hoofd

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  hoofd    (hulp, bestand)
• IPA: / hoft / (1 lettergreep); /ɦoːft/

Woordafbreking

• hoofd

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘kop’ voor het eerst aangetroffen in 901

afkomstig van: Middelnederlands: hovet Oudnederlands: hōvit Germaans: *haubudan Indo-Europees: *káput

Verwant in Germaans: West: Engels: head (Angelsaksisch: hēafod), Duits: Haupt, (Oudhoogduits: houbit), Fries: haed, haude (Oudfries: hāved, hāfd) Noord: Zweeds: huvud, Deens: hoved, Noors: hode, (Oudnoords: haufuð), IJslands: höfuð, Faeröers: høvd Oost: Gotisch: haubiþ

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	hoofd	hoofden
verkleinwoord	hoofdje	hoofdjes

Zelfstandig naamwoord

het hoofd o

1. (anatomie) bovenste deel van het lichaam boven de hals, waarin zich de hersenen en oren, ogen en neus bevinden

   • Vroeger werden misdadigers van het hoofd ontdaan. 

   ▸ Na een gigantische knal vlak boven ons hoofd stonden de stoere jonge gasten binnen tien seconden ook binnen. Zelfs zij waren zich rot geschrokken van de klap, en beseften dat het nu menens was. De meeste gezichten had ik nog nooit gezien.

2. (figuurlijk) hoogste of voorste deel van een geheel

   • Aan het hoofd van de tafel stond een beeldje. 

3. (figuurlijk) belangrijker, hoogste (als eerste deel van een samenstelling)

   • Je moet hoofd- en bijzaken uit elkaar te houden. 

4. (bedrijfskunde) (figuurlijk), iemand die leiding geeft aan een onderdeel van een organisatie

   • Hij is het hoofd van de afdeling. 

5. (waterbeheer) haaks op een rivieroever of kust aangelegde krib, dam, golfbreker of (wandel-) pier

   • Op de hoofden zijn altijd wel hengelaars aan het vissen. 

6. (scheepvaart) uitgebouwde aanlegsteiger of losplaats
7. (taalkunde) kernwoord van een constituent [2] (meestal een zelfstandig naamwoord of werkwoord)

1= hoofd, 2= gezicht, 3= hals, 4= schouder, 5= borst, 6= buik, 7= heup, 8= onderbuik, 9= penis, 10= dijbeen, 11= knie, 12= been, 13= enkel, 14= voet, 15= bovenarm, 16= elleboog, 17= onderarm, 18= pols, 19= hand

Synoniemen

• [1]: bol, harses, kanis, kersenpit, knar, kop
• [5]: krib, havendam, pier, steiger, wandelpier

Verwante begrippen

• [5]: brug, dam, dijk, golfbreker

Hyponiemen

   

Zuiderhoofd aardappelhoofd achterhoofd adjunct-hoofd afdelingshoofd babyhoofd balhoofd balkhoofd bedrijfshoofd bendehoofd benedenhoofd bestuurshoofd binnenhoofd blokhoofd blootshoofds bosschenhoofd bovenhoofd briefhoofd brievenhoofd bruggenhoofd buitenhoofd bureauhoofd clanhoofd clusterhoofd daashoofd departementshoofd diensthoofd districtshoofd divisiehoofd doodshoofd dorpshoofd dwaashoofd dwarshoofd eihoofd ex-hoofd ezelshoofd familiehoofd gezinshoofd giethoofd gildhoofd groepshoofd groothoofd havenhoofd hazenhoofd heethoofd ijlhoofd kaalhoofdig kinderhoofd kruishoofd kunsthoofd laadhoofd landhoofd leeghoofd leerhoofd legerhoofd loshoofd mannenhoofd manshoofd medusahoofd mensenhoofd nachthoofd nethoofd okshoofd onderhoofd opperhoofd oud-hoofd paalhoofd paardenhoofd per hoofd pothoofd potshoofd punthoofd raaghoofd rayonhoofd reekshoofd regeringshoofd rijshoofd robothoofd roedehoofd schijthoofd schildhoofd schoolhoofd sectorhoofd sluishoofd staatshoofd stamhoofd stijfhoofd stijfhoofdig strandhoofd strottenhoofd studiehoofd subhoofd sufhoofd unithoofd veerhoofd voorhoofd vrouwenhoofd walhoofd wandelhoofd warhoofd waterhoofd wijkhoofd wijshoofd zeehoofd zulthoofd zwaarhoofd zwakhoofd zwakhoofdig zwijnshoofd

Afgeleide begrippen

   

Hoofddorp Hoofdhaar hardhoofdig hoofd-van-jut hoofdaandeelhouder hoofdaanklaagster hoofdaanklager hoofdaannemer hoofdaccent hoofdact hoofdacteur hoofdactiviteit hoofdactrice hoofdader hoofdadministrateur hoofdadvocaat-generaal hoofdafdeling hoofdagent hoofdagentschap hoofdakte hoofdaltaar hoofdambtenaar hoofdarbeid hoofdarbeider hoofdarbiter hoofdarchitect hoofdargument hoofdartikel hoofdarts hoofdas hoofdassistent hoofdattractie hoofdauteur hoofdbaan hoofdbaas hoofdbalk hoofdband hoofdbedekking hoofdbedoeling hoofdbedrijf hoofdbedrijfschap hoofdbeeld hoofdbeginsel hoofdbeklaagde hoofdbekommernis hoofdberoep hoofdbespeler hoofdbestanddeel hoofdbestuur hoofdbestuurder hoofdbestuurslid hoofdbetrachting hoofdbetrekking hoofdbeuk hoofdbeweging hoofdbewerker hoofdbewerking hoofdbewoner hoofdbezigheid hoofdbezwaar hoofdbibliothecaris hoofdbibliotheek hoofdbijeenkomst hoofdblessure hoofdboek hoofdboodschap hoofdbreken hoofdbrekend hoofdbreker hoofdbrok hoofdbron hoofdburcht hoofdbureau hoofdcategorie hoofdcijfer hoofdcoach hoofdcommies hoofdcommissaris hoofdcompetitie hoofdcomponent hoofdcomputer hoofdconclusie hoofdconducteur hoofdconservator hoofdcontroleur hoofdcortège hoofdcultuur hoofddader hoofddeel hoofddeksel hoofddeugd hoofddiagonaal hoofddirecteur hoofddirectie hoofddirectielid hoofddirectory hoofddocent hoofddoek hoofddoekje hoofddoel hoofddoelstelling hoofdeconoom hoofdeigenaar hoofdeiland hoofdeind hoofdeinde hoofdelement hoofdelijk hoofdeling hoofdeloos hoofdentree hoofdfase hoofdfeit hoofdfiguur hoofdfilm hoofdfonds hoofdframe hoofdfunctie hoofdgang hoofdgasleiding hoofdgast hoofdgebaar hoofdgebied hoofdgeboorte hoofdgebouw hoofdgebruiker hoofdgedachte hoofdgeld hoofdgeneesheer hoofdgerecht hoofdgeschud hoofdgestel hoofdgetuige hoofdgod hoofdgodsdienst hoofdgraadmeter hoofdgracht hoofdgroep hoofdhaar hoofdhuid hoofdhuis hoofdhuurder hoofdidee hoofdig hoofdijzer hoofdindex hoofdingang hoofdingenieur hoofdingrediënt hoofdinhoud hoofdinspecteur hoofdinspectie hoofditem hoofdkaas hoofdkabel hoofdkanaal hoofdkantoor hoofdkap hoofdkapitein hoofdkarakter hoofdkassière hoofdkenmerk hoofdkerk hoofdklasse hoofdklasser hoofdklemtoon hoofdkleur hoofdkleuterleidster hoofdknik hoofdkostwinner hoofdkraan hoofdkromming hoofdkussen hoofdkwaal hoofdkwartier hoofdkwetsuur hoofdlading hoofdlamp hoofdleenman hoofdleger hoofdleider hoofdleiding hoofdleidster hoofdletsel hoofdletter hoofdleverancier hoofdligger hoofdligging hoofdlijn hoofdling hoofdlocatie hoofdlozing hoofdluis hoofdmaaltijd hoofdmachinist hoofdmacht hoofdman hoofdmarkt hoofdmast hoofdmedewerker hoofdmeester hoofdmenu hoofdmeting hoofdmiddel hoofdmoment hoofdmonitor hoofdmoot hoofdmotief hoofdmotor hoofdnaamruimte hoofdneiging hoofdnerf hoofdnet hoofdnoot hoofdnummer hoofdofficier hoofdonderdeel hoofdonderhandelaar hoofdonderwerp hoofdonderwijzer hoofdonderwijzeres hoofdonderzoeker hoofdontwerper hoofdoorzaak hoofdopdracht hoofdopzichter hoofdorgaan hoofdoverspanning hoofdpagina hoofdparticipant hoofdpartij hoofdpeluw hoofdpersonage hoofdpersoon hoofdpiet hoofdpijler hoofdpijn hoofdplaat hoofdplaats hoofdpodium hoofdpoort hoofdpost hoofdpostkantoor hoofdpriesteres hoofdprijs hoofdprincipe hoofdprobleem hoofdproduct hoofdprogramma hoofdpropagandist hoofdpunt hoofdrailnet hoofdredacteur hoofdredacteurschap hoofdredactie hoofdredactioneel hoofdredactrice hoofdreden hoofdreeks hoofdregel hoofdregister hoofdrekenen hoofdrenmuis hoofdrestaurant hoofdrestaurateur hoofdrichting hoofdrijbaan hoofdriool hoofdrivier hoofdrol hoofdroos hoofdroute hoofdruimte hoofdschakelaar hoofdschedel hoofdscheidsrechter hoofdschema hoofdschool hoofdschotel hoofdschudden hoofdschuddend hoofdschuld hoofdschuldige hoofdscout hoofdseinpaal hoofdsieraad hoofdslagader hoofdsom hoofdsoort hoofdspeler hoofdspiegel hoofdsponsor hoofdspoor hoofdspreker hoofdstad hoofdstation hoofdstedeling hoofdstel hoofdstelling hoofdstembureau hoofdsteun hoofdstoel hoofdstof hoofdstraat hoofdstraf hoofdstreek hoofdstroming hoofdstroom hoofdstructuur hoofdstudie hoofdstuk hoofdtaak hoofdtaal hoofdtabel hoofdtafel hoofdtak hoofdtekst hoofdtelefoon hoofdtelwoord hoofdtentoonstelling hoofdthema hoofdtijdvak hoofdtitel hoofdtoernooi hoofdtooi hoofdtoon hoofdtoonsoort hoofdtornooi hoofdtouw hoofdtrainer hoofdtransplantatie hoofdtrap hoofdtrek hoofdtrens hoofdtribune hoofduitvoerder hoofdvaart hoofdvak hoofdvakker hoofdvariant hoofdveld hoofdverantwoordelijk hoofdverantwoordelijke hoofdverantwoordelijkheid hoofdverblijf hoofdverblijfplaats hoofdverdachte hoofdverhaal hoofdverkeersader hoofdverkeersweg hoofdverpleegkundige hoofdverpleegster hoofdverpleger hoofdvestiging hoofdvlak hoofdvlees hoofdvlies hoofdvoedsel hoofdvogel hoofdvoorwaarde hoofdvorm hoofdvraag hoofdwacht hoofdwas hoofdweg hoofdwegennet hoofdwerk hoofdwerkplaats hoofdwerktuigkundige hoofdwerkwoord hoofdwet hoofdwond hoofdwoning hoofdwortel hoofdzaak hoofdzaal hoofdzeer hoofdzeil hoofdzetel hoofdzin hoofdzitting hoofdzonde hoofdzorg hoofdzuster hoofdzweer kaalhoofdig langhoofdig meerhoofdig onthoofden tweehoofdig zwaarhoofdig

Uitdrukkingen en gezegden

   

Boter op het hoofd hebben Zelf ook schuldig zijn (verkorte vorm van Wie boter op zijn hoofd heeft, moet niet in de zon gaan lopen) De hoofden bij elkaar steken Onderling overleg voeren Een hoofd als een boei krijgen Een erg rode kleur krijgen in het gezicht, erg blozen Geen haar op mijn hoofd die daaraan denkt Ergens helemaal niets voor voelen Gloeiende/Vurige kolen op iemands hoofd stapelen Iemand die iets verkeerds gedaan heeft of die zich vijandig opstelt, in plaats van te straffen juist vriendelijk tegemoettreden, waardoor diegene beschaamd gemaakt wordt. (Bron: Bijbel en Cultuur) Het hoofd (net) boven water kunnen houden Net genoeg inkomen hebben om van te kunnen leven Het hoofd in de schoot leggen Opgeven en erin berusten Het hoofd koel houden Onder moeilijke omstandigheden rationeel blijven denken Het hoofd loopt me om Niet meer weten wat te doen (bijv. bij drukte) Het hoofd stoten Ergens onprettig tegenaan lopen Iemand de hand boven het hoofd houden Hem/haar in bescherming nemen, diegene (ten onrechte) buiten schot houden Iemand de oren van het hoofd eten. Verschrikkelijk veel eten (bij iemand). Iemand het hoofd bieden iemand weerstaan Iemand iets naar het hoofd slingeren Een verwensing of ander soort belediging richting iemand uiten Iemand voor het hoofd stoten Iemand beledigen Iets over het hoofd zien Iets vergeten of ontbreken Met het hoofd tegen de muur lopen Mislopen Niet goed bij zijn hoofd zijn Niet goed bij zinnen zijn Wie boter op zijn hoofd heeft, moet niet in de zon gaan lopen Wie zelf iets gedaan heeft wat verkeerd is, is niet de aangewezen persoon om een ander die iets soortgelijks heeft te beschuldigen Uit hoofde van op grond van iets, krachtens, wegens, vanwege Zich de haren uit het hoofd trekken Zwaar emotioneel geroerd zijn door angst, spijt of wanhoop • Ze had gebruld, zich de haren uit het hoofd getrokken, maar dat was allemaal al vlug weer over.   Ergens een hard hoofd in hebben ergens pessimistisch over zijn

Vertalingen

    1. een belangrijk lichaamsdeel, helemaal bovenaan het lichaam, waarin zich de hersenen...   

Akkadisch: rêš Albanees: kokë (sq) Catalaans: cap (ca) m Duits: Kopf (de) m Engels: head (en) Erzja: пря Estisch: pea (et) Fins: pää (fi) Frans: tête (fr) v Grieks: κεφάλι (el) o Hindi: सर (hi) Ido: cheva (io) Ingrisch: pää (izh) Italiaans: testa (it) v Japans: 頭 (ja) (atama) Kara (leu): bengina Krim-Tataars: qafa Kwai: gou Latijn: caput (la) o

Moksja: пря klassiek Nahuatl: cuaitl (nci) Noors: hode (no) o Nynorsk: hovud (nn) o Occitaans: cap (oc) m, tèsta (oc) v Pennsylvania-Duits: Kopp (pdc) m Pools: głowa (pl) v Russisch: голова (ru) (galavá) Quechua: uma (qu) Spaans: cabeza (es) v Tahitiaans: upoʻo (ty) Taroko: túnuh, tunuch Turks: baş (tr), kafa (tr) Vietnamees: đầu (vi) Wotisch: pää Yucateeks: pool Zweeds: huvud (sv) o

    2. het hoogste of het voorste deel   

Duits: Kopfende (de) o

    3. iemand die gezag heeft over anderen   

Duits: Leitung (de) v, Leiter (de) m, Leiterin (de) v Egyptisch: tp Engels: head (en) Japans: 長 (ja) (osa)

    5. golfbreker bij haveningang   

Duits: Mole (de) v Engels: jetty (en)

Frans: môle (fr) m

    iets over het hoofd zien   

Duits: etwas übersehen (de)

Gangbaarheid

• Het woord hoofd staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "hoofd" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.