaj pustułki, o tle bladoróżowym z licznymi rdzawymi plamami.

Pisklęta

Wysiadywanie

[edytuj | edytuj kod]

Jaja wysiadują samiec i samica, choć częściej robi to samica. Zajmuje im to 28–32 dni. Po wykluciu oboje rodzice wychowują potomstwo. Młode opuszczają gniazdo po 25–32 dniach, choć przez kolejne 3 tygodnie pozostają pod opieką dorosłych ptaków.

Pożywienie

[edytuj | edytuj kod]

Głównie drobne ptaki śpiewające (wróblowate) i siewkowce, rzadziej gryzonie oraz owady, które chwyta nisko nad ziemią w bardzo szybkim locie aż do skutku. Może też atakować z zaskoczenia z powietrza. Nierzadko widywano jak krył się w żywopłotach. Często poluje w parach lub niewielkich grupach. Są zdolne do naśladowania sposobu latania swych ofiar, by te się nie spłoszyły. Umożliwia im to większe zbliżenie do nich. Preferuje zwłaszcza skowronki i trznadle oraz mniejsze brodźce. W Polsce tępi też makolągwy. Małe ptaki są łapane po pościgu lub chwytane z ziemi.

Resztki 1448 ofiar drzemlika, zebranych w roku 1984 na wrzosowisku[9]:

Status i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje drzemlika za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji szacuje się 500 000 – 2 000 000 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny[2].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[10].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Falco columbarius, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b Falco columbarius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Falconinae Leach, 1820 - sokoły. Wersja: 2019-04-14. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-01].
  4. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Seriemas, falcons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-01]. (ang.).
  5. ↑ Merlin (Falco columbarius). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-31)]. (ang.).
  6. ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 257. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu zimowego bardzo nieliczny oznacza zagęszczenie 0,2–2 osobników na 100 km², a skrajnie nieliczny – poniżej 0,2 osobnika na 100 km².
  7. ↑ a b c d Michał Radziszewski: Ptaki Polski. Warszawa: Carta Blanca, 2011. ISBN 978-83-268-0130-3.
  8. ↑ a b Lars Svensson i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 124,125, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-02-25].
  9. ↑ Roy Brown, John Ferguson, Michael Lawrence, David Lees: Tropy i ślady ptaków. Muza SA, 2006, s. 116. ISBN 83-7319-860-1.
  10. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Drzemlik&oldid=73976871”