Seksueel strafrecht (Nederland)

Het materiële seksuele strafrecht wordt in Nederland geregeld in het Wetboek van Strafrecht.^[1] Per 1 juli 2024 heeft de Wet seksuele misdrijven het gewijzigd.^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]^[10]^[11] Het betreft inhoudelijke wijzigingen, maar ook een vernieuwde systematiek, en een nieuwe nummering van de wetsartikelen. Uitgangspunt is dat gedragingen in de offline wereld en in de online wereld even strafwaardig zijn.

Overzicht

Misdrijven tegen de openbare orde:

Aanstootgevend gedrag (artikel 151d)
Verbale en nonverbale seksuele intimidatie (artikel 151e)
Fysieke seksuele intimidatie (artikel 151f)

Seksuele misdrijven:^[12]

Definitiebepaling (artikel 239)
Schuldaanranding (artikel 240)
Opzetaanranding (artikel 241)
Schuldverkrachting (artikel 242)
Opzetverkrachting (artikel 243)
Ontbrekende wil (artikel 244)
Aanranding van personen van 16 en 17 (artikel 245)
Verkrachting van personen van 16 en 17 (artikel 246)
Aanranding van personen van 12 t/m 15 (artikel 247)
Verkrachting van personen van 12 t/m 15 (artikel 248)
Aanranding van personen jonger dan 12 (artikel 249)
Verkrachting van personen jonger dan 12 (artikel 250)
Seksuele benadering van personen jonger dan 16, en kwetsbare personen van 16 en 17, en van corresponderende lokprofielen (artikel 251^[13]^[14])
Kinderpornografie (artikel 252)
Bijwonen kinderpornografische voorstelling (artikel 253)
Strafverzwaringsgronden (artikel 254)
Bijkomende straffen (artikel 254a)
Aanstootgevende handelingen verrichten (artikel 254b)
Misbruik van seksueel beeldmateriaal (artikel 254ba, vervangt artikel 139h^[15]^[14])
Dierenpornografie (artikel 254c)
Seksuele handelingen verrichten met een dier (artikel 254d).

Overtredingen betreffende de openbare orde:

Seksuele intimidatie (artikel 429ter)

Instemming

Alle vormen van seks zonder instemming zijn te definiëren als aanranding of verkrachting; het gebruik van geweld of dwang kan leiden tot extra sancties.^[16] Nieuwe strafbare feiten zijn nalatige seksuele mishandeling (schuldaanranding) en nalatige verkrachting (schuldverkrachting). Dit betekent dat de dader zich schuldig maakt aan nalatigheid als hij 'met een persoon seksuele handelingen verricht terwijl hij ernstige reden heeft om te vermoeden dat bij die persoon daartoe de wil ontbreekt' (dergelijke seksuele handelingen worden beschouwd als schuldaanranding, tenzij ze '(mede) bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam', in welk geval ze 'verkrachting' zijn). Bovendien zijn er twee andere strafbare feiten, opzetverkrachting en opzetaanranding, wanneer de dader 'weet dat bij die persoon daartoe de wil ontbreekt'. 'Geweld, dwang of bedreiging' zijn niet langer nodig om het misdrijf te plegen, maar kan tot extra straffen leiden.^[17]^[18]

Wetgeving tot 1 juli 2024

In het Nederlands Wetboek van Strafrecht zijn tot 1 juli 2024 in de artikelen 239 tot en met 254a de volgende zedendelicten opgenomen:

Delictomschrijving	Artikelen
Schennis van de eerbaarheid	Artikel 239
Iemand onverhoeds met pornografie confronteren (Met een afbeelding of voorwerp)	Artikel 240
Voor personen jonger dan 16 ongeschikt materiaal aan zo iemand vertonen	Artikel 240a
Vervaardiging of bezit van, handel in, zich toegang verschaffen tot porno met iemand onder de 18	Artikel 240b
Verkrachting	Artikel 242
Seksuele penetratie van iemand die wilsonbekwaam is	Artikel 243
Seksuele penetratie van iemand onder de 12	Artikel 244
Seksuele penetratie van iemand van 12 tot en met 15	Artikel 245
Aanranding	Artikel 246
Ontucht met iemand onder de 16; ontucht met iemand die wilsonbekwaam is	Artikel 247
Ontucht door overwicht e.d. met iemand onder de 18	Artikel 248a
Klant zijn van een prostitué(e) van 16 of 17 jaar	Artikel 248b
Opzettelijk aanwezig zijn bij het plegen van ontuchtige handelingen door een persoon waarvan de aanwezige weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat deze nog geen 18 is dan wel bij het vertonen van afbeeldingen van dergelijke handelingen in een daarvoor bestemde gelegenheid (Dus niet in bijvoorbeeld huiselijke kring)	Artikel 248c
Met ontuchtig oogmerk iemand onder de 16 bewegen getuige te zijn van seksuele handelingen (seksueel corrumperen)^[19]	Artikel 248d
Door middel van een geautomatiseerd werk of met gebruikmaking van een communicatiedienst aan een persoon die nog geen 16 is of iemand die zich, al dan niet met een technisch hulpmiddel, waaronder een virtuele creatie van een persoon die nog geen 16 is, voordoet als een persoon die nog geen 16 is, een ontmoeting voorstellen met het oogmerk ontuchtige handelingen met een persoon die nog geen 16 is te plegen of een afbeelding van een seksuele gedraging waarbij een persoon die nog geen 16 is, is betrokken te vervaardigen, en een handeling verrichten tot het verwezenlijken van die ontmoeting. Het genoemde oogmerk kan onder meer blijken uit een chatlog. Een handeling tot het verwezenlijken van de ontmoeting kan bijvoorbeeld zijn dat de dader zich begeeft naar de voor de ontmoeting afgesproken plek, of de ander van een routebeschrijving naar die plek voorziet. Vaak gaat aan het voorstellen van de ontmoeting een proces van online-grooming vooraf. Het genoemde misdrijf zelf wordt ook wel grooming genoemd.^[20]^[21]	Artikel 248e
Ontucht met een eigen kind,^[22] pupil, e.d. onder de 18; ontucht van een ambtenaar met iemand die aan zijn gezag is onderworpen, ontucht van iemand die werkt in de gezondheidszorg of maatschappelijke zorg met een patiënt of cliënt, e.d.^[23]	Artikel 249
Bevorderen dat iemand onder de 18 ontucht pleegt	Artikel 250
Bestialiteit	Artikel 254
Vervaardiging, bezit en handel in dierenporno	Artikel 254a

De artikelen 252 en 253 behandelen andere zedenmisdrijven die geen relatie hebben met seksualiteit. Hieronder vallen:

het verkopen van alcoholische drank aan iemand die al dronken is
het ter beschikking stellen van een kind onder de 12 voor bedelarij
het ter beschikking stellen van een kind onder de 12 voor ongezonde arbeid.

De artikelen 240b en 242 tot en met 250, voor zover gepleegd ten aanzien van iemand onder de 18, gelden ook voor Nederlanders en inwoners van Nederland die het misdrijf buiten Nederland plegen, zoals bij sekstoerisme.

Artikel 453 van Wetboek van Strafrecht vermeldt daarnaast nog

Hij die zich in kennelijke staat van dronkenschap op de openbare weg bevindt, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste twaalf dagen of geldboete van de eerste categorie

Bij de Wet van 13 juli 2002 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en de Gemeentewet (partiële wijziging zedelijkheidswetgeving) werden onder meer de artikelen 240b en 247 gewijzigd en artikel 248c toegevoegd.

Artikel 139h Sr (misbruik van seksueel beeldmateriaal)

De Wet van 27 september 2019 tot wijziging van onder meer het Wetboek van Strafrecht in verband met de herwaardering van de strafbaarstelling van enkele actuele delictsvormen (herwaardering strafbaarstelling actuele delictsvormen),^[24] ingegaan op 1 januari 2020, regelt onder meer zelfstandige strafbaarstelling van misbruik van seksueel beeldmateriaal, waaronder wraakporno (nieuw artikel 139h Sr, in titel V, misdrijven tegen de openbare orde). Strafbaar is daarmee hij die opzettelijk en wederrechtelijk van een persoon een afbeelding van seksuele aard vervaardigt, en hij die de beschikking heeft over een dergelijke afbeelding of deze openbaar maakt terwijl hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat deze door of als gevolg van de eerstgenoemde strafbare handeling is verkregen.

Uitbreiding van delicten met gevallen waarbij een lokpuber wordt ingezet

De Wet computercriminaliteit III regelt onder meer de inzet van een lokpuber (een virtuele creatie van iemand die nog geen 16 is), door wijziging van art. 248a en 248e.

Strafbaarstelling van voorbereidingshandelingen met het oog op het plegen van seksueel misbruik met kinderen

Per 1 juli 2023 is in werking getreden de Wet van 24 maart 2023 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht in verband met het zelfstandig strafbaar stellen van voorbereidingshandelingen met het oog op het plegen van seksueel misbruik met kinderen.^[25]^[26]^[27]^[28] Dit stelt strafbaar hij die zich of een ander opzettelijk gelegenheid, middelen of inlichtingen verschaft of tracht te verschaffen tot het plegen van een misdrijf als omschreven in de artikelen 244 en 245 of in de artikelen 242, 243, 246, 247 of 249 ten aanzien van een persoon die nog geen 16 is, dan wel zich kennis of vaardigheden daartoe verwerft of een ander bijbrengt. Hieronder valt ook het bezit van teksten met advies en/of richtlijnen over het seksueel misbruiken van kinderen; een motie van de Tweede Kamer om dit te verbieden is de aanleiding hiertoe.

Strafbaarheid vervallen

In het Nederlands strafrecht kwamen eerder een aantal delicten te vervallen, beschreven in de artikelen 240, 240bis, 241, 240bis, 248a, 250bis, 242 (en enkele aanverwante artikelen) en enkele verordeningen van de Duitse bezetter.

Delictomschrijving	Artikelen	Invoering	Afschaffing
Verspreiden of ten gehore brengen van pornografie aan personen van 18 jaar en ouder	Artikel 240, 240b	1886^{[VN: 1]}	1986
Vervaardigen van pornografie met personen van 18 jaar en ouder	Artikel 240, 240b	1911	1986
Ten gehore brengen van pornografische teksten aan personen van 18 jaar en ouder	Artikel 240	1934	1986
Verkoop en tentoonstelling van voorbehoedsmiddelen aan personen t/m 17 jaar	Artikel 240bis	1911	1970
Echtbreuk	241	1886^{[VN: 1]}	1971
Seks met een (groot)ouder, (klein)kind, (half)broer c.q. -zus	Artikel 248a Verordening 87/1942^{[VN: 2]}	1942	1944/1945^{[VN: 3]}
Homoseksuele contacten van iemand ouder dan 21 met een jongere persoon (De algemene leeftijdsgrens was destijds 16)	Artikel 248bis	1911	1971
Exploitatie van prostitutie	Artikel 250bis	1911	2000
Homoseksuele gedragingen van mannen^[29]	Verordening 81/1940^{[VN: 2]}	1940	1944-1945^{[VN: 3]}

Toekomst

Aangenomen, maar nog niet ingegaan, is een deel van artikel 13 van de Wet bestuursrechtelijke aanpak online kinderpornografisch materiaal, dat een seksueel misdrijf toevoegt, namelijk kindersekspoppen^[30]^[31]^[32]^[33]:

Artikel 253a

Degene die een voorwerp met een uiterlijke verschijningsvorm van een kind of van een lichaamsdeel van een kind dat de leeftijd van zestien jaren nog niet heeft bereikt, dat bestemd is om seksuele handelingen mee te verrichten, verspreidt, aanbiedt, openlijk tentoonstelt, vervaardigt, invoert, doorvoert, uitvoert, verwerft of in bezit heeft, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie.

Aanvankelijk maakte een verbod op kindersekspoppen deel uit van de Wet seksuele misdrijven. De Raad van State adviseerde echter het verbod op kindersekspoppen te notificeren bij de EU, met een standstill-periode van drie maanden, omdat het verbod een mogelijke inperking is op het vrije verkeer van diensten. Om de afhandeling van het hele wetsvoorstel niet te vertragen, is dit onderdeel overgebracht naar een ander wetsvoorstel.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Wetboek van Strafrecht
↑ Wetboek van Strafrecht in de eerste helft van 2024
↑ Wetsvoorstel om seksueel geweld beter aan te pakken naar Tweede Kamer. rijksoverheid.nl. Ministerie van Justitie en Veiligheid (11 oktober 2022). Geraadpleegd op 12 oktober 2022.
↑ "Nieuwe wet per 1 juli: dwang aantonen bij seksueel geweld niet meer nodig", NOS.nl, 20 maart 2024. Geraadpleegd op 22 maart 2024.
↑ Ministerie van Algemene Zaken, Wetsvoorstel seksuele misdrijven - Seksuele misdrijven - Rijksoverheid.nl. www.rijksoverheid.nl (26 maart 2020). Geraadpleegd op 28 maart 2021.
↑ https://www.internetconsultatie.nl/wetseksuelemisdrijven
↑ https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2020/05/12/grapperhaus-moderniseert-wetgeving-seksueel-grensoverschrijdend-gedrag
↑ https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/seksuele-misdrijven/wetsvoorstel-seksuele-misdrijven
↑ Wetsvoorstel om seksueel geweld beter aan te pakken naar Tweede Kamer
↑ Wijziging van het Wetboek van Strafrecht en andere wetten in verband met de modernisering van de strafbaarstelling van verschillende vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag (Wet seksuele misdrijven) - eerstekamer.nl
↑ Nieuwe wet aanpak seksuele misdrijven gaat in per 1 juli 2024
↑ Titel XIV Seksuele misdrijven van het Wetboek van Strafrecht
↑ https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-36222-27.html
↑ ^a ^b Stemmingen in de Tweede Kamer
↑ https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-36222-25.html
↑ ANP, "Grapperhaus: alle onvrijwillige seks strafbaar als verkrachting", Het Parool, 5 november 2020. Geraadpleegd op 28 januari 2021.
↑ Wetsvoorstel seksuele misdrijven. Rijksoverheid.nl. Ministerie van Algemene Zaken (8 maart 2021). Geraadpleegd op 20 april 2021.
↑ Memorie van toelichting bij Wetsvoorstel seksuele misdrijven. Rijksoverheid.nl. Ministerie van Algemene Zaken (8 maart 2021). Geraadpleegd op 20 april 2021. “Met een beroep op Istanbul-Conventie artikel 36 verklaarde Minister Grapperhaus' memorie van toelichting: 'Een “nee” is een “nee”. Als hieraan geen gehoor wordt gegeven, worden grenzen overschreden en is sprake van strafwaardig gedrag. Dit is ook het geval als een “nee” niet helder wordt uitgesproken, maar de ontbrekende wil van de ander wel uit de uiterlijk waarneembare feiten of omstandigheden had moeten worden afgeleid. Het gebruik van dwang, geweld of bedreiging is in dit wetsvoorstel niet langer een voorwaarde voor strafbaarheid en kwalificatie van een gedraging als aanranding of verkrachting, maar vormt een strafverzwarende omstandigheid.'”
↑ Richtlijn voor strafvordering seksueel misbruik minderjarigen
↑ Officiële bekendmakingen Kamerstuk 31 810
↑ Daarnaast is er de algemene bepaling over de strafbaarheid van een poging tot misdrijf.
↑ Zie ook incest
↑ Zie ook seksuele dienstverlening in de zorg
↑ https://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/35080_herwaardering
↑ https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-31015-190.html
↑ Maximaal vier jaar gevangenisstraf voor bezit pedohandboek - Nieuwsbericht - Rijksoverheid.nl. Ministerie van Justitie en Veiligheid (23-07-2020).
↑ https://www.internetconsultatie.nl/strafbaarstellingvoorbereidingseksueelkindermisbruik
↑ https://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/35991_strafbaarstelling?zoekrol=vgh5mt4dsdk1 Strafbaarstelling voorbereidingshandelingen seksueel kindermisbruik] - eerstekamer.nl
↑ Verordening tot bestrijding van tegennatuurlijke ontucht
↑ https://www.eerstekamer.nl/behandeling/20240514/amendement_van_het_lid_michon_3/document3/f=/vmd8inj0uwzl.pdf
↑ https://www.eerstekamer.nl/behandeling/20240521/stemmingsoverzicht_tweede_kamer_3/document3/f=/vmdgbxmrqjh4.pdf
↑ https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2024-162.html#d17e430
↑ https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2024-186.html

↑ ^a ^b Of eerder
↑ ^a ^b Verorderingsnummer uit het Verordeningsblad
↑ ^a ^b Onder het Duits bestuur in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog

[1] Wetboek van Strafrecht

[2] Wetboek van Strafrecht in de eerste helft van 2024

[3] Wetsvoorstel om seksueel geweld beter aan te pakken naar Tweede Kamer. rijksoverheid.nl. Ministerie van Justitie en Veiligheid (11 oktober 2022). Geraadpleegd op 12 oktober 2022.

[4] "Nieuwe wet per 1 juli: dwang aantonen bij seksueel geweld niet meer nodig", NOS.nl, 20 maart 2024. Geraadpleegd op 22 maart 2024.

[5] Ministerie van Algemene Zaken, Wetsvoorstel seksuele misdrijven - Seksuele misdrijven - Rijksoverheid.nl. www.rijksoverheid.nl (26 maart 2020). Geraadpleegd op 28 maart 2021.

[6] ttps://www.internetconsultatie.nl/wetseksuelemisdrijven

[7] ttps://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2020/05/12/grapperhaus-moderniseert-wetgeving-seksueel-grensoverschrijdend-gedrag

[8] ttps://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/seksuele-misdrijven/wetsvoorstel-seksuele-misdrijven

[9] Wetsvoorstel om seksueel geweld beter aan te pakken naar Tweede Kamer

[10] Wijziging van het Wetboek van Strafrecht en andere wetten in verband met de modernisering van de strafbaarstelling van verschillende vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag (Wet seksuele misdrijven) - eerstekamer.nl

[11] Nieuwe wet aanpak seksuele misdrijven gaat in per 1 juli 2024

[12] Titel XIV Seksuele misdrijven van het Wetboek van Strafrecht

[13] ttps://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-36222-27.html

[s2k-14] Stemmingen in de Tweede Kamer

[15] ttps://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-36222-25.html

[16] ANP, "Grapperhaus: alle onvrijwillige seks strafbaar als verkrachting", Het Parool, 5 november 2020. Geraadpleegd op 28 januari 2021.

[17] Wetsvoorstel seksuele misdrijven. Rijksoverheid.nl. Ministerie van Algemene Zaken (8 maart 2021). Geraadpleegd op 20 april 2021.

[18] Memorie van toelichting bij Wetsvoorstel seksuele misdrijven. Rijksoverheid.nl. Ministerie van Algemene Zaken (8 maart 2021). Geraadpleegd op 20 april 2021. “Met een beroep op Istanbul-Conventie artikel 36 verklaarde Minister Grapperhaus' memorie van toelichting: 'Een “nee” is een “nee”. Als hieraan geen gehoor wordt gegeven, worden grenzen overschreden en is sprake van strafwaardig gedrag. Dit is ook het geval als een “nee” niet helder wordt uitgesproken, maar de ontbrekende wil van de ander wel uit de uiterlijk waarneembare feiten of omstandigheden had moeten worden afgeleid. Het gebruik van dwang, geweld of bedreiging is in dit wetsvoorstel niet langer een voorwaarde voor strafbaarheid en kwalificatie van een gedraging als aanranding of verkrachting, maar vormt een strafverzwarende omstandigheid.'”

[19] Richtlijn voor strafvordering seksueel misbruik minderjarigen

[20] Officiële bekendmakingen Kamerstuk 31 810

[21] Daarnaast is er de algemene bepaling over de strafbaarheid van een poging tot misdrijf.

[22] Zie ook incest

[23] Zie ook seksuele dienstverlening in de zorg

[24] ttps://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/35080_herwaardering

[25] ttps://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-31015-190.html

[26] Maximaal vier jaar gevangenisstraf voor bezit pedohandboek - Nieuwsbericht - Rijksoverheid.nl. Ministerie van Justitie en Veiligheid (23-07-2020).

[27] ttps://www.internetconsultatie.nl/strafbaarstellingvoorbereidingseksueelkindermisbruik

[28] ttps://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/35991_strafbaarstelling?zoekrol=vgh5mt4dsdk1 Strafbaarstelling voorbereidingshandelingen seksueel kindermisbruik] - eerstekamer.nl

[32] Verordening tot bestrijding van tegennatuurlijke ontucht

[33] ttps://www.eerstekamer.nl/behandeling/20240514/amendement_van_het_lid_michon_3/document3/f=/vmd8inj0uwzl.pdf

[34] ttps://www.eerstekamer.nl/behandeling/20240521/stemmingsoverzicht_tweede_kamer_3/document3/f=/vmdgbxmrqjh4.pdf

[35] ttps://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2024-162.html#d17e430

[36] ttps://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2024-186.html

[Eerder-29] Of eerder

[Verordering-30] Verorderingsnummer uit het Verordeningsblad

[Bezetting-31] Onder het Duits bestuur in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[VN: 1]

[VN: 2]

[VN: 3]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]