Deklinacja (astronomia)

Deklinacja (łac. declinatio – „odchylenie”, oznaczana symbolem δ) – jedna ze współrzędnych określających położenie ciała w obydwu układach równikowych: równonocnym i godzinnym. Definiujemy ją jako kąt pomiędzy kierunkiem poprowadzonym od obserwatora do obiektu a płaszczyzną równika niebieskiego. Obiekty położone na północnej półkuli nieba mają deklinację dodatnią (od 0° do 90°), a na południowej ujemną (od 0° do -90°).

Rektascensja (ang. – right ascension) i deklinacja zaznaczone na sferze niebieskiej.

Długoczasowe zdjęcie ilustrujące ruch dobowy nieba. Gwiazdy zdają się zataczać kręgi wokół bieguna niebieskiego (δ = 90°). Najdłuższe ślady zakreślają ciała znajdujące się na równiku niebieskim (δ = 0°). Dystans pokonywany w czasie ekspozycji na detektorze jest proporcjonalny do cosinusa deklinacji.

Zjawisko precesji skutkuje powolną zmianą współrzędnych astronomicznych (w tym rektascensji). Dlatego też oprócz nich podaje się również epokę, dla której zostały one wyznaczone (np. J2000.0).

Warunki widoczności ciał niebieskich

Dla obserwatora znajdującego się na północnej szerokości geograficznej $\varphi ,$ ciała niebieskie o deklinacji

$\delta >90^{\circ }-\varphi$

znajdują się cały czas nad horyzontem (również podczas dolnej kulminacji). Gwiazdy spełniające ten warunek nazywamy okołobiegunowymi (nigdy niezachodzącymi).

Obiekty, których deklinacja

$\delta <\varphi -90^{\circ }$

nigdy nie pojawiają się nad horyzontem.

Te znajdujące się w paśmie

$90^{\circ }-\varphi >\delta >\varphi -90^{\circ }$

podczas jednej doby gwiazdowej zarówno wschodzą, jak i zachodzą.

Wysokość ciała niebieskiego nad horyzontem podczas górowania (w trakcie przechodzenia przez południk niebieski) wynosi

• dla $\delta >\varphi$ (górowanie na północ od zenitu):

$h=90^{\circ }+\varphi -\delta$

• dla $\delta <\varphi$ (górowanie na południe od zenitu):

$h=90^{\circ }-\varphi +\delta .$

W przypadku, gdy $\delta =\varphi ,$ górowanie następuje w zenicie.

Zobacz też

• rektascensja

Bibliografia

• Eugeniusz Rybka: Astronomia ogólna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1952, s. 28–34.
• Jan Mietelski: Astronomia w geografii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013. ISBN 978-83-01-13432-7. Brak numerów stron w książce
• Bogdan Wszołek, Agnieszka Kuźmicz: Elementy astronomii dla geografów. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 13. ISBN 978-83-88424-44-1.
• Konrad Rudnicki: Astronomia. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1970, s. 24.

Linki zewnętrzne

• Astronawigacja: Układ równikowy, rektascensja, rzut biegunowy, kąty godzinne (czasowe). Navipedia.pl