Mikołaj Sieniawski (hetman wielki koronny)
Mikołaj Sieniawski herbu Leliwa (ur. 1489, zm. 1569) – hetman wielki koronny, wojewoda bełski i ruski, rotmistrz jazdy obrony potocznej w latach 1522–1566[1], kalwinista[2].
 Nagrobek M. Sieniawskiego (u góry) i jego syna Hieronima w kaplicy zamkowej w Brzeżanach | |
 Leliwa | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci |
1569 |
| Ojciec |
Rafał z Sieniawy |
| Matka |
Agnieszka Cebrowska |
| Żona |
Katarzyna Kola |
| Dzieci |
Hieronim, Mikołaj, Rafał, Jan Sieniawski (zm. 1583), Anna |
Życiorys
edytujSyn chorążego halickiego Rafała z Sieniawy[3] i Agnieszki Cebrowskiej. Ojciec Mikołaja, hetmana polnego koronnego i Anny Sieniawskiej, którą poślubił Spytek Wawrzyniec Jordan.
W 1512 wziął udział w bitwie pod Łopusznem. Od 1518 był dworzaninem króla Zygmunta I Starego. Od 1522 brał udział w walkach z Tatarami i Mołdawianami. Poseł na sejm piotrkowski 1524/1525 roku z ziemi halickiej[4]. W latach 1530–1537 był rotmistrzem jazdy na Podolu. W 1531 został strażnikiem polnym koronnym. Na jego barkach spoczęła wówczas obrona Rzeczypospolitej przed rajdami czambułów tatarskich pustoszących Podole i Bracławszczyznę. Stanął na czele obrony potocznej. Brał udział w bitwie pod Obertynem w 1531. Pod hetmanem Janem Tarnowskim wygrał kilkanaście bitew. W 1532 został podkomorzym halickim. W 1537 został kasztelanem bełskim. W 1539 był już hetmanem polnym. W 1542 wojewodą bełskim, a w 1553 wojewodą ruskim. W roku 1552 wprowadził na tron mołdawski jako lennika Polski Aleksandra Lăpușneanu. W 1561 dostał upragnioną buławę wielką koronną i był do śmierci czujnym strażnikiem granic wschodnich.
Był jednym z największych przeciwników ruchu egzekucyjnego i wielkim zwolennikiem unii Korony z Litwą.
Lokacje miast
Mikołaj Sieniawski był założycielem wielu miast. Oprócz siedziby rodowej Brzeżan, założonych w 1530 r., założył także Borek w 1530 r., Sieniawskie Pole nad Ikawą w 1543 r., Kałusz w 1549 r. i Mikołajów nad Maniłówką w 1555 r.
Życie prywatne
edytujMiał czterech synów: Hieronima Sieniawskiego – wojewodę ruskiego, starosę halickiego, kołomyjskiego; Mikołaja Sieniawskiego – kasztelana kamienieckiego, hetmana polnego koronnego, starostę stryjskiego; Rafała Sieniawskiego, ożenionego z Katarzyną Dziaduską h. Jelita, starościanką konińską; Jana Sieniawskiego – ożenionego z NN Herburtówną, córką kasztelana lwowskiego.
Jego nagrobek oraz nagrobki potomków (m.in.): syna Hieronima (z 1583) oraz wnuka Adama Hieronima (z 1619), znajdują się w kaplicy zamkowej w mieście, które założył – Brzeżanach.
Przypisy
edytuj- ↑ Marek Plewczyński, Żołnierz jazdy obrony potocznej za panowania Zygmunta Augusta, Warszawa 1985, s. 282.
- ↑ Julian Bukowski, Dzieje reformacyi w Polsce od wejścia jej do Polski aż do jej upadku. T. 1 : Początki i terytoryalne rozprzestrzenienie się reformacyi. 1883, s. 304.
- ↑ Сzasem w dawniejszej literaturze wzmiankowany jako syn Hieronima → zob.: Rzut oka na przeszłość Brzeżan. [W:] Brzeżany 1530-1930. Złoczów : J. Landesberg, 1930, s. 7.
- ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 69.
Bibliografia
edytuj- Józef Czernecki: Brzeżany. Pamiątki i wspomnienia. Lwów, 1905.
- Kazimierz Kuśnierz: Sieniawa. Założenia rezydencjonalne Sieniawskich. Kraków, 1984.
- Maurycy Maciszewski: Brzeżany w czasach Rzeczypospolitej Polskiej. Brody, 1911.
- Bartosz Paprocki: Herby rycerstwa polskiego. 1858. (Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa). s. 487.
- Marek Plewczyński: Sieniawski Mikołaj h. Leliwa (ok. 1520–1584). [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXVII/1, zeszyt 152. Warszawa – Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1996, 1–176 s., s. 123–130.
- Stefan Wiśniewski: Przewodnik po Brzeżanach i okolicy. Tarnopol, 1939.
Linki zewnętrzne
edytuj- Sieniawscy (01). mariusz.eu.pn. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-06)].