Jork

**Jork**
Gemeente in Duitsland
	;
Situering
Deelstaat	Nedersaksen
Landkreis	Stade
Coördinaten	53° 32′ NB, 09° 41′ OL
Algemeen
Oppervlakte	62,24 km²
Inwoners ; (31-12-2020)	12.175 ; (196 inw./km²)
Hoogte	4 m
Burgemeester	Matthias Riel (partijloos)
Overig
Postcode	21635
Netnummer	04162
Kenteken	STD
Gemeentekernen	7 Ortsteile
Gemeentenr.	03 3 59 028
Website	www.jork.de
Locatie van Jork in Stade
Foto's
	Dorpsgezicht in Jork
Portaal	Duitsland

Jork (in het Nederduits Jörk) is een gemeente in de Duitse deelstaat Nedersaksen, gelegen in het Landkreis Stade. De gemeente telt 12.175 inwoners.^[1]

Indeling van de gemeente

Gemeentehuis

De gemeente omvat zeven Ortsteile:

Ten westen van de Este:
- het dorp Jork zelf, waar ook het gemeentehuis staat; dit is een zich enkele kilometers lang van west-noordwest naar oost-zuidoost uitstrekkend dijkdorp; de westelijke helft van de dorpsstraat heet Westerjork en de oostelijke helft Osterjork.
- Borstel, incl. de dorpjes en gehuchten Lühe, Wisch, Neuenschleuse, Kohlenhusen en Hinterbrack, direct ten noorden van Jork-dorp, aan de Elbe; Kohlenhusen en Hinterbrack zijn dijkdorpjes langs de Elbe, ten oosten van Borstel zelf
- Ladekop, evenals Jork-dorp een langgerekt dijkdorp, dat 1½ km ten zuiden van Jork daaraan evenwijdig ligt
Aan de Este, van noord naar zuid:
- Hove
- Königreich, 3 km ten oosten van het dorp Jork
- Estebrügge, aan de westoever van de Este
- Moorende, tegenover Estebrügge, aan de oostoever van de Este

Geografie, infrastructuur

Kaart Elbedal ten noorden van Jork
Zeekaart van dit gebied uit 1914
Stroomgebied van de Este
Luchtfoto van Estebrügge, doorsneden door de Este

Jork is het centrum van het Alte Land, één van de belangrijkste fruitteeltgebieden van Noordwest-Europa. De gemeente ligt stroomafwaarts van Hamburg aan de zuidelijke, linkeroever van de rivier de Elbe. In de Elbe liggen tussen Jork en Hamburg-Blankenese, aan de overkant van de rivier, diverse , niet toegankelijke eilandjes, waaronder van west naar oost Hanskalbsand, Schweinsand en Neßsand. Midden door Borstel en Jork-dorp loopt een oud, niet meer bevaarbaar zijkanaaltje van de Elbe met de naam Borsteler Reihe of Jorker Hauptwettern.

Niet ver ten noorden van Jork ligt, in de Elbe, het drielandenpunt van de Duitse deelstaten Nedersaksen, Sleeswijk-Holstein en Hamburg. Tegenover de gemeente ligt op de rechteroever van de Elbe, in Sleeswijk-Holstein, de stad Wedel. Direct ten oosten van de gemeente ligt de stad Buxtehude.

In het uiterste westen van de gemeente ligt het door velen als schilderachtig beschouwde dorpje Lühe. Verwarrend is, dat dit direct aan de westelijke buurgemeente Samtgemeinde Lühe grenst. Dit berust op het feit, dat door genoemde Samtgemeinde een klein zijriviertje van de Elbe, de Lühe, loopt. De monding hiervan in de Elbe is bij het dorpje Lühe, gemeente Jork.

Ten zuiden van de gemeente Jork langs loopt de, in 2023 nog niet afgebouwde Autobahn A 26. Een wel reeds berijdbaar deel van deze autosnelweg heeft een afrit Jork ( nr. 8), die via een 1½ km lange weg bereikbaar is vanuit Ladekop.

Jork en Borstel zijn door middel van, vooral op werkdagen rijdende, streekbuslijnen verbonden met Hamburg, Stade en Buxtehude. In deze drie steden zijn ook de dichtstbijzijnde treinstations aanwezig.

Economie

De belangrijkste bron van inkomsten is de fruitteelt. De bij kasteel Esteburg in Moorende gevestigde Obstbauversuchsanstalt Jork houdt zich sinds haar oprichting in 1935 bezig met de ontwikkeling van nieuwe fruitrassen en met onderzoek naar ziektes en plagen van vooral appel- en kersenrassen.

Ook het toerisme is in Jork van betekenis. Velen komen in het voorjaar genieten van de bloeiende fruitbomen.

Een belangrijke werkgever in de dienstensector is de jeugdgevangenis van Hamburg, die in de gemeente Jork staat, en wel op een eilandje ten noorden van de afgedamde Binnenelbe.

Geschiedenis

Jork wordt voor het eerst in 1221 als Maiorc^[2] in een document vermeld.

Jork-dorp en Ladekop zijn typische voorbeelden van een zogenaamde Hollerkolonisation, een kolonie ontgonnen door Hollanders in de twaalfde en dertiende eeuw, uitgenodigd door lokale landheren, zoals de aartsbisschop van Bremen. Kenmerkend is het planmatige karakter van de ontginning. De percelen zijn langgerekt en smal; de boerderijen staan dicht naast elkaar aan een dijkweg. Het type landschap dat door hun werk ontstond wordt aangeduid als Hollerlandschaft.

Historische gebeurtenissen van meer dan plaatselijke betekenis zijn verder niet overgeleverd. Politiek behoorde Jork in de loop der eeuwen doorgaans tot dezelfde staten als Stade (stad). Zie ook: Landkreis Stade.

De gemeente heeft een traditie van veredeling en ontwikkeling van cultivars van fruitrassen, met name appels en kersen. Een ook in Nederland wel gekweekt, in Jork ontwikkeld appelras is de Gloster. De bekendste kersenrassen uit het Alte Land zijn Erika, Bianca, Oktavia en Regina. De beide laatste rassen worden ook in Nederland wel gekweekt.

Bij een gemeentelijke herindeling op 1 juli 1972 werden zeven kleine gemeenten, conform de opsomming van Ortsteile hierboven, samengevoegd tot de huidige gemeente Jork.

Toerisme, bezienswaardigheden

Een belangrijk evenement, gewijd aan de appel-, kersen- en perenbomenbloesem, jaarlijks rondom het eerste weekend van de maand mei, is het Altländer Blütenfest, met bloesemcorso, jaarlijkse verkiezing van een Bloesemkoningin, kermis enz.
Jork ligt in het om de fruitteelt beroemde gebied Altes Land. Kenmerkend hiervoor is de bouwstijl van talrijke, hoge vakwerkboerderijen. Kenmerkend zijn de rechthoekige stukken muur tussen de wit geverfde balken van de vakwerkconstructie. Ook het gemeentehuis van Jork is in deze stijl gebouwd.
- In twee van deze karakteristieke, aaneengebouwde, boerderijen, aan Westerjork, is het uitgebreide streekmuseum Museum Altes Land gevestigd.
Bezienswaardige gebouwen:
- de 17e- en 18e-eeuwse, evangelisch-lutherse St. Matthiaskerk te Jork-dorp met bezienswaardig, deels barok interieur; van het door Arp Schnitger gebouwde kerkorgel is alleen nog een deel van de orgelkast bewaard gebleven.
- de St.-Nicolaaskerk (Nicolaikirche) te Borstel, die omstreeks 1400 gebouwd werd, met een houten klokkentorentje uit 1695 bezit een fraai 17e-eeuws orgel, eveneens ten dele van de hand van Arp Schnitger.
- de 18e-eeuwse, evangelisch-lutherse Martinikerk te Estebrügge, met 19e-eeuws interieur
Door Jork loopt de toeristische route Obstmarschenweg, die vooral in het voorjaar, als de fruitbomen in bloei staan, aantrekkelijk is. De route is bijna 100 km lang en loopt van Geversdorf, bij Cadenberge in de Samtgemeinde Land Hadeln, oostwaarts naar Hamburg. De route is gemarkeerd door middel van blauwe vierkante bordjes met een rode appel erop.
Het markante, in 1610 gebouwde kasteeltje Esteburg bij Moorende is privé bewoond, en kan daarom niet bezichtigd worden.
Aan de noordrand van de gemeente loopt de Elbe door een oevergebied, dat sinds 2018 een natuurreservaat Elbe und Inseln is. Een gedeelte van de vanwege de vele hier voorkomende, zeldzame vogelsoorten onder natuurbescherming staande eilandjes in de Elbe ligt binnen de gemeentegrenzen van Jork.
De windmolen Aurora te Borstel, type achtkante bovenkruier, werd in 1854 gebouwd. Ze werd na decennia van verval in 1984 gerestaureerd. De molen is echter niet meer maalvaardig en huisvest een restaurant.

Afbeeldingen

Evang.-lutherse Sint-Matthiaskerk, Jork
Interieur van deze kerk
St.-Nicolaaskerk, Borstel
Orgel in deze kerk
Martinikerk, Estebrügge
Interieur van deze kerk
Grotendeels 17e-eeuws huis aan de Große Seite te Jork
Altländer vakwerkhuis aan de Este-dijk te Moorende
De Esteburg
Molen Aurora te Borstel
Het schiereiland in de Elbe Hahnöfersand met de jeugdgevangenis
Vuurtorentje aan de Elbe Unterfeuer Mielstack, Lühe
Sculptuur De ole Schipper midden in Estebrügge^[3]
Huwelijksbankje Lessing

Trivia

De beroemde dichter en dramaturg Gotthold Ephraim Lessing trad op 8 oktober 1776 te Jork in het huwelijk met Eva König. Een witte zitbank in Jork herinnert nog aan dit feit. Een dodelijke ziekte werd Eva König twee jaar later fataal.

Een andere beroemdheid, die (in het jaar 2000) Jork verkoos als locatie om in het huwelijk te treden, was de entertainer Otto Waalkes. Dit huwelijk eindigde in 2012 door echtscheiding.

Ook de Turkse topvoetballer Deniz Barış heeft geen gelukkige herinnering aan de plaats Jork. In juli 2006 viel zijn echtgenote in hun huis in Jork van de trap, en overleed daardoor.

Partnergemeente

Sinds 1983 onderhoudt Jork een jumelage met de in Normandië in Frankrijk gelegen gemeente Presqu'Ile de Brotonne. Dit schiereiland in de Seine bestaat uit de kleine dorpen La Mailleraye-sur-Seine, Saint-Nicolas-de-Bliquetuit, Vatteville-la-Rue, Notre-Dame-de-Bliquetuit en Heurteauville.

Externe links

(de) www.esteburg.de Website Obstbauversuchsanstalt Jork
(de) www.nlwkn.niedersachsen.de/naturschutz/schutzgebiete/die_einzelnen_naturschutzgebiete/naturschutzgebiet-elbe-und-inseln-177995.html Website deelstaat Nedersaksen over het natuurgebied Elbe und Inseln
(de) www.museum-altesland.jork.de/museen/museum-altes-land Website Museum Altes Land

Bronnen, noten en/of referenties

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Jork op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

↑ ^a ^b (de) Landesamt für Statistik Niedersachsen, LSN-Online Regionaldatenbank, Tabelle A100001G: Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Stand 31. Dezember 2020
↑ De naam komt wellicht van to dem jorke, bij het drassige land. Jork is dan een verbastering van Middelnederduits gore, gör, gor. Zie Etymologiebank lemma: goor www.etymologiebank.nl/trefwoord/goor2#berkelplaatsnamen en de naam van het Nederlandse stadje Goor in Overijssel.
↑ Sculptuur door Carsten Eggers, die o.a. ook te Alkmaar een buste van Rudi Carrell vervaardigde.

Zie de categorie Jork van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[inw_statistiek-1] (de) Landesamt für Statistik Niedersachsen, LSN-Online Regionaldatenbank, Tabelle A100001G: Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Stand 31. Dezember 2020

[2] De naam komt wellicht van to dem jorke, bij het drassige land. Jork is dan een verbastering van Middelnederduits gore, gör, gor. Zie Etymologiebank lemma: goor www.etymologiebank.nl/trefwoord/goor2#berkelplaatsnamen en de naam van het Nederlandse stadje Goor in Overijssel.

[3] Sculptuur door Carsten Eggers, die o.a. ook te Alkmaar een buste van Rudi Carrell vervaardigde.

[1]

[2]

[3]