Wikipedia

Nowy Dwór Prudnicki

wieś w województwie opolskim

Nowy Dwór Prudnicki (niem. Neuhof) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Krapkowice. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Nowy Dwór Prudnicki
wieś
Ilustracja
Centrum wsi (2011)
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Krapkowice

Liczba ludności (2022)

124[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-351[3]

Tablice rejestracyjne

OKR

SIMC

0497288

Położenie na mapie gminy Krapkowice
Mapa konturowa gminy Krapkowice, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Nowy Dwór Prudnicki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Nowy Dwór Prudnicki”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Nowy Dwór Prudnicki”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Nowy Dwór Prudnicki”
Ziemia50°24′07″N 17°53′19″E/50,401944 17,888611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Kórnica w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2022 wieś była zamieszkana przez 124 osoby[2].

Geografia

edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 14 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej[4], tuż przy granicy gminy Krapkowice z gminą Głogówek (powiat prudnicki). Należy do Euroregionu Pradziad[5]. Prowadzi przez nią droga z Głogówka do Żywocic[6].

Nazwa

edytuj

Nazwa miejscowości pochodzi od słowa „dwór”, co oznaczało majątek rolny lub folwark[7]. Przymiotnik „Prudnicki” świadczy o położeniu wsi na ziemi prudnickiej i o jej przynależności do powiatu prudnickiego[8]. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w kościelnych dokumentach z Głogówka w 1688 jako novo pago[9]. W wydanej we Wrocławiu w 1845 topografii Śląska odnotowano dwie nazwy miejscowości: niemiecką Neuhof oraz polską Nowy Dwór[7].

W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Nowy Dwór[10]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, nazwę Nowy Dwór Prudnicki[11].

W gwarze prudnickiej wieś nazywana bywa Nowidwor[9].

Historia

edytuj

Nie istnieją dokumenty historyczne dotyczące założenia wsi. W urbarzu dóbr zamku w Głogówku z 1635 znajduje się wzmianka o „dużym i pięknym kawałku ziemi dworskiej o nazwie Kopanina” (niem. großen und schönen Stück herrschaftlichen Acker mit dem Namen Kopanina) na północ od Rzepcza, przy granicy z Kórnicą, gdzie planowano budowę folwarku, w którym chowane miały być owce i bydło. Gospodarstwo te zostało wzniesione przez hrabiego Oppersdorffa z Głogówka w pierwszych dekadach po zakończeniu wojny trzydziestoletniej (po 1648)[9].

Związany z Rzepczem folwark rozwinął się wraz z sąsiadującą z nim osadą zagrodników pod koniec XVII wieku. Najstarsza wzmianka o Nowym Dworze Prudnickim w kościelnych dokumentach z Głogówka pochodzi z 1688 (wieś występuje tam jako novo pago). W pobliżu folwarku osiedlały się rodziny zagrodników, którzy otrzymywali od Oppersdorffów działki pod budowę swoich domów, stajni i stodół. Każda rodzina otrzymywała działkę o powierzchni około 8 morgów. W zamian byli zobowiązani płacić określoną kwotę pieniędzy każdego roku[9].

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[12]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[13].

 
Pieczęć Nowego Dworu Prudnickiego (1859)

W początkowym okresie istnienia osady, w Nowym Dworze Prudnickim mieszkało zaledwie kilka rodzin. W połowie XVIII wieku wymienione zostały nazwiska rodowe mieszkańców: Grella, Heinsch, Janocha, Jokel, Kupstein, Larisch, Malek, Malurni, Masik, Masur, Owczarek, Pohl, Rothkegel, Smarzly i Trünck. Łącznie mieszkały tu 22 rodziny. Nazwiska Grella, Heinsch, Janocha, Larisch, Malek i Rothkegel występowały też w połowie XX wieku. Związana z Rzepczem osada należała do parafii św. Bartłomieja w Głogówku, jej mieszkańcy chowani byli na cmentarzu w Rzepczu, dzieci uczęszczały do szkoły w Kórnicy[14].

 
Nowy Dwór Prudnicki (Neuhof) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na mapie z XIX wieku

Pod koniec XVIII wieku w Nowym Dworze Prudnickim osiedliły się dwie rodziny chałupników. Do 1819 liczba chałupników wzrosła do siedmiu, przybył także jeden zagrodnik. W 1845 wieś liczyła 33 domy, w których mieszkały 202 osoby. Wszyscy mieszkańcy byli katolikami. W Nowym Dworze Prudnickim znajdowała się karczma rodziny Larisch, kuźnia, a także handlarze[14]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu budynek (dwór), a w otoku napis: NEUHOFF: GEM: SIGL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Nowy Dwór Prudnicki / Powiat Prudnicki)[15]. Około 1864 miejscowość została podzielona na domenę i wieś[14].

 
Pomnik poległych w I i II wojnie światowej

Na początku XX wieku w Nowym Dworze Prudnickim mieszkało 220 katolików, z czego 37 utrzymywało się z pracy w majątku Oppersdorffów[16]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 200 mieszkańców Nowego Dworu Prudnickiego wszyscy posługiwali się językiem polskim[17]. W wyborach parlamentarnych w Republice Weimarskiej w 1919 najwięcej głosów w Nowym Dworze Prudnickim zdobyli chrześcijańscy demokraci[18].

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Nowy Dwór Prudnicki znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[19]. Do głosowania uprawnione były w Nowym Dworze Prudnickim 142 osoby, z czego 118, ok. 83,1%, stanowili mieszkańcy (w tym 116, ok. 81,7% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 133 głosy (ok. 93,7% uprawnionych), w tym 133 (100%) ważne; za Niemcami głosowało 66 osób (ok. 49,6%), a za Polską 67 osób (ok. 50,4%)[20]. W latach 20. XX wieku w Nowym Dworze Prudnickim powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)[potrzebny przypis]. W 1928 wieś miała 203 mieszkańców (41 rodzin)[16].

Żołnierze radzieccy, którzy w 1945 wkroczyli do Nowego Dworu Prudnickiego w drodze na Prudnik podczas operacji górnośląskiej, zniszczyli drewnianą sygnaturkę z dzwonkiem znajdującą się na skrzyżowaniu we wsi[21].

 
 
Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[22]. Sołtysem wsi został Emanuel Styra[7]. Mieszkańcom Nowego Dworu Prudnickiego, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

W latach 1945–1950 Nowy Dwór Prudnicki należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Kórnica[23], a w latach 1954–1972 do gromady Kórnica[24]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku[25].

Do 1956 roku Nowy Dwór Prudnicki należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Nowy Dwór Prudnicki został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego.

W 1949 we wsi znajdował się kotlarz[26]. W 1950 we wsi wzniesiono kaplicę świętych Jana i Pawła. W 1989 zbudowano świetlicę wiejską. W 1994 Nowy Dwór Prudnicki został zwodociągowany, a w 1995 doprowadzono do niego linię telefoniczną[7].

Przynależność państwowa i administracyjna

edytuj
Przynależność polityczno-administracyjna wsi Nowy Dwór Prudnicki
Okres Państwo Zwierzchnictwo Jednostka administracyjna
1688–1742   Monarchia Habsburgów Święte Cesarstwo Rzymskie księstwo opolsko-raciborskie, powiat sądowy głogówecki
1742–1806   Królestwo Prus Święte Cesarstwo Rzymskie kamera wrocławska, departament wrocławski, powiat prudnicki
1806–1815   Królestwo Prus
1815–1871 prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1871–1918   Cesarstwo Niemieckie Królestwo Prus, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1918–1919   Republika Weimarska Wolne Państwo Prusy, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1919–1933 Wolne Państwo Prusy, prowincja Górny Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1933–1938   III Rzesza
1938–1941 Wolne Państwo Prusy, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1941–1945 Wolne Państwo Prusy, prowincja Górny Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1945–1946   Rzeczpospolita Polska Okręg I (Śląsk Opolski)
1946–1950 województwo śląskie, powiat prudnicki, gmina Kórnica
1950–1952 województwo opolskie, powiat prudnicki, gmina Kórnica
1952–1954   Polska Rzeczpospolita Ludowa
1954–1956 województwo opolskie, powiat prudnicki, gromada Kórnica
1956–1973 województwo opolskie, powiat krapkowicki, gromada Kórnica
1973–1975 województwo opolskie, powiat krapkowicki, gmina Krapkowice
1975–1989 województwo opolskie, gmina Krapkowice
1989–1998   Rzeczpospolita Polska
od 1999 województwo opolskie, powiat krapkowicki, gmina Krapkowice


Mieszkańcy

edytuj

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Kamiyniołrzy[27].

Liczba mieszkańców wsi

edytuj

Gospodarka

edytuj

We wsi znajduje się gospodarstwo rolne[7].

Transport

edytuj

Przez Nowy Dwór Prudnicki przebiega droga wojewódzka

Kultura

edytuj

We wsi znajduje się kaplica wiejska, wzniesiona w 1989[7]. W kaplicy w Nowym Dworze Prudnickim umieszczana jest „korona” upleciona z kłosów zboża, którą według zwyczaju co roku plotą mieszkańcy Rzepcza lub Nowego Dworu Prudnickiego. Po czasie zostaje przeniesiona do miejscowej świetlicy. Wybrani absolwenci szkoły podstawowej mieszkający w Nowym Dworze Prudnickim dostają obowiązek wystrojenia kaplicy[21].

Religia

edytuj
 
Kaplica

Katolicy z Nowego Dworu Prudnickiego należą do parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kierpniu (dekanat Głogówek). Przy posesji numer 27[21] znajduje się kaplica św. Jana i Pawła męczenników[34], wzniesiona w 1950, o czym świadczy napis nad wejściem do niej. Wyżej umieszczono obraz z podpisem: „ŚW. JAN I PAWEŁ. PATRONI PRZECIW GRADU I BŁYSKAWIC”[21]. Pomiędzy Rzepczem i Nowym Dworem Prudnickim znajduje się kapliczka z wizerunkiem św. Franciszka. Jest to jedna z kapliczek, które wyznaczały granice pól należących do rodziny Oppersdorffów[35].

  •  
    Krzyż przydrożny
  •  
    Krzyż przydrożny
  •  
    Obraz na kaplicy

Turystyka

edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Nowym Dworze Prudnickim[36].

12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Nowy Dwór Prudnicki prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”[37].

Bezpieczeństwo

edytuj

Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Nowym Dworze Prudnickim było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[38].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 6 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[39].

Teren wsi, jak i całej gminy Krapkowice, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[40]. Gminę Krapkowice obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[41].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 89974
  2. ↑ a b NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 844 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Nowy Dwór Prudnicki, [w:] Grzegorz Szyniec, Spis miejscowości Śląska, Lasowice Wielkie 2021, s. 126.
  5. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-20].
  6. ↑ Andrzej Dereń, Nazwa oficjalna nieużywana, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 28 (399), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 16 czerwca 1998, s. 12, ISSN 1231-904X.
  7. ↑ a b c d e f Nowy Dwór Prudnicki [online], krapkowice.pl [dostęp 2024-01-25] (pol.).
  8. ↑ Po co są nazwy?, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 44 (309), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 3 listopada 1996, s. 13, ISSN 1231-904X.
  9. ↑ a b c d Smarzly 2001 ↓, s. 36.
  10. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 35.
  11. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  12. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  13. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  14. ↑ a b c d Smarzly 2001 ↓, s. 37.
  15. ↑ 966 Neuhof (Nowy Dwór Prudnicki) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 17 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  16. ↑ a b Smarzly 2001 ↓, s. 38.
  17. ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
  18. ↑ Wynik wyborów w Prudnickiem, „Gazeta Opolska”, 284, Opole: Nakładem Wydawnictwa „Gazety Opolskiej”, 5 grudnia 1919, s. 1.
  19. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  20. ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2023-12-05]. (niem.).
  21. ↑ a b c d Andrzej Dereń, Od gradu i błyskawic, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 28 (399), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 16 czerwca 1998, s. 11, ISSN 1231-904X.
  22. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  23. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  24. ↑ Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11.
  25. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  26. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
  27. ↑ Renata Larysz. Fonetyczne i leksykalne cechy dialektu głogóweckiego. „Ziemia Prudnicka”, s. 144, 2007. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
  28. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  29. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  30. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  31. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2024-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-13] (niem.).
  32. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 100.
  33. ↑ a b c d e Nowy Dwór Prudnicki [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-04-18], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  34. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
  35. ↑ Stanisław Stadnicki, Strażniczki dóbr pana na Głogówku, „Życie Głogówka”, 5 (326), Głogówek: MGOK na zlecenie Urzędu Miejskiego, maj 2023, s. 13, ISSN 1425-9591.
  36. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  37. ↑ Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X.
  38. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 581.
  39. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  40. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  41. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nowy_Dwór_Prudnicki&oldid=74976855”