Naar inhoud springen

zwart: verschil tussen versies

Uit WikiWoordenboek
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
De Wikischim (overleg | bijdragen)
18.818 bewerkingen
kGeen bewerkingssamenvatting
Snorrebot (overleg | bijdragen)
bots
560.304 bewerkingen
k →‎top: lidwoord voor trefwoord, doorloop 1.1
 
(10 tussenliggende versies door 6 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{| align=right border="2"
| colspan="3" style="height:200px;width:200px;background-color:#000000;" |
|}
{{=nld=}}
{{=nld=}}
{{kleurthumbnail|#000000|'''zwart'''}}
{{-pron-}}
{{-pron-}}
*{{sound}}: {{audio|nl-{{pn}}.ogg|{{pn}}|nld}}
*{{sound}}: {{audio|nl-{{pn}}.ogg|{{pn}}|nld}}
<!--*{{WikiW|IPA}}: {{IPA|/xxxx/|nld}}-->
*{{WikiW|IPA}}: {{IPA-nl-standaard|zwɑrt}}
{{-syll-}}
{{-syll-}}
*zwart
*zwart
{{-etym-}}
{{-etym-}}
*{{erfwoord|nld}} In de betekenis van ‘kleur waarbij licht niet wordt teruggekaatst’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1001 {{sijs}}
*{{erfwoord|nld}}, via {{dum}} {{Q|swart|dum}} van {{odt}} {{Q|swart|odt}}, in de betekenis van ‘kleur waarbij licht niet wordt teruggekaatst’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1001 {{wnt-r|M090345}} {{ebank}} {{sijs}}<br/>Dit woord is te herleiden tot {{ine}} [[*suord-]] of [[*surd-]] en [[cognaat]] met {{deu}} {{Q|schwarz|deu}}, {{nor}} {{Q|svart|nor}}, {{got}} {{Q|𐍃𐍅𐌰𐍂𐍄𐍃|got}} (swarts) en {{lat}} {{Q|sordidus|lat}}
*{{((}}
*Van het Oudnederlandse ''swart'', te herleiden
*:{{ine}}: [[*suord-]] of [[*surd-]]<ref>[http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/zwart ZWART (ROETKLEURIG)], etymologiebank.nl</ref>

{{==}}
*Verwant in Germaans:
*{{deu}}: [[schwarz]]
*{{got}}: [[swartizl]]

{{==}}
*{{lat}}: [[sordidus]]
{{))}}
{{-nlnoun-|{{pn}}|[[{{pn}}en]]|-|-}}
{{-nlnoun-|{{pn}}|[[{{pn}}en]]|-|-}}
{{-noun-|nld}}
{{-noun-|nld}}
'''{{pn}}''' {{n}}
{{-l-|n}}
#{{kleur|nld}} achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt
#{{kleur|nld}} kleur die wordt waargenomen als iets helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt
{{bijv-1|Heeft u die ook in het '''{{pn}}'''?}}
{{bijv-1|Heeft u die ook in het '''{{pn}}'''?}}
{{bijv-1|'''Zwart''' is de kleur van rouw, van de zondeval en van de Satan die zich afkeert van het Licht.<ref>[https://www.volkskrant.nl/boeken/bijbels-zwart-is-uit-leve-de-groene-bijbel~a4426853/ Bijbels zwart is uit, leve de Groene Bijbel], Erik van den Berg, 3 december 2016</ref>}}
{{bijv-1|'''Zwart''' is de kleur van rouw, van de zondeval en van de Satan die zich afkeert van het Licht.<ref>[https://www.volkskrant.nl/boeken/bijbels-zwart-is-uit-leve-de-groene-bijbel~a4426853/ Bijbels zwart is uit, leve de Groene Bijbel], Erik van den Berg, 3 december 2016</ref>}}
Regel 34: Regel 20:
#{{kleur|nld}} de kleur {{pn}} hebbend
#{{kleur|nld}} de kleur {{pn}} hebbend
{{bijv-1|Hij had een '''{{pn}}''' pak aan.}}
{{bijv-1|Hij had een '''{{pn}}''' pak aan.}}
{{citeer|boek|jaar=2018|auteur=Tim Voors|titel=Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada|uitgave=eBook: Mat-Zet bv, Soest|uitgever=Fontaine Uitgevers |taal=nl|citaat= De zwart verkoolde buitenkant omhulde zacht, wit vlees.}}
#{{figuurlijk|nld}} een donker gelaat of uiterlijk hebbend, opgevat als een etnisch kenmerk
#{{figuurlijk|nld}} een donker gelaat of uiterlijk hebbend, opgevat als een etnisch kenmerk
{{citeer|boek|citaat=Een seecker Moorjaen komende in't Sticht van Munster, quam voor een Hecke, alwaer hy niet wel door kon, en een Boer daer ontrent wesende, riep hem om het Hecke open te doen: Den Boer desen '''zwarten''' Mensche siende, was vervaert, en dorst niet komen, den Moorjaen begon te schelden, en dreyghde hem te slaen. |auteur=Jan Pietersz. Meerhuysen |titel=, Clucht van een Moorjaen en een Boer |intitel=De geest van Jan Tamboer of Uytgeleeze stoffe voor de klucht-lievende ionckheydt |jaar=1659 |uitgever= uitgever onbekend, Amsterdam |pagina=p. p. 221.|url=https://www.dbnl.org/tekst/meer017gees01_01/meer017gees01_01_0228.php?q=zwarten#hl1}}
{{citeer|boek|citaat=Een seecker Moorjaen komende in't Sticht van Munster, quam voor een Hecke, alwaer hy niet wel door kon, en een Boer daer ontrent wesende, riep hem om het Hecke open te doen: Den Boer desen '''zwarten''' Mensche siende, was vervaert, en dorst niet komen, den Moorjaen begon te schelden, en dreyghde hem te slaen. |auteur=Jan Pietersz. Meerhuysen |titel=, Clucht van een Moorjaen en een Boer |intitel=De geest van Jan Tamboer of Uytgeleeze stoffe voor de klucht-lievende ionckheydt |jaar=1659 |uitgever= uitgever onbekend, Amsterdam |pagina=p. p. 221.|url=https://www.dbnl.org/tekst/meer017gees01_01/meer017gees01_01_0228.php?q=zwarten#hl1 |taal=nl}}
{{citeer|boek|jaar=1973|auteur=Marijke van Raephorst |auteurlink=Marijke van Raephorst|titel=Het hele jaar rond: van Sinterklaas tot Sintemaarten|isbn=|pagina=14|uitgever=Lemniscaat|taal=nl|citaat=`'''Zwarte''' Piet of 'Pietje Pik', zo noemde het volk in de middeleeuwen de duivel. }}
{{citeer|boek|jaar=1973|auteur=Marijke van Raephorst |auteurlink=Marijke van Raephorst|titel=Het hele jaar rond: van Sinterklaas tot Sintemaarten|isbn=|pagina=14|uitgever=Lemniscaat |taal=nl|citaat=`'''Zwarte''' Piet of 'Pietje Pik', zo noemde het volk in de middeleeuwen de duivel. }}
#{{figuurlijk|nld}} somber, rampspoedig
#{{figuurlijk|nld}} somber, rampspoedig
{{bijv-1|Een '''{{pn}}e''' dag.}}
{{bijv-1|Een '''{{pn}}e''' dag.}}
{{bijv-1|Een '''{{pn}}''' scenario.}}
{{bijv-1|Een '''{{pn}}''' scenario.}}
#[[clandestien]], [[illegaal]]
#{{figuurlijk|nld}} [[clandestien]], [[illegaal]]
{{bijv-1|'''Zwart''' geld}}
{{bijv-1|'''Zwart''' geld}}
{{bijv-1|'''Zwart''' werken}}
{{bijv-1|'''Zwart''' werken}}
{{-hyper-}}

*[1] [[achromatisch]]
{{-adverb-|nld}}
'''{{pn}}'''
#{{kleur|nld}} de kleur {{pn}} hebbend
{{citeer|boek|jaar=2018|auteur=Tim Voors|titel=Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada|uitgave=eBook: Mat-Zet bv, Soest|uitgever=Fontaine Uitgevers|taal=nl|citaat= De zwart verkoolde buitenkant omhulde zacht, wit vlees.}}
#[[clandestien]], [[illegaal]]
{{bijv-1|'''Zwart''' werken}}

{{-hypo-}}
{{-hypo-}}
{{intens|nld}} [[allerzwartst]], [[inzwart]], [[diepzwart]], [[gitzwart]], [[inktzwart]], [[koolzwart]], [[overzwart]], [[pikzwart]], [[roetzwart]]
{{rel-top}}
{{rel-top}}
{{((}}
{{((}}
Regel 57: Regel 39:
*[[blauwzwart]]
*[[blauwzwart]]
*[[bruinzwart]]
*[[bruinzwart]]
*[[diepzwart]]
*[[diamantzwart]]
*[[fluweelzwart]]
*[[fluweelzwart]]
*[[geel-zwart]]
*[[geel-zwart]]
*[[gitzwart]]
*[[gitzwart]]
{{==}}
*[[grafietzwart]]
*[[grafietzwart]]

{{==}}
*[[grauwzwart]]
*[[grauwzwart]]
*[[grijs-zwart]]
*[[grijs-zwart]]
*[[grijszwart]]
*[[grijszwart]]
*[[groen-zwart]]
*[[groen-zwart]]
*[[inktzwart]]
*[[ivoorzwart]]
*[[ivoorzwart]]
*[[kolenzwart]]
*[[kolenzwart]]
{{==}}
*[[koolzwart]]
*[[koolzwart]]

{{==}}
*[[lampzwart]]
*[[lampzwart]]
*[[matzwart]]
*[[matzwart]]
*[[ogenzwart]]
*[[ogenzwart]]
*[[overzwart]]
*[[pikzwart]]
*[[platinazwart]]
*[[platinazwart]]
*[[poerzwart]]
*[[raafzwart]]
*[[raafzwart]]
*[[ravenzwart]]
*[[ravenzwart]]

{{==}}
{{==}}
*[[roetzwart]]
*[[roetzwart]]
Regel 97: Regel 74:
{{rel-top}}
{{rel-top}}
{{((}}
{{((}}
*[[Afrikaanse zwarte eend]]
*[[Afrikaanse zwarte kuifarend]]
*[[Afrikaanse zwarte scholekster]]
*[[Amerikaanse zwarte arend]]
*[[Amerikaanse zwarte beer]]
*[[Amerikaanse zwarte beer]]
*[[Amerikaanse zwarte beertje]]
*[[Amerikaanse zwarte eend]]
*[[Australische zwarte scholekster]]
*[[Aziatische zwarte beer]]
*[[Aziatische zwarte beer]]
*[[Aziatische zwarte beertje]]
*[[Aziatische zwarte rat]]
*[[Aziatische zwarte ratje]]
*[[Borneose zwarte gaai]]
*[[Cubaanse zwarte buizerd]]
*[[Europese zwarte schorpioen]]
*[[Europese zwarte weduwe]]
*[[Himalayaanse zwarte buulbuul]]
*[[Indische zwarte arend]]
*[[Indische zwarte kikker]]
*[[Maleise zwarte gaai]]
*[[Nieuw-Zeelandse zwarte scholekster]]
*[[Noord-Amerikaanse zwarte scholekster]]
*[[Zuid-Amerikaanse zwarte scholekster]]
*[[Zwartberg]]
*[[Zwarte Piet]]
*[[Zwarte Zee]]
*[[Zwartewaal]]
*[[Zwartsluis]]
*[[Zwartveen]]
*[[Zwartvoetindiaan]]
*[[gepuncteerde zwartschild]]
*[[gewone zwartschild]]
*[[gladde zwartschild]]
*[[groot zwart kapoentje]]
*[[grote zwarte smalboktor]]
*[[grote zwartschild]]
*[[kleine zwarte kerkuil]]
*[[kleine zwarte smalboktor]]
*[[oostelijke zwarte neushoorn]]
*[[oostelijke zwarte neushoornen]]
*[[op zwart zaad zitten]]
*[[platte zwartschild]]
*[[smalle zwartschild]]
*[[westelijke zwarte neushoorn]]
*[[westelijke zwarte neushoornen]]
*[[zuidelijke zwarte dolfijn]]
*[[zwart beertje]]
*[[zwart blaaskaakje]]
*[[zwart blauwtje]]
*[[zwart bootsmannetje]]
*[[zwart borsthaartje]]
*[[zwart boshoen]]
*[[zwart doodshoofdaapje]]
*[[zwart gat]]
*[[zwart gat]]
*[[zwart geld]]
*[[zwart gravertje]]
*[[zwart kaardertje]]
*[[zwart knotje]]
*[[zwart knuppeltje]]
*[[zwart lieveheersbeestje]]
*[[zwart muisje]]
*[[zwart muskushert]]
*[[zwart olijfgroen]]
*[[zwart olijfgroen]]
*[[zwart parelhoen]]
*[[zwart porseleinhoen]]
*[[zwart schilspinnetje]]
*[[zwart soldaatje]]
*[[zwart speldenknopje]]
*[[zwart verfdrupje]]
*[[zwart waterhoen]]
*[[zwart weeskind]]
*[[zwart wekkertje]]
*[[zwart wevertje]]
*[[zwart zien van]]
*[[zwart zien van]]
*[[zwart-Amerikaans]]
*[[zwart-Amerikaans]]
Regel 119: Regel 165:
*[[zwart-wittoestel]]
*[[zwart-wittoestel]]
*[[zwartachtig]]
*[[zwartachtig]]
*[[zwartbaard]]
*[[zwartbenig]]
*[[zwartbenig]]
*[[Zwartberg]]
*[[zwartblaar]]
*[[zwartblaar]]

{{==}}
*[[zwartblauw]]
*[[zwartblauw]]
*[[zwartboek]]
*[[zwartboek]]
*[[zwartbont]]
*[[zwartbont]]
*[[zwartborst]]
*[[zwartbrilstruikgors]]
*[[zwartbriltangare]]
*[[zwartbrood]]
*[[zwartbrood]]
*[[zwartbruin]]
*[[zwartbruin]]
*[[zwartbuikhamster]]
*[[zwartbuik]]
*[[zwartdag]]
*[[zwartdag]]
*[[zwartdruk]]
*[[zwartdruk]]
*[[zwarte aalscholver]]
*[[zwarte aardslak]]
*[[zwarte acaciamier]]
*[[zwarte albatros]]
*[[zwarte apollovlinder]]
*[[zwarte arend]]
*[[zwarte arendbuizerd]]
*[[zwarte baardvogel]]
*[[zwarte berghoningkruiper]]
*[[zwarte bergvink]]
*[[zwarte bes]]
*[[zwarte bes]]
*[[zwarte bessenpikker]]
*[[zwarte bijeneter]]
*[[zwarte bladjager]]
*[[zwarte bloedbij]]
*[[zwarte bodemkrabspin]]
*[[zwarte boloogwants]]
*[[zwarte bonenluis]]
*[[zwarte boomhop]]
*[[zwarte borstelspinnendoder]]
*[[zwarte bospatrijs]]
*[[zwarte bramenvlekmot]]
*[[zwarte bremblindwants]]
*[[zwarte bronsvleugelduif]]
*[[zwarte brulaap]]
*[[zwarte buidelspreeuw]]
*[[zwarte buizerd]]
*[[zwarte buulbuul]]
*[[zwarte c-uil]]
*[[zwarte caracara]]
*[[zwarte champignonbreedvoet]]
*[[zwarte dansvlieg]]
*[[zwarte dayallijster]]
*[[zwarte dennenbastkever]]
*[[zwarte dennenhoutwesp]]
*[[zwarte dikbekmiervogel]]
*[[zwarte dikstaartspitsmuis]]
*[[zwarte dolfijn]]
*[[zwarte doodgraver]]
*[[zwarte doos]]
*[[zwarte doos]]
*[[zwarte drietandglimmer]]
*[[zwarte duiker]]
*[[zwarte dwerghoningeter]]
*[[zwarte dwergloper]]
*[[zwarte dwergral]]
*[[zwarte eekhoorn]]
*[[zwarte eekhoorn]]
*[[zwarte eekhoorns]]
*[[zwarte eikenbladroller]]
*[[zwarte eikenmineermot]]
*[[zwarte ekster]]
*[[zwarte emoe]]
*[[zwarte erebia]]
*[[zwarte ezelhaas]]
*[[zwarte fiskaal]]
*[[zwarte fluweelloper]]
*[[zwarte fluweelvleermuis]]
*[[zwarte franjeaap]]
*[[zwarte frankolijn]]
*[[zwarte gaffelaardvlo]]
*[[zwarte galgspin]]
*[[zwarte gaten]]
*[[zwarte gier]]
*[[zwarte gierzwaluw]]
*[[zwarte glansstaartkolibrie]]
*[[zwarte glimwapenvlieg]]
*[[zwarte goean]]
*[[zwarte grassluiper]]
*[[zwarte grondblindwants]]
*[[zwarte grootoogboktor]]
*[[zwarte haakbladroller]]
*[[zwarte haakpalpmot]]
*[[zwarte halsbandwants]]
*[[zwarte havik]]
*[[zwarte heidelibel]]
*[[zwarte heidezakdrager]]
*[[zwarte heksenkruidmot]]
*[[zwarte herfstspinner]]
*[[zwarte hertenzwambreedvoet]]
*[[zwarte hokko]]
*[[zwarte houtduif]]
*[[zwarte ibis]]
*[[zwarte ibis]]
*[[zwarte ibisjes]]
*[[zwarte ibisje]]
*[[zwarte incakolibrie]]
*[[zwarte inkakolibrie]]
*[[zwarte kaketoe]]
*[[zwarte kardemom]]
*[[zwarte katvogel]]
{{==}}
*[[zwarte kerkuil]]
*[[zwarte kersenluis]]
*[[zwarte kiekendief]]
*[[zwarte kielnaaktslak]]
*[[zwarte klauwierkraai]]
*[[zwarte klokjeswants]]
*[[zwarte knotsdijboktor]]
*[[zwarte knotssprietkever]]
*[[zwarte koekoek]]
*[[zwarte koekoeksduif]]
*[[zwarte koekoekswouw]]
*[[zwarte koolaardvlo]]
*[[zwarte koolvis]]
*[[zwarte koolvis]]
*[[zwarte koolvissen]]
*[[zwarte kraai]]
*[[Zwarte Piet]]
*[[zwarte kroonkraanvogel]]
*[[zwarte kuifarend]]
*[[zwarte l-vlinder]]
*[[zwarte langsprietslakvlieg]]
*[[zwarte leeuwerik]]
*[[zwarte lijstertimalia]]
*[[zwarte lori]]
*[[zwarte mamo]]
*[[zwarte manakin]]
*[[zwarte markt]]
*[[zwarte mees]]
*[[zwarte mierklauwier]]
*[[zwarte miertapuit]]
*[[zwarte miervogel]]
*[[zwarte moerasloper]]
*[[zwarte moeraswapenvlieg]]
*[[zwarte monarch]]
*[[zwarte muntjak]]
*[[zwarte muskaatduif]]
*[[zwarte myolepta]]
*[[zwarte nachtzwaluw]]
*[[zwarte netelblindwants]]
*[[zwarte neushoorn]]
*[[zwarte neushoornen]]
*[[zwarte neushoornvogel]]
*[[zwarte oogbladroller]]
*[[zwarte ooievaar]]
*[[zwarte orgelvogel]]
*[[zwarte oropendola]]
*[[zwarte pad]]
*[[zwarte palpmot]]
*[[zwarte phoebe]]
*[[zwarte piewie]]
*[[zwarte pissebedvlieg]]
*[[zwarte pitohui]]
*[[zwarte populierenbladroller]]
*[[zwarte rat]]
*[[zwarte rat]]
*[[zwarte ratten]]
*[[zwarte rattenslang]]
*[[Zwarte Zee]]
*[[zwarte reiger]]
*[[zwarte reuzenmier]]
*[[zwarte rietkever]]
*[[zwarte rietprachtmot]]
*[[zwarte rietvink]]
*[[zwarte rijst]]
*[[zwarte roodborsttapuit]]
*[[zwarte roodstaart]]
*[[zwarte rozenbladroller]]
*[[zwarte ruiter]]
*[[zwarte rupsvogel]]
*[[zwarte sachembij]]
*[[zwarte salamander]]
*[[zwarte sierragors]]
*[[zwarte sijs]]
*[[zwarte sikkelsnavel]]
*[[zwarte snelloper]]
*[[zwarte snuitwapenvlieg]]
*[[zwarte solitaire]]
*[[zwarte specht]]
*[[zwarte spoorkoekoek]]
*[[zwarte spreeuw]]
*[[zwarte staafmier]]
*[[zwarte steenloper]]
*[[zwarte stekelstaartgierzwaluw]]
*[[zwarte steltkluut]]
*[[zwarte stern]]
*[[zwarte stormvogel]]
*[[zwarte streepschelp]]
*[[zwarte tangare]]
*[[zwarte tapaculo]]
*[[zwarte tapuit]]
*[[zwarte tapuittiran]]
*[[zwarte tinamoe]]
*[[zwarte tok]]
*[[zwarte trap]]
*[[zwarte trappist]]
*[[zwarte treurspecht]]
*[[zwarte troepiaal]]
*[[zwarte tubebij]]
*[[zwarte valk]]
*[[zwarte vanga]]
*[[zwarte veldmestkever]]
*[[zwarte vieroogbuidelrat]]
*[[zwarte vleerhond]]
*[[zwarte vlieg]]
*[[zwarte vuurwever]]
*[[zwarte waaierstaart]]
*[[zwarte wallaroe]]
*[[zwarte walstrowants]]
*[[zwarte waterspreeuw]]
*[[zwarte weduwe]]
*[[zwarte wegslak]]
*[[zwarte weidekokermot]]
*[[zwarte wespbij]]
*[[zwarte wespblaaskop]]
*[[zwarte wespendief]]
*[[zwarte wielewaal]]
*[[zwarte wipstaart]]
*[[zwarte witvleugeluil]]
*[[zwarte woudaap]]
*[[zwarte wouw]]
*[[zwarte zaadmier]]
*[[zwarte zee-eend]]
*[[zwarte zee-eend]]
*[[zwarte zeekoet]]
*[[zwarte zeggegalmug]]
*[[zwarte zijdevliegenvanger]]
*[[zwarte zwaan]]
*[[zwarte zwaardwalvis]]
*[[zwarte zwaluw]]
*[[zwarten]]
*[[zwarten]]
*[[zwarterik]]
*[[zwarterik]]
*[[Zwartewaal]]
*[[zwartewoudham]]
*[[zwartewoudham]]
*[[zwartfigurig]]
*[[zwartfigurig]]
*[[zwartfluwelen]]
*[[zwartfluwelen]]
*[[zwartgallig]]
*[[zwartgallig]]
*[[zwartgatje]]
*[[zwartgeblakerd]]
*[[zwartgeblakerd]]

{{==}}
*[[zwartgekleed]]
*[[zwartgekleed]]
*[[zwartgelakt]]
*[[zwartgelakt]]
*[[zwartgeldpraktijken]]
*[[zwartgerokt]]
*[[zwartgerokt]]
*[[zwartgeverfd]]
*[[zwartgeverfd]]
Regel 165: Regel 405:
*[[zwartgrijs]]
*[[zwartgrijs]]
*[[zwartgroen]]
*[[zwartgroen]]
*[[zwarthalszwaan]]
*[[zwarthandel]]
*[[zwarthandel]]
*[[zwarthandelaar]]
*[[zwarthandelaar]]
Regel 174: Regel 413:
*[[zwartjan]]
*[[zwartjan]]
*[[zwartjoekel]]
*[[zwartjoekel]]
*[[zwartkapiora]]
*[[zwartkever]]
*[[zwartkijken]]
*[[zwartkijken]]
*[[zwartkijker]]
*[[zwartkijker]]
Regel 180: Regel 421:
*[[zwartkoren]]
*[[zwartkoren]]
*[[zwartkous]]
*[[zwartkous]]
*[[zwartkrijt]]
*[[zwartlakens]]
*[[zwartlakens]]
*[[zwartlederen]]
*[[zwartlederen]]
*[[zwartleren]]
*[[zwartleren]]
*[[zwartlijf]]
*[[zwartlijven]]
*[[zwartlippig]]
*[[zwartlippig]]
*[[zwartmaken]]
*[[zwartmaken]]

{{==}}
*[[zwartmarmeren]]
*[[zwartmarmeren]]
*[[zwartmoeskervel]]
*[[zwartnervig]]
*[[zwartnervig]]
*[[zwartogig]]
*[[zwartogig]]
Regel 197: Regel 438:
*[[zwartrood]]
*[[zwartrood]]
*[[zwartschaap]]
*[[zwartschaap]]
*[[zwartscheendoek]]
*[[zwartschild]]
*[[zwartschrift]]
*[[zwartschrift]]
*[[Zwartsluis]]
*[[zwartspaarder]]
*[[zwartspaarder]]
*[[zwartspeler]]
*[[zwartspeler]]
Regel 204: Regel 446:
*[[zwartsteel]]
*[[zwartsteel]]
*[[zwarttanker]]
*[[zwarttanker]]
*[[Zwartveen]]
*[[zwartvis]]
*[[zwartvis]]
*[[zwartvissen]]
*[[zwartvissen]]
*[[zwartvisser]]
*[[zwartvisser]]
*[[zwartvisserij]]
*[[zwartvisserij]]
*[[zwartvleugelmonarch]]
*[[zwartvoet]]
*[[zwartvoet]]
*[[Zwartvoetindiaan]]
*[[zwartvoetje]]
*[[zwartwerken]]
*[[zwartwerken]]
*[[zwartwerker]]
*[[zwartwerker]]
*[[zwartwild]]
*[[zwartwild]]
*[[zwartwisselaar]]
*[[zwartwisselaar]]
*[[zwartwit]]
*[[zwartzijden]]
*[[zwartzijden]]
{{))}}
{{))}}
Regel 221: Regel 462:
{{-expr-}}
{{-expr-}}
{{rel-top}}
{{rel-top}}
{{fras|nld|op zwart zaad zitten|n=1}}
{{((}}
{{fras|nld|op zwart gaan|n=1}}
{{expr|'''Zwart''' van de honger zijn ( of zien)|Er uitgeteerd en mager uitzien}}
{{expr|'''Zwart''' van de honger zijn ( of zien)|Er uitgeteerd en mager uitzien}}
{{expr|'''Zwarte''' sneeuw zien|}}
{{expr|'''Zwarte''' sneeuw zien|}}
{{expr|De pot verwijt de ketel dat die '''zwart''' ziet|Een ander iets verwijten of hem aanwijzen als schuldige, terwijl degene die verwijt zich aan hetzelfde schuldig heeft gemaakt}}
{{expr|De '''zwarte''' dood|De [[pest#Zelfstandig naamwoord|pest]] en hierdoor veroorzaakte epidemieën}}
{{expr|De '''zwarte''' dood|De [[pest#Zelfstandig naamwoord|pest]] en hierdoor veroorzaakte epidemieën}}
{{expr|Een '''zwarte''' dag|Een dag waarop iets heel tragisch gebeurt}}
{{expr|Een '''zwarte''' dag|Een dag waarop iets heel tragisch gebeurt}}
Regel 232: Regel 473:
{{expr|Iets '''zwart''' inzien|Een negatieve, sombere blik hebben op iets}}
{{expr|Iets '''zwart''' inzien|Een negatieve, sombere blik hebben op iets}}
{{expr|Iets '''zwart''' op wit hebben|Een overeenkomst e.d. duidelijk vastgelegd hebben}}
{{expr|Iets '''zwart''' op wit hebben|Een overeenkomst e.d. duidelijk vastgelegd hebben}}
{{expr|Op '''zwart''' zaad zitten|Geen geld hebben}}
{{expr|'''Zwarte''' humor|Humor die de spot drijft met iets heel ernstigs, in een poging dit wat te relativeren}}
{{expr|'''Zwarte''' humor|Humor die de spot drijft met iets heel ernstigs, in een poging dit wat te relativeren}}
*''[[Zwart zien van]]''
*''[[zwart zien van]]''
{{))}}
{{rel-bottom}}
{{rel-bottom}}
{{-prov-}}
{{expr|De pot verwijt de ketel dat die '''zwart''' ziet|Een ander iets verwijten of hem aanwijzen als schuldige, terwijl degene die verwijt zich aan hetzelfde schuldig heeft gemaakt}}
{{-trans-}}
{{-trans-}}
{{trans-top|1. achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt}}
{{trans-top|1. kleur die wordt waargenomen als iets helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt}}
*{{afr}}: {{trad|af|swart}}
*{{afr}}: {{trad|af|swart}}
*{{sqi}}: {{trad|sq|zi}}
*{{sqi}}: {{trad|sq|zi}}
Regel 273: Regel 514:
*{{bel}}: {{trad|be|чорны}} {{m}}
*{{bel}}: {{trad|be|чорны}} {{m}}
{{trans-bottom}}
{{trans-bottom}}
{{refs}}
{{-adverb-|nld}}
{{-adverb-|nld}}
'''{{pn}}'''
'''{{pn}}'''
Regel 282: Regel 522:
{{-preval-}}
{{-preval-}}
{{wel-GB}}
{{wel-GB}}
{{Leesonderzoek-2013}}
{{crr13|N=100|V=100}}
{{-info-}}
{{-info-}}
{{kleuren-nld}}
{{kleuren-nld}}
{{refs}}


{{=act=}}
{{=act=}}
Regel 315: Regel 556:
# {{kleur|nds}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend
# {{kleur|nds}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend
# {{Q|zwart|nld}}; clandestien, illegaal
# {{Q|zwart|nld}}; clandestien, illegaal
{{-writ-}}
* [[swart]]
* [[swatt]]
* [[schwatt]]
{{-hyper-}}
* [[Klör]]


{{=sdz=}}
{{=sdz=}}
Regel 339: Regel 586:
'''zwart'''
'''zwart'''
# {{kleur|vel}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend
# {{kleur|vel}} {{Q|zwart|nld}}; de kleur zwart hebbend
{{-writ-}}
* [[swart]]

Huidige versie van 16 mrt 2024 om 21:25

Nederlands

 
zwart
Uitspraak
Woordafbreking
  • zwart
Woordherkomst en -opbouw
enkelvoud meervoud
naamwoord zwart zwarten
verkleinwoord - -

Zelfstandig naamwoord

het zwart o

  1. (kleur) kleur die wordt waargenomen als iets helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt
    • Heeft u die ook in het zwart? 
    • Zwart is de kleur van rouw, van de zondeval en van de Satan die zich afkeert van het Licht.[4] 
    • Grijs, wit en zwart zijn achromatische kleuren en dat betekent letterlijk dat dit kleuren zijn ‘zonder een echte kleur’.[5] 
stellend vergrotend overtreffend
onverbogen zwart zwarter zwartst
verbogen zwarte zwartere zwartste
partitief zwarts zwarters -

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) de kleur zwart hebbend
    • Hij had een zwart pak aan. 
    ▸ De zwart verkoolde buitenkant omhulde zacht, wit vlees.[6]
  2. (figuurlijk) een donker gelaat of uiterlijk hebbend, opgevat als een etnisch kenmerk
    ▸ Een seecker Moorjaen komende in't Sticht van Munster, quam voor een Hecke, alwaer hy niet wel door kon, en een Boer daer ontrent wesende, riep hem om het Hecke open te doen: Den Boer desen zwarten Mensche siende, was vervaert, en dorst niet komen, den Moorjaen begon te schelden, en dreyghde hem te slaen.[7]
    ▸ `Zwarte Piet of 'Pietje Pik', zo noemde het volk in de middeleeuwen de duivel.[8]
  3. (figuurlijk) somber, rampspoedig
    • Een zwarte dag. 
    • Een zwart scenario. 
  4. (figuurlijk) clandestien, illegaal
    • Zwart geld 
    • Zwart werken 
Hyperoniemen
Hyponiemen
   
Afgeleide begrippen
   
Uitdrukkingen en gezegden
   
Er uitgeteerd en mager uitzien
  • Zwarte sneeuw zien
  • De zwarte dood
De pest en hierdoor veroorzaakte epidemieën
  • Een zwarte dag
Een dag waarop iets heel tragisch gebeurt
  • Het zwarte schaap zijn
Totaal anders dan de rest zijn, dat wil zeggen: de schuld van alles krijgen
  • Hij liegt, dat hij zwart ziet (of wordt)
Hij is een aartsleugenaar
  • Iemand zwart maken
Lelijke dingen over iemand vertellen
  • Iets zwart inzien
Een negatieve, sombere blik hebben op iets
  • Iets zwart op wit hebben
Een overeenkomst e.d. duidelijk vastgelegd hebben
  • Zwarte humor
Humor die de spot drijft met iets heel ernstigs, in een poging dit wat te relativeren
Spreekwoorden
  • De pot verwijt de ketel dat die zwart ziet
Een ander iets verwijten of hem aanwijzen als schuldige, terwijl degene die verwijt zich aan hetzelfde schuldig heeft gemaakt
Vertalingen
    1. kleur die wordt waargenomen als iets helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt   

Bijwoord

zwart

  1. bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord

Werkwoord

vervoeging van
zwarten

zwart

  1. enkelvoud tegenwoordige tijd van zwarten
  2. gebiedende wijs van zwarten

Gangbaarheid

100 % van de Nederlanders;
99 % van de Vlamingen.[9]

Meer informatie

Kleuren in het Nederlands (nld) (de kleuren zijn slechts indicatief) (zie ook: RAL-kleuren)
wit lichtgeel sneeuwwit schelp kant linnen kaki vaalgeel ecru sienna bruin donkerrood vuurvaste baksteen
                         
Indisch rood lichtkoraal zalm
zalmkleurig 		donkerzalm lichtzalm koraal tomaat scharlaken
scharlakenrood 		rood oranjerood donkeroranje oranje amber
                         
goud
goudkleurig 		geel groengeel limoen limoengroen bosgroen groen donkergroen donkerolijfgroen donkerzeegroen zeegroen lentegroen midlentegroen
                         
turkoois
turquoise 		donkerturkoois diep hemelsblauw lichtzeegroen donkercyaan cyaan lichtcyaan aquamarijn lichtturkoois lichthemelsblauw korenbloemblauw donkerstaalblauw koningsblauw
                         
blauw middenblauw donkerblauw marine
marineblauw 		midnachtsblauw indigo blauwviolet donkerviolet donkermagenta paars
purper 		middenvioletrood dieproze fuchsia / lila
magenta
                         
violet rose
roze 		acaciaroze orchidee pruim distel rookwit lavendel zilver
zilverkleurig 		donkergrijs grijs lichtleigrijs donkerleigrijs
                         
zwart
                         


Verwijzingen

  1. ↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
  2. ↑ zwart op website: Etymologiebank.nl
  3. ↑ "zwart" in:
    Sijs, Nicoline van der
    , Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org    ; ISBN 90 204 2045 3
  4. ↑ Bijbels zwart is uit, leve de Groene Bijbel, Erik van den Berg, 3 december 2016
  5. ↑ Je hebt koel grijs en warm grijs - zie hier het verschil, Lida Thiry, 31 juli 2016
  6. ↑
    Tim Voors
    “Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers op Wikipedia
  7. ↑ Bronlink Weblink bron
    Jan Pietersz. Meerhuysen
    , Clucht van een Moorjaen en een Boer (1659), uitgever onbekend, Amsterdam in: De geest van Jan Tamboer of Uytgeleeze stoffe voor de klucht-lievende ionckheydt, p. p. 221.
  8. ↑ “Het hele jaar rond: van Sinterklaas tot Sintemaarten” (1973), Lemniscaat op Wikipedia, p. 14
  9. ↑ Bronlink geraadpleegd op 28 april 2020 Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be


Achterhoeks

Zelfstandig naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend


Limburgs

Uitspraak
  • IPA: /ˈzwɑrt/ (Etsbergs)

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart

Zelfstandig naamwoord

zwart o

  1. (kleur) zwart
Verbuiging
enkelvoud meervoud
geheel gemuteerd verkleind gemuteerd verkleind geheel gemuteerd verkleind gemuteerd verkleind
nominatief zwart swart - - zwarter swarter - -
genitief zwarts swarts - - zwarter swarter - -
locatief zwartes swartes - - zwartese swartese - -
datief zwarte swarte - - zwarter swarter - -
accusatief zwart swart - - zwarter swarter - -


Nedersaksisch

enkelvoud meervoud
naamwoord zwart zwarten
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend
  2. zwart; clandestien, illegaal
Schrijfwijzen
Hyperoniemen


Sallands

Zelfstandig naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend


Twents

Zelfstandig naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend


Veluws

Zelfstandig naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; achromatische kleur die wordt waargenomen als een voorwerp helemaal geen licht weerkaatst of uitstraalt

Bijvoeglijk naamwoord

zwart

  1. (kleur) zwart; de kleur zwart hebbend
Schrijfwijzen
Overgenomen van "https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=zwart&oldid=4769585"