Cyraneczka (zwyczajna)
Cyraneczka zwyczajna, cyraneczka[4] (Anas crecca) – gatunek średniego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Przeloty w marcu–kwietniu i sierpniu–październiku.
| Anas crecca[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
_near_Hodal,_Haryana_W_IMG_6577.jpg) Samiec | |||
_near_Hodal,_Haryana_W_IMG_6509.jpg) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
cyraneczka zwyczajna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 zasięg gniazdowania zasięg występowania przez cały rok zasięg zimowania | |||
.jpg)
Systematyka
Wyróżniono dwa podgatunki A. crecca[5]:
Morfologia
- Cechy gatunku
- Najmniejsza kaczka pływająca Europy. Samiec w szacie godowej ma kasztanowatą głowę i górną część szyi. Bok głowy z zielonoczarnym pasem z połyskiem, od koloru kasztanowego oddziela tę plamę zółto-biała otoczka, które następnie łączy się u nasady dzioba. Pierś kremowa z ciemnymi cętkami. Grzbiet i boki sinoszare z drobnym poprzecznym prążkowaniem. Tył grzbietu szarobrązowy. Na skrzydle lusterko w kolorze zielonkawej plamy na głowie, u obu płci. Samica z wierzchu brązowa z ciemnym cętkowanym deseniem. Spód biały. Podobnie wyglądają młodociane i samiec w okresie spoczynkowym.
- Spotkać ją można w stadach mieszanych z innymi kaczkami, ale trzyma się wtedy w osobnych grupkach. Wyróżnia się tym, że rzadko wyciąga szyję i jest mniejsza od reszty. Kaczor odzywa się wysokim "krek", a kaczka szybko powtarzającym się "ke ke ke".
- Wymiary średnie[2][4][6]
- Długość ciała ok. 30–43 cm
- Długość skrzydła 16–20 cm
- Rozpiętość skrzydeł 58–65 cm
- Masa ciał 200–450 g
Ekologia
- Biotop
- Różnorodne śródlądowe porośnięte roślinnością zbiorniki wodne, preferuje jednak niewielkie, gęsto zarośnięte oczka, stawy, rzeki o powolnym nurcie, bagna.
- Toki
- Pojawia się na wiosnę po stopieniu lodów. Dobierają się w pary wśród zimujących stad, więc przylatują parami. Toki są bardzo hałaśliwe, do tego stopnia, że słychać cały dźwięczny chór nawoływań. Odbywają się grupowo już na jesieni, a w odróżnieniu od krzyżówki każdy samiec aktywnie poszukuje samicy.[7]
- Gniazdo
- Na lądzie, w pewnym oddaleniu od wody, ukryte w gęstej roślinności, trawie, turzycach, trzcinach i pałkach oraz pod krzakami. Budowane przez samicę. Stanowi je płytka jamka wysłana częściami roślin, które zbierze w pobliżu. Stopniowo w czasie wysiadywania wyścieła je ciemnym puchem i jasnymi piórami z dwoma ciemnymi plamkami.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju - czerwcu 5-16 jaj (zwykle 8-11)[2] w kolorze żółtobiałym z zielonkawym odcieniem.
- Okres lęgowy
- Jaja wysiadywane "twardo" przez okres 21-23 dni przez samicę[2]. Odlatuje z niego w razie niebezpieczeństwa lub zakłócenia spokoju dopiero w ostatniej chwili. Samiec w tym czasie znajduje się na wodzie w pobliżu gniazda. Pisklęta są zagniazdownikami. Potomstwem opiekuje się wyłącznie samica, która prowadzi kaczęta od razu po obeschnięciu nad wodę. W pierwszych dniach po wykluciu wraca z nimi do gniazda dla odpoczynku. Pisklęta w puchu są bardzo podobne do młodych kaczki krzyżówki, choć są mniejsze i mają ciemny pasek pod okiem. Z końcem lata i na jesieni cyraneczki zbierają się w stada, które liczą tysiące osobników. Na zimowiska odlatują we wrześniu lub październiku. Dojrzałość płciową osiągają ok. 1 roku życia[2].
- Pożywienie
- Wiosną i latem to głównie pokarm zwierzęcy, jesienią i zimą - roślinny. Pożywienia szukają w wodzie, w płytkim mule i szlamie, przegrzebując dno.
Status i ochrona
W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)[3]. W Polsce gatunek łowny od 15 sierpnia do 21 grudnia[8].
Zobacz też
- ↑ Anas crecca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Carboneras 1992 ↓, s. 602.
- ↑ a b Anas crecca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Busse i in. 1990 ↓, s. 79.
- ↑ Frank Gill, David Donsker: Family Anatidae. IOC World Bird List: Version 4.1. [dostęp 2014-01-24]. (ang.).
- ↑ Sterry i in. 2002 ↓, s. 70.
- ↑ Miroslav Bouchner, Cyraneczka [w:] Zwierzęta łowne, wyd. Delta, Warszawa 1992
- ↑ Busse i in. 1990 ↓, s. 80.
Bibliografia
- Karel, Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
- Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
- Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.