predicaat

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  predicaat    (hulp, bestand)
• IPA: / prediˈkat / (3 lettergrepen)

Woordafbreking

• pre·di·caat

Woordherkomst en -opbouw

• Ontleend aan middeleeuws Latijn predicatum ‘benaming’, uit Laatlatijn praedicatum ‘dat wat over iets wordt uitgesproken’, op te vatten als Naamwoord van handeling van prediceren met het achtervoegsel -aat
  • [1] in de betekenis ‘passende benamingen’ aangetroffen vanaf 1523
  • [2] leenvertaling uit Duits Prädikat in de betekenis ‘eretitel, loffelijke bijvoeging’ aangetroffen vanaf 1815
  • [3] leenvertaling uit Frans prédicat in de betekenis ‘(grammaticaal) gezegde’ aangetroffen vanaf 1786 (zie vindplaats hieronder)
  • [4] in de betekenis ‘formele aanduiding’ aangetroffen vanaf 1796 (zie vindplaats hieronder)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	predicaat	predicaten
verkleinwoord	predicaatje	predicaatjes

Zelfstandig naamwoord

het predicaat o

1. kenmerkende benaming

   ▸ Nederland staat internationaal bekend als een land met een zeer ‘vriendelijk’ fiscaal beleid voor grote bedrijven, al verzet Den Haag zich vurig tegen het predicaat belastingparadijs.

   ▸ Verder moeten de aanklachten tegen arrestanten van tafel en moet het predicaat ‘relschoppers’ van die groep af.

2. (pregnant) eretitel of loffelijke bijvoeging

   • Zijn bedrijf verkreeg het predicaat koninklijk. 

   ▸ Lukassen draagt het predicaat Bondsmeesterklasse van de Fotobond, wat wil zeggen dat ze tot de top van de Nederlandse amateurfotografen behoort.

3. (grammatica) gezegde

   ▸ Zelfstandige naamwoorden kunnen bijvoorbeeld niet alleen gebruikt worden als argument, maar ook als secondair predicaat (dat wil zeggen als tweede predicaat naast het werkwoord) of als bijwoordelijke bepaling in de zin.

   ▸ ⧖ By voorb. Cicero, quia est summus Orator, est imitandus, is eene Periode; maar zo ik enkeld zegge: Cicero est imitandus, of daar achter aan voege: quia est orator summus, zo is in beide deze gevallen geen Periode. De hoofdzin is: Cicero est imitandus. Scheide ik nu het subject, Cicero, van het Praedicaat, est imitandus, door den ingevoegden Zin, die de reden bevat, quia est orator summus, zo heb ik eene Periode.

4. (logica) formalisering van een propositie, (bewering, assertie)

   ▸ Een predicaat kan dus een eigenschap of een relatie zijn.

   ▸ ⧖ Alle verstandsdaaden, en dus ook de oordeelen, tot welke het denken zig laat te rug leiden, zyn alleen door begrippen mooglyk. Een begrip is anders niet dan praedicaat tot een mooglyk oordeel.

Schrijfwijzen

• predikaat (officiële spelling van 1955 tot 2006)
• praedicaat (officiële spelling tot 1955 en daarna nog toegelaten variant in officiële spelling tot 1996)

Synoniemen

• [1] betiteling
• [3] gezegde

Hyponiemen

• [1] adelspredicaat, goedkeuringspredicaat
• [3] nominaal predicaat, verbaal predicaat

Afgeleide begrippen

• [3] predicaatsadjectief, predicaatsbepaling, predicaatsnomen, predicaatswoord, predicaatszin
• [4] predicatenlogica

Vertalingen

    3. (grammaticaal) gezegde   

Duits: Prädikat (de) o Engels: predicate (en) Frans: prédicat (fr) m Italiaans: predicato (it) m

Portugees: predicadom (pt) m Spaans: predicado (es) m Zweeds: predikat (sv)

Gangbaarheid

• Het woord predicaat staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "predicaat" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
93 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.