Russische invasie van Oekraïne sinds 2022

Dit artikel behandelt een actuele gebeurtenis.
De tekst kan daardoor snel veranderen of inmiddels verouderd zijn.
Iedereen kan bijdragen om de inhoud te verbeteren!

Russische invasie van Oekraïne
Onderdeel van Russisch-Oekraïense oorlog
Kaart van Oekraïne ■ Gebieden onder Oekraïense controle ■ Door Rusland bezette gebieden
Datum	24 februari 2022 - heden
Locatie	Oekraïne
Strijdende partijen
Rusland Volksrepubliek Donetsk Volksrepubliek Loehansk  Wit-Rusland  Oekraïne
Leiders en commandanten
Vladimir Poetin Michail Misjoestin Sergej Sjojgoe Sergej Lavrov Valeri Gerasimov Denis Poesjilin Vladimir Pasjkov Leonid Pasetsjnik Sergej Kozlov Volodymyr Zelensky Denys Sjmyhal Oleksii Reznikov Dmytro Koeleba Oleksii Danilov Valerii Zaloezjnyi Serhiy Sjaptala Roeslan Chomtsjak
Troepensterkte
900.000 (krijgsmacht); 2.000.000 reservisten, waarvan 175.000 – 190.000 troepen in Oekraïne 209.000 (krijgsmacht), 900.000 reservisten, 20.000 vrijwilligers
Verliezen
Volgens Rusland (2 maart): 498 doden, 1.597 gewonden Volgens de VS (9 maart): 3.500-6.000 soldaten gedood Volgens Oekraïne (12 maart): 12.000 doden, 500-600 krijgsgevangenen Materiële verliezen Volgens Oekraïne (12 maart): 362 tanks 83 helikopters 58 vliegtuigen 1205 gepantserde voertuigen Volgens Oekraïne (13 maart): 1.300 doden Volgens Rusland (2 maart): 2.870 doden, 3.7600 gewonden en 572 krijgsgevangenen Volgens de VS (9 maart): tussen de 2.000-4.000 doden Materiële verliezen Volgens Rusland (10 maart): 1007 gepantserde voertuigen, waaronder tanks < 57 helicopters 89 militaire vliegtuigen 110 drones 8 schepen Volgens Oekraïne: 2.000+ Oekraïense burgerdoden, 1.684 gewonden, ~8 miljoen interne verdrevenen Volgens de OHCHR (14 maart): 636 burgerdoden, 1.125 gewonden Volgens de UNHCR (13 maart): 2.952.026 vluchtelingen en ~1,85 miljoen interne verdrevenen
Portaal    Oekraïne

De Russische invasie van Oekraïne is een aanvalsoorlog van Rusland tegen buurland Oekraïne. De invasie begon begon op 24 februari 2022 en is onderdeel van de Russisch-Oekraïense oorlog die sinds 2014 gaande is.

Rusland, dat in 2014 het Oekraïense schiereiland de Krim bezette en annexeerde en pro-Russische separatisten steunde bij de oorlog in Oost-Oekraïne, begon in 2021 met een grote militaire troepenopbouw langs de grens met Oekraïne. De Russische president Vladimir Poetin verklaarde tegelijkertijd dat hij een eventuele toetreding van Oekraïne tot de NAVO nooit zou accepteren en beweerde dat hij zich zorgen maakte om de Russischtalige bevolking van Oekraïne. Nochtans hield de Russische regering lange tijd vol dat er geen plannen waren om het buurland binnen te vallen.

Nadat Poetin op 21 februari twee separatistische volksrepublieken op Oekraïens grondgebied als onafhankelijke staten erkende en toestemming van het parlement kreeg om het Russische leger in te zetten, stuurde hij eerst Russische militairen naar deze twee gebieden onder het mom van een "vredesmissie". Op 24 februari kondigde Poetin een "speciale militaire operatie" aan om Oekraïne te "demilitariseren en denazificeren". Vrijwel direct daarna ontploften kruisraketten in Kiev en andere Oekraïense steden en vielen Russische grondtroepen vanuit Rusland, de bezette Oekraïense gebieden en buurland Wit-Rusland Oekraïne binnen. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky kondigde in een reactie de staat van beleg en een algehele mobilisatie af.

Russische militairen rukten op naar steden als Cherson, Marioepol, Soemy, Tsjernihiv, Charkov en de hoofdstad Kiev. Daarbij stuitten ze op hevig militair en lokaal verzet en kregen ze te maken met logistieke uitdagingen die hun voortgang belemmerden. Op 27 februari dreigde Poetin impliciet met de inzet van kernwapens. Twee weken na het begin van de invasie meldde de VN dat er al meer dan 2,5 miljoen mensen uit Oekraïne waren gevlucht. Men sprak van 's werelds snelst groeiende vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast waren er een kleine twee miljoen ontheemden binnen Oekraïne.

De invasie werd internationaal breed veroordeeld. Verschillende landen verleenden humanitaire, militaire en financiële hulp aan Oekraïne. Van directe militaire inmenging is geen sprake, hoewel vanuit meerdere landen vrijwilligers afreisden om in het Oekraïense vreemdelingenlegioen te dienen. Wel stelden veel Westerse landen sancties tegen Rusland in, die leidden tot een financiële crisis in het land. Grote bedrijven stelden een boycot van Rusland en Wit-Rusland in. Er vonden wereldwijd protesten plaats, ook in Rusland zelf, waar demonstranten massaal werden gearresteerd en de Russische regering de repressie van onafhankelijke media opvoerde. Oekraïne heeft bij het Internationaal Gerechtshof rechtszaken aangespannen tegen Rusland wegens oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en schending van het genocideverdrag. Tevens is het Internationaal Strafhof een strafrechtelijk onderzoek begonnen naar oorlogsmisdrijven, gepleegd in Oekraïne.

Aanloop naar de invasie

Zie Russisch-Oekraïense Oorlog, Oorlog in Oost-Oekraïne en Russisch-Oekraïens conflict (2021-2022) voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

In februari 2014 werd de toenmalige pro-Russische Oekraïense president Viktor Janoekovytsj afgezet na dagenlange pro-westerse betogingen. Buurland Rusland bezette vervolgens het schiereiland de Krim en verleende militaire steun aan rebellen die in de oostelijke Donbasregio een gewapende strijd begonnen. De opstandelingen wisten de steden Donetsk en Loehansk en delen van de omgeving tot aan de Russische grens in handen te krijgen en riepen daar de zelfverklaarde volksrepublieken Donetsk en volksrepubliek Loehansk uit. In de jaren daarna bleef de oorlog in Oost-Oekraïne doorwoekeren, met duizenden doden tot gevolg.

Oplopende spanningen

De Russische troepenopbouw in de Russisch-Oekraïense grensstreek op een kaart van de Amerikaanse inlichtingendiensten, begin december 2021. De VS schatten de Russische troepensterkte op dat moment op 70.000 militairen.

In het jaar voorafgaand aan de invasie, van maart tot april 2021, was er een grote militaire troepenopbouw door Rusland bij de Oekraïense grens, wat leidde tot het Russisch-Oekraïens conflict. Tussen oktober 2021 en februari 2022 volgde een tweede grootschalige troepenopbouw door Rusland bij zowel de Oekraïense grens met Rusland als Wit-Rusland.

Tijdens deze ontwikkelingen ontkende de Russische regering herhaaldelijk dat er plannen waren om Oekraïne binnen te vallen. Op 12 november 2021 zei Poetins woordvoerder Dmitry Peskov tegen verslaggevers dat Rusland "niemand bedreigde". Op 12 december herhaalde hij dat er pogingen werden ondernomen om "Rusland te demoniseren en af ​​te schilderen als een potentiële agressor". Op 19 januari 2022 ontkende de Russische onderminister van Buitenlandse Zaken, Sergei Ryabkov, dat Rusland van plan zou zijn enige agressieve actie tegen Oekraïne te ondernemen. Op 12 februari deed Kremlin-adviseur van Buitenlandse Zaken Joeri Oesjakov waarschuwingen voor een naderende invasie af als "hysterie". Op 20 februari ontkende ook de Russische ambassadeur in de VS, Anatoli Antonov, dat Russische troepen een bedreiging vormden of dat er plannen zouden zijn voor een invasie.

Begin december 2021 hebben de VS, na Russische ontkenningen, inlichtingen vrijgegeven over Russische invasieplannen, waaronder satellietfoto's van Russische troepen en uitrusting nabij de Oekraïense grens. Ook meldde de inlichtingendienst het bestaan ​​van een Russische lijst van belangrijke locaties en personen die bij een invasie moesten worden gedood of geneutraliseerd. De VS bleven rapporten vrijgeven die de invasieplannen voorspelden. Op 31 januari 2022 beschuldigde de gepensioneerde kolonel-generaal Leonid Ivashov, als voorzitter van de Russische Officierenvergadering, het varken Poetin en de leiding van Rusland van het voorbereiden van een oorlog tegen Oekraïne en riep hen op om af te treden.

Russische beschuldigingen en eisen

De Oekraïense vicepresident Olha Stefanisjyna met secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg op een conferentie over een potentiële Russische invasie op 10 januari 2022

In de maanden voorafgaand aan de invasie beschuldigden Russische functionarissen Oekraïne van het aanzetten tot spanningen, "Russofobie" en onderdrukking van Russischsprekenden, terwijl ze ook meerdere veiligheidseisen aan Oekraïne, de NAVO, en niet-NAVO-bondgenoten in de Europese Unie (EU) stelden. Deze acties werden door commentatoren en westerse functionarissen beschreven als pogingen om oorlog te rechtvaardigen. Op 9 december 2021 sprak Poetin over discriminatie van "Russischsprekenden buiten Rusland" en zei dat "Russofobie een eerste stap is in de richting van genocide". Op 15 februari 2022 zei Poetin tegen de pers dat wat er in de Donbas gebeurde, genocide was. De Russische regering veroordeelde ook het taalbeleid in Oekraïne. De beweringen van Poetin werden afgewezen door de internationale gemeenschap, en Russische claims van genocide zijn algemeen afgewezen als ongegrond. De Europese Commissie karakteriseerde de beschuldigingen als "Russische desinformatie".

Op 21 februari trok Poetin in zijn speech, de legitimiteit van de Oekraïense staat in twijfel, herhaalde zijn bewering dat "Oekraïne nooit een traditie als echte staat heeft gehad" en beschreef het land ten onrechte als gecreëerd door "Sovjet-Rusland". Om een ​​invasie te rechtvaardigen, beschuldigde Poetin de Oekraïense samenleving en de regering ervan te worden gedomineerd door neo-nazisme. Ook haalde hij een antisemitische samenzweringstheorie aan, die Russische christenen, in plaats van joden, als de echte slachtoffers van nazi-Duitsland beschouwt. Ondanks de aanwezigheid van "extreem-rechtse" groepen in Oekraïne waaronder het neonazistische Azov Battalion en de Right Sector, beschreven analisten de retoriek van Poetin als een overdrijving van de invloed van extreemrechtse groepen in Oekraïne; er is geen brede steun voor de ideologie in de regering, het leger of de bevolking. De Oekraïense president Zelensky, die joods is, verklaarde dat zijn grootvader in het Sovjet-leger diende om tegen de nazi's te vechten; drie van zijn familieleden stierven in de Holocaust. Het US Holocaust Memorial Museum en Yad Vashem veroordeelden Poetins misbruik van de Holocaust-geschiedenis.

Tijdens de tweede troepenopbouw stelde Rusland eisen aan de VS en de NAVO, waarbij twee verdragen voorgesteld werden met verzoeken tot "veiligheidsgaranties"; waaronder een juridisch bindende belofte dat Oekraïne nooit zou toetreden tot de NAVO en dat de NAVO-troepen en wapens die waren gestationeerd in Oost-Europa verminderd zouden worden. De eisen van Rusland gingen gepaard met een dreigement dat er een militair antwoord zou komen als de VS en NAVO zouden vasthouden aan hun "agressieve lijn".

Vermeende aanvallen (17–21 februari)

Poetin en zijn vertrouweling minister van Defensie Sergej Sjojgoe

Vanaf 17 februari 2022 escaleerden de gevechten in de Donbas aanzienlijk. Terwijl het aantal aanvallen in de eerste zes weken van 2022 tussen de twee en vijf per dag lag, meldt het Oekraïense leger dat alleen al op 17 februari 60 aanvallen hadden plaatsgevonden. Russische staatsmedia berichtten op dezelfde dag meer dan 20 artillerie-aanvallen op posities waar zich Russische separatisten bevonden. De Oekraïense regering beschuldigde Russische separatisten van het beschieten van een kleuterschool in Stanytsia Luhanska met artillerie. De zelfverklaarde Volksrepubliek Loehansk verklaarde dat haar strijdkrachten waren aangevallen met mortieren, granaatwerpers en machinegeweer vuur door Oekraïense troepen.

Op 18 februari gaven de volksrepublieken Donetsk en Loehansk het bevel tot verplichte noodevacuaties van burgers uit hun hoofdstad, hoewel waarnemers opmerkten dat een volledige evacuatie maanden in beslag zou nemen. Oekraïense media meldden een sterke toename van artilleriebeschietingen door de door Rusland geleide militanten in de Donbas, vermoedelijk als pogingen om het Oekraïense leger te provoceren. Op 21 februari kondigde de Russische Federale Veiligheidsdienst (FSB) aan dat Oekraïense beschietingen een FSB-grensfaciliteit hadden vernietigd op 150 meter van de Russisch-Oekraïense grens in Oblast Rostov. De warmte-krachtcentrale van Loehansk werd ook beschoten, door wie is onbekend. Oekraïense media verklaarden dat deze als gevolg daarvan moest sluiten.

Op 21 februari maakte de persdienst van het "Zuidelijk Militair District" bekend dat Russische troepen in de ochtend een groep van vijf saboteurs in de buurt van het dorp Mityakinskaya in Oblast Rostov hadden gedood, die de grens van Rusland waren binnengedrongen in twee infanteriegevechtsvoertuigen, de voertuigen waren vernietigd. Oekraïne ontkende bij de incidenten betrokken te zijn en noemde het een 'valse vlag'-operatie. Daarnaast werden er twee Oekraïense soldaten en een burger gedood tijdens beschietingen in het dorp Zaitseve. Verschillende analisten, waaronder de onderzoekswebsite Bellingcat, publiceerden bewijs dat veel van de geclaimde aanvallen, explosies en evacuaties in de Donbas door Rusland werden geënsceneerd.

Escalatie (21–23 februari)

Op 21 februari om 22:35 (Moskoutijd) kondigde Poetin aan dat de Russische regering de volksrepublieken Donetsk en Loehansk "diplomatiek zou erkennen". Diezelfde avond stuurde Poetin Russische troepen naar de Donbas, in wat Rusland een "vredesmissie" noemde." Later op de avond bevestigden verschillende onafhankelijke media dat Russische troepen de Donbas waren binnen getrokken. De interventie in de Donbas op 21 februari werd veroordeeld door verschillende leden van de VN-Veiligheidsraad.

Vladimir Poetin, Denis Poesjilin en Leonid Pasetsjnik signeren de verklaringen van onafhankelijkheid van de zelfverklaarde Volksrepublieken Donetsk en Loehansk op 21 februari 2022

Op 22 februari gaf de Federatieraad van Rusland Poetin unaniem toestemming voor het gebruik van militair geweld buiten Rusland. Als reactie beval Zelensky de dienstplicht van de Oekraïense reservisten, maar verplichtte zich niet tot algemene mobilisatie. De volgende dag riep het parlement van Oekraïne een nationale noodtoestand van 30 dagen uit, die om middernacht van kracht ging, en beval ook de mobilisatie van alle legerreservisten. Ondertussen begon Rusland zijn ambassade in Kiev te evacueren en liet ook de Russische vlag vanaf de top van het gebouw zakken. De websites van het Oekraïense parlement en de Oekraïense regering werden, samen met websites van banken, getroffen door DDoS-aanvallen, algemeen toegeschreven aan door Rusland gesteunde hackers.

In de nacht van 23 februari hield Zelensky een toespraak in het Russisch waarin hij de burgers van Rusland opriep om een oorlog te voorkomen. Hij weerlegde ook de beweringen van Rusland over de aanwezigheid van neonazi's in de Oekraïense regering en verklaarde dat hij niet van plan was de Donbas-regio aan te vallen.

Kremlin-woordvoerder Peskov zei dat de separatistische leiders in Donetsk en Loehansk een brief naar Poetin hadden gestuurd, waarin stond dat Oekraïense beschietingen burgerdoden hadden veroorzaakt en dat ze nu een beroep deden op militaire steun vanuit Rusland. In reactie daarop verzocht Oekraïne om een ​​dringende vergadering van de VN-Veiligheidsraad, die om 21:30 (UTC−5) bijeenkwam. VN-secretaris-generaal António Guterres opende de bijeenkomst door Poetin te vragen "vrede een kans te geven". Een half uur na de spoedvergadering kondigde Poetin de start aan van militaire operaties in Oekraïne. Sergiy Kyslytsya, de Oekraïense vertegenwoordiger, riep vervolgens de Russische vertegenwoordiger, Vasily Nebenzya, op om "al het mogelijke te doen om de oorlog te stoppen" of afstand te doen van zijn positie als "president van de VN-Veiligheidsraad"; Nebenzya weigerde.

De invasie en het verzet

Zie ook Kiev-offensief, Slag om Kiev (2022), Slag om Charkov (2022), Cherson-offensief, Slag om Marioepol (2022)

De Russische president Vladimir Poetin tijdens de tv-verklaring op 24 februari 2022 waarin hij een "speciale militaire operatie" aankondigt en daarmee het begin van de invasie inluidt.

Op 24 februari, kort voor 06:00 uur (UTC+3), maakte Poetin bekend dat hij de beslissing had genomen om een "speciale militaire operatie" in Oost-Oekraïne te starten. In zijn toespraak verklaarde Poetin dat er geen plannen waren om Oekraïens grondgebied te bezetten en dat hij het recht van de volkeren van Oekraïne op zelfbeschikking steunde. Hij zei dat het doel van de "operatie" was om "de mensen te beschermen" in het overwegend Russisch sprekende Donetsbekken, die volgens Poetin "al acht jaar worden geconfronteerd met vernedering en genocide gepleegd door het regime van Kiev". Binnen enkele minuten na de aankondiging van Poetin werden explosies gemeld in Kiev, Charkov, Odessa en de Donbas. Een zogenaamd uitgelekt rapport voor de Russische spionagedienst Russische spionagedienst (FSB) beweerde dat de inlichtingendienst niet was gewaarschuwd voor het plan van Poetin om Oekraïne binnen te vallen.

Geanimeerde kaart van de Russische invasie

Onmiddellijk na de aanval kondigde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky de staat van beleg af. Dezelfde avond beval hij een algehele mobilisatie van alle reservisten en Oekraïense mannen tussen de 18 en 60 jaar oud. Zij mochten het land niet meer verlaten, zodat ze beschikbaar bleven voor een oproep.

Op 25 februari besloten NAVO-regeringsleiders tijdens een videoconferentie dat de NATO Response Force voor het eerst in haar bestaan zou worden verzameld. Er zouden enkele duizenden manschappen naar NAVO-lidstaten in Oost-Europa worden gestuurd.

Op 27 februari werd bekend dat de Europese Unie wapens en munitie ging leveren aan Oekraïne. Hiervoor zou een bedrag van in totaal ca. 500 miljoen euro worden uitgetrokken. Het was voor het eerst in haar geschiedenis dat de EU als geheel tot iets dergelijks overging. Individuele EU-lidstaten hadden Oekraïne al wel eerder van wapens voorzien. Ook Duitsland, dat sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog een beleid voerde om geen wapens naar conflictgebieden te sturen, begon met wapenleveringen aan Oekraïne. Het neutrale Zweden zegde eveneens, voor het eerst sinds 1939, wapenleveringen aan Oekraïne toe.

Russische troepen kwamen Oekraïne binnen vanuit het noorden via Wit-Rusland (richting Kiev); vanuit het noordoosten uit Rusland (richting Charkov); vanuit het oosten via de Donbas; en vanuit het zuiden via de, in 2014 door Rusland geannexeerde, Krim (richting Cherson). Kiev en Charkov zijn de twee grootste steden van Oekraïne. Aan de oostzijde van Cherson ligt de belangrijke Antonovsky-brug over de Dnjepr, waarlangs Odessa voor Russische legereenheden te bereiken zou zijn.

Noordelijk front

Zie ook Slag om Kiev (2022), Kiev-offensief

Russische militaire controle rond Kiev tot 5 maart 2022

Bestand:Russian military weapons destroyed and seized by the Armed Forces of Ukraine.jpg

Verwoeste Russische militaire voertuigen op een weg in Bucha, dicht bij Kiev op 1 maart 2022

De poging om Kiev in te nemen omvatte een opmars van Russische troepen die vanuit Wit-Rusland naar het zuiden langs de westelijke oever van de "Dnipro-rivier", richting Kiev optrokken; waarschijnlijk in een poging Kiev vanuit het westen te omsingelen. Het wordt ondersteund door twee afzonderlijke aanvalsassen vanuit Rusland langs de oostelijke oever van de Dnipro: de westelijke bij Tsjernihiv en de oostelijke bij Soemy. De oostelijke aanvalsassen zijn blijkbaar van plan om Kiev te omsingelen vanuit het noordoosten en oosten.

De voormalige kerncentrale Tsjernobyl en spookstad Pripjat, inclusief het omliggende gebied, werden op 24 februari door het Russische leger veroverd. De opmars werd gehinderd door sterke weerstand van Oekraïense troepen.

Een Oekraïense grenspost in de buurt van de Wit-Russische grens is door Rusland onder vuur genomen. Wit-Rusland was een van de uitvalsbases voor de Russische invasie.

Na hun doorbraak in Tsjernobyl ging de Russische opmars verder richting Ivankiv, een noordelijke buitenwijk van Kiev. Russische luchtlandingstroepen probeerden Luchthaven Hostomel en de Antonov-fabrieken in te nemen. Volgens berichten gebruikten de Russen helikopters. In eerste instantie veroverden de Russen het vliegveld, maar konden uiteindelijk een tegenaanval door Oekraïense troepen niet weerstaan. Bij de aanval op het vliegveld werd de Antonov An-225 vernietigd, het grootste vliegtuig ter wereld. Vervolgens werd op 26 februari "Vasylkiv Air Base" en de stad Vasylkiv, ten zuiden van Kiev, aangevallen. Het leek een poging om Kiev snel in te nemen, waarbij Spetsnaz de stad infiltreerden ondersteund door luchtlandingsoperaties en een snelle opmars vanuit het noorden.

De Televisietoren van Kiev, een van de Russische doelwitten in de belegering van de hoofdstad.

Op 1 maart werd de televisietoren in Kiev gebombardeerd. Naar alle waarschijnlijkheid wilden de Russen het communicatiemiddel platleggen, wat deels was gelukt. Een drone filmde op 3 maart de verwoesting in Borodyanka, een stad ten noordwesten van Kiev, waar een flatgebouw was gebombardeerd. In de straten was zwaar gevochten. Enkele honderden meters van het gebouw waren uitgebrande Russische voertuigen te zien.

Begin maart was een verdere Russische opmars langs de westkant van de Dnipro-rivier beperkt door een sterke Oekraïense verdediging. Op 5 maart had het (naar verluidt) 60 kilometer lange Russische konvooi nog maar weinig vooruitgang geboekt richting Kiev. De in Londen gevestigde denktank Royal United Services Institute (RUSI) beoordeelde de Russische opmars vanuit het noorden en oosten als "vastgelopen".

De vooruitgang langs de westelijke Tsjernihiv-as was grotendeels gestopt toen het de belegering van Tsjernihiv begon. Rusland had de grootste vooruitgang geboekt langs de Soemy-as in het oosten; terwijl de aanval op Soemy gaande was, namen de Russen op 25 februari de stad Konotop in. Russische troepen bewogen zich, vanuit Soemy, op snelwegen over vlak, open land met weinig defensieve posities en bereikten op 4 maart Brovary, een oostelijke buitenwijk van Kiev. In het noordwesten van Kiev rukten Russische troepen verder op en veroverden op 5 maart Bucha, Hostomel en Vorzel. hoewel de strijd om Irpin op 9 maart nog niet was beslist.

Noordoostelijk front

Het offensief in Noordoost-Oekraïne omvat een grote aanval van de Russische strijdkrachten op het grondgebied van de oblasten Tsjernihiv en Soemy en de gelijknamige hoofdsteden. Tsjernihiv werd op 9 maart belegerd. Een strijd om de controle over de tweede stad van de oblast – Konotop – die 90 kilometer van de Russische grens ligt, werd op 25 februari door de Russen gewonnen.

In oblast Soemy veroverde het Russische leger bijna de hoofdstad zelf (op 35 kilometer van de Russische grens) aan het begin van de vijandelijkheden, maar in de slag om de stad begonnen Oekraïense soldaten en milities, ondanks weinig aanvankelijke weerstand, de Russische strijdkrachten in de stad aan te vallen. Dit resulteerde in hevige 'stedelijke oorlogsvoering'. Volgens Oekraïense bronnen werden meer dan 100 Russische tanks vernietigd en tientallen soldaten gevangengenomen. Er vonden ook gevechten plaats in Okhtyrka.

In een evaluatie van de campagne op 4 maart stelde Frederick Kagan, een oud-hoogleraar militaire geschiedenis, dat de "Soemy-as momenteel de meest succesvolle en gevaarlijke Russische opmars naar Kiev is". Hij merkte op dat de geografie de voorkeur gaf aan gemechaniseerde vooruitgang, aangezien het terrein "vlak en dunbevolkt is en weinig goede verdedigingsposities biedt".

Oostelijk front

Zie ook Slag om Charkov (2022)

Russisch bombardement in een buitenwijk van Charkov, 1 maart 2022

In het noordoosten probeerden Russische troepen Charkov te veroveren, dat minder dan 35 kilometer van de Russische grens ligt. In de Slag om Charkov stuitten Russische tanks op sterke tegenstand. Op 28 februari bombardeerden de Russen de stad, waarbij meerdere instanties vermoedden dat er clustermunitie of vacuümbommen waren ingezet. Er vielen tientallen doden. Nieuwsprogramma's op de Russische staatstelevisie lieten per uitzondering beelden zien van de aanslag en beweerden daarbij dat de Oekraïners hun eigen gebouwen opbliezen om Rusland later de schuld te kunnen geven. Volgens een Russische nieuwspresentator "schiet Russische artillerie nooit op woonwijken, waar Oekraïners hun kanonnen juist daar neerzetten. Bij voorkeur op speelplaatsen bij scholen". Ook was er een raketaanval op het Vrijheidsplein in het centrum van Charkov, met als mogelijke doelwit het regionale overheidsgebouw aan de rand van het plein. Er landden Russische parachutisten in Charkov, die een militaire medische kliniek aanvielen. De strijd werd door een Oekraïense presidentiële adviseur beschreven als het "Stalingrad van de 21e eeuw."

In de ochtend van 25 februari rukten Russische strijdkrachten op vanuit het Volksrepubliek Donetsk (DPR) in het oosten richting Marioepol en ontmoetten ze Oekraïense troepen in de buurt van het dorp Pavlopil. De Oekraïense strijdkrachten verzetten zich tegen de Russische troepen. Volgens de burgemeester van Marioepol werden 22 Russische tanks vernietigd in de actie. De Russische Marine begon naar verluidt in de avond van 25 februari een amfibische aanval op de kustlijn van de Zee van Azov, 70 kilometer ten westen van Marioepol. Een Amerikaanse defensie functionaris verklaarde dat de Russen mogelijk duizenden Russische mariniers vanuit dit bruggenhoofd zouden inzetten. Op 1 maart kondigde Denis Poesjilin, het hoofd van de Volksrepubliek Donetsk (DPR), aan dat de DPR-troepen de nabijgelegen stad Volnovakha bijna volledig hadden omsingeld en dat ze spoedig hetzelfde zouden doen met Marioepol. Op 2 maart werden Russische troepen verdreven uit Sjevierodonetsk.

Zuidelijk front

Zie ook Cherson-offensief, Slag om Marioepol (2022)

Een verwoeste Russische tank BMP-3 bij Marioepol, 7 maart 2022

Op 24 februari namen Russische troepen de controle over het Noord-Krimkanaal over, waardoor de Krim de watervoorziening voor het schiereiland kon verkrijgen via de Dnjepr, die was afgesneden sinds 2014. De Slag om Marioepol begon toen de aanval zich naar het oosten bewoog, in de richting van Marioepol; die het front verbond met de separatistische regio's van de Donbas. Op 24 februari bombardeerde Russische artillerie de stad Marioepol. Op 1 maart begonnen Russische troepen zich voor te bereiden om hun aanval op Melitopol en andere steden te hervatten, waarmee de Slag om Melitopol begon. Ivan Fedorov, de burgemeester van Melitopol, verklaarde later dat de Russen de stad hadden bezet. Begin maart werd Marioepol volledig omsingeld door het Russische leger. Op 4 maart stond de stad op omvallen en dreigde een humanitaire crisis. Op 5 maart kwamen Rusland en Oekraïne een tijdelijk staakt-het-vuren overeen in Marioepol en Volnovakha, zodat burgers deze belegerde steden konden verlaten via een zogenoemde 'humanitaire corridor'. Het Rode Kruis meldde echter dat er in geen van beide steden evacuaties mogelijk waren, als gevolg van aanhoudende beschietingen. Op 6 maart werd het staakt-het-vuren nog steeds niet nageleefd. Ook maakte het Rode Kruis bekend dat er mijnen op de evacuatieroute uit Marioepol lagen. Ondertussen was er weinig vertrouwen meer in de "humanitaire corridors". Van de zes mogelijke routes liepen er vier rechtstreeks naar Rusland en Wit-Rusland. In de dagen erna bleven Russische troepen Marioepol bestoken met artillerie. Op 14 maart meldde de Oekraïense regering dat er sinds het begin van de invasie zeker 2500 doden in Marioepol waren gevallen.

Andere Russische troepen rukten op 26 februari op vanuit de Krim naar het noorden, terwijl het Russische legerkorps de kerncentrale Zaporizjja naderde. Op 28 februari begonnen ze met de belegering van Enerhodar in een poging de controle over de kerncentrale over te nemen. Tijdens het vuurgevecht ontstond een brand. Het International Atomic Energy Agency verklaarde dat er geen essentiële apparatuur was beschadigd. In de vroege ochtend van 4 maart werd de grootste kerncentrale van Europa in Zaporizja urenlang beschoten en uiteindelijk ook ingenomen door Russische troepen. Hoewel er branden werden gemeld, was er geen stralingslek.

Een derde aanvalsas vanuit de Krim verplaatste zich naar het noordwesten, waar Russische troepen bruggen over de Dnjepr veroverden. Op 2 maart meldden diverse media en het Russische ministerie van Defensie dat de stad Cherson in het zuiden van Oekraïne volledig door het Russische leger was ingenomen, Oekraïense autoriteiten spraken dat tegen. Volgens een lokale functionaris waren er 200 mensen omgekomen, voornamelijk burgers. Cherson was de eerste grote stad die tijdens de invasie werd ingenomen. Russische troepen rukten vervolgens op naar Mykolaiv, dat tussen Cherson en Odessa ligt. Op 4 maart sloegen Oekraïense verdedigers een aanval op Mykolaiv af en heroverden de nabijgelegen vliegbasis Kulbakino.

Westelijk front

In de ochtend van 13 maart, om 6:00 plaatselijke tijd, vuurde het Russische leger raketten op het "International Peacekeeping and Security Center", een militaire trainingsbasis in Javoriv. In eerste instantie werden er negen doden gemeld, wat later werd bijgesteld naar 35. Volgens deskundigen neemt Rusland hiermee een groot risico, aangezien de basis vlak bij de Poolse grens ligt.

Lucht- en zeeaanvallen

Op 24 februari maakte de Oekraïnese grenswacht bekend dat Russische marineschepen een aanval op Slangeneiland waren begonnen. De kruiser Moskva en de patrouilleboot Vasily Bykov bombardeerden het eiland met hun dekkanonnen. Toen het Russische oorlogsschip zich identificeerde en de Oekraïense soldaten die op het eiland waren gestationeerd opdroeg om zich over te geven, was hun antwoord: "Russian warship, go fuck yourself!" Na het bombardement landde een detachement met Russische soldaten en nam de controle over Slangeneiland over. Russische troepen vielen op 24 februari ook de luchtmachtbasis Chuhuiv aan, waar Bayraktar TB2-drones waren gehuisvest. De aanval veroorzaakte schade aan opslagplaatsen en infrastructuur voor brandstof.

Op 25 februari vielen Oekraïense strijdkrachten de vliegbasis Millerovo aan met OTR-21 Tochka-raketten. Volgens Oekraïense functionarissen werden hierdoor meerdere vliegtuigen van de Russische luchtmacht vernietigd en zou ook de vliegbasis in brand zijn gestoken. Bij een aanval vanuit Wit-Rusland vielen de Russen de Oekraïense civiele luchthaven van Zjytomyr aan met "9K720 Iskander-raketsystemen". Rusland verloor op 5 maart verschillende vliegtuigen, waaronder een Su-30SM Flanker, twee Su-34 Fullbacks, twee Su-25 Frogfoots, twee Mi-24/Mi-35 Hind, twee Mi-8 Hip-helikopters en een onbemand Orlan-vliegtuig.

Op 3 maart werd het Oekraïense fregat "Hetman Sahaidachny", het vlaggenschip van de Oekraïense marine, in Mykolaiv tot zinken gebracht om te voorkomen dat het door Russische troepen zou worden ingenomen.

Op 6 maart meldden de Oekraïense strijdkrachten dat er 88 Russische vliegtuigen waren vernietigd sinds het begin van de oorlog.

De Russische luchtmacht heeft een veel kleinere rol gespeeld in de gevechten dan analisten aanvankelijk hadden voorspeld. De verwachting was, dat de talrijkere en beter gefinancierde Russische luchtmacht snel in staat zou zijn de Oekraïense luchtmacht en luchtverdediging te onderdrukken en vervolgens het Russische leger van nabij te ondersteunen. In de eerste twee weken van de invasie speelde de Russische luchtmacht een minimale rol en de Oekraïense luchtmacht en luchtverdediging bleven effectief. Het falen van de Russische luchtmacht is door The Economist toegeschreven aan het onvermogen van Rusland om de middellange afstandsraketten van Oekraïne te onderdrukken; het gebrek aan precisiegeleide munitie, samen met Oekraïense luchtdoelraketten die Russische vliegtuigen dwingen laag te vliegen, waardoor ze kwetsbaar worden voor Stinger-raketten; en een gebrek aan training en vlieguren van Russische piloten, waardoor ze onervaren zijn voor de laag-bij-de-grondse ondersteuningsmissies, typerend voor moderne luchtmachten.

Verzet

Oekraïense burgers hebben op verschillende manieren weerstand geboden aan de Russische invasie, zoals het maken van molotovcocktails, het doneren van voedsel, het bouwen van barrières, en de hulp in het vervoeren van vluchtelingen. Oekraïense burgers in bezette gebieden van Oekraïne organiseerden ook massa-demonstraties en burgerlijk verzet tegen het Russische leger. In een poging het Oekraïense verzet de kop in te drukken, heeft Rusland zijn toevlucht genomen tot massale aanhoudingen van Oekraïense demonstranten. Lokale Oekraïense media hebben melding gemaakt van gedwongen verdwijningen, schijnexecuties, gijzelingen, buitengerechtelijke executies en seksueel geweld door het Russische leger om te proberen het Oekraïense verzet tegen de Russische overheersing te breken.

In een poging om de militaire capaciteiten van Rusland te beperken, hebben de strijdkrachten van Oekraïne de bevolking publiekelijk gevraagd om eventuele waarnemingen van Russische elektronische oorlogssystemen of voertuigen te melden.

Oorlogsmisdaden

Mogelijke oorlogsmisdaden

Op 24 februari bombardeerde Russische artillerie woonwijken in de stad Marioepol. Op 25 februari werd volgens Amnesty International een kinderopvang in het noordoosten van Oekraïne geraakt door clustermunitie, waarbij meerdere burgerslachtoffers vielen. Verder maakte Amnesty op 26 februari bekend dat het vier aanvallen op Oekraïense scholen had geverifieerd, waarvan er een al had plaatsgevonden voor het begin van de Russische invasie. Op 28 februari bombardeerden de Russen woonwijken in Charkov, waarbij meerdere instanties vermoedden dat er clustermunitie of vacuümbommen waren ingezet, er vielen tientallen doden.

Door Russische aanvallen aangerichte verwoesting in het dorpje Jakovlevka in de oblast Charkov.

In Borodyanka werd op 2 maart een flatgebouw in een woonwijk gebombardeerd. Het dorp Yakovivka, 20 km ten zuiden van Charkov, werd bijna van de kaart geveegd door een luchtaanval. Voor zover bekend was er geen militair doelwit in het dorp.

Op 3 maart werd een woonwijk in Tsjernihiv beschoten met raketten, waarbij burgerdoden vielen. Er zijn aanwijzingen dat er clustermunitie is gebruikt.

In Zaporizja werd in de nacht van 3 op 4 maart de grootste kerncentrale van Europa urenlang beschoten door Russische troepen, waarop brand uitbrak in een van de bijgebouwen. Eén van de zes reactorgebouwen zou zijn beschadigd, twee andere reactoren werden uit voorzorg losgekoppeld. Op geverifieerde beelden was te zien dat er een granaat was ingeslagen op 100 meter afstand van nucleaire reactor nr.2. Het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) waarschuwde voor groot gevaar als een van de reactoren zou worden geraakt. Er bleek geen radioactieve straling te zijn vrijgekomen. De beschietingen op de kerncentrale werden door meerdere wereldleiders gezien als oorlogsmisdaad.

Op 8 maart maakte Human Rights Watch bekend dat de Russische troepen op 6 maart aanhoudend bombardementen uitvoerden op de overeengekomen evacuatieroute, waarbij vluchtende burgers werden gedood.

Op 9 maart werd in Marioepol tijdens een Russische aanval een kraamkliniek verwoest, waarbij zeker vijf doden vielen waaronder een kind. In heel Marioepol zijn tijdens de invasie vele honderden burgerslachtoffers gevallen welke in massagraven werden begraven.

Rechtszaken

Het Internationaal Gerechtshof (ICJ) heeft rechtszaken aangespannen tegen Rusland wegens oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en schending van het Verdrag inzake de voorkoming en de bestraffing van genocide. Het ICJ meldde na een hoorzitting op 7 maart 2022, dat het "zo snel mogelijk" zou beslissen over het Oekraïense verzoek om een ​​noodbevel, dat ervoor moest zorgen dat Rusland de vijandelijkheden onmiddellijk zou staken. De hoogste rechtbank van de VN sloot de zitting een dag eerder dan gepland, vanwege de Russische boycot. Oekraïne gaf aan dat Rusland verplicht was gehoor te geven aan wat het gerechtshof zou oordelen.

Ook het Internationaal Strafhof (ICC) is een strafrechtelijk onderzoek begonnen naar oorlogsmisdrijven, gepleegd in Oekraïne. Normaal gesproken kan de procedure om een onderzoek in gang te zetten maanden duren. Wegens de uitzonderlijke situatie in Oekraïne is door 39 lidstaten van het hof om spoed verzocht, opdat militairen en politici die oorlogsmisdrijven begaan ter verantwoording kunnen worden geroepen. In de regel kan de aanklager alleen optreden in landen die zijn aangesloten bij het hof, of die worden doorverwezen door de VN-Veiligheidsraad. Machtige landen als de Verenigde Staten, China en ook Rusland zijn geen lid. Ook Oekraïne is dat niet, maar dit land heeft in 2014 geaccepteerd dat de aanklager een vooronderzoek begon naar aanleiding van de annexatie van de Krim en de oorlog in het oosten van het land. Aanklager Karim Khan concludeerde op basis van dat vooronderzoek dat er reden is om aan te nemen dat er oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid zijn gepleegd. De regering in Kiev verklaarde dat de rechtsmacht voor onbepaalde tijd werd verlengd. Het onderzoek was formeel niet tegen Rusland gericht, Khan opende ‘de zaak-Oekraïne’. Ook Oekraïense militairen en anderen die tegen de Russische troepen vechten, kunnen worden vervolgd wegens oorlogsmisdrijven. Politici die opdracht hebben gegeven tot misdrijven kunnen eveneens worden vervolgd, als hun verantwoordelijkheid kan worden bewezen. Daarmee komt uiteraard op de eerste plaats de Russische president Vladimir Poetin in beeld.

Gevolgen van de invasie

Volgens deskundigen brengt de invasie de internationale orde in Europa veel meer in gevaar dan de Joegoslavische oorlogen van de jaren negentig en kan het uitgroeien tot het grootste militaire conflict op Europese bodem sinds de Tweede Wereldoorlog.

Vluchtelingen

Zie Oekraïense vluchtelingencrisis voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Al heel snel na het begin van de invasie kwam een stroom vluchtelingen vanuit het oorlogsgebied op gang, vooral richting Polen en Roemenië. Op de tweede dag van de invasie meldden de Verenigde Naties dat er zeker zo'n 100.000 Oekraïners op de vlucht waren geslagen; na een week waren dat er een miljoen. Bovendien was er nog een stroom de andere kant op, van Oekraïners die in het buitenland werkten en nu hun moederland wilden helpen verdedigen. Op 12 maart 2022 waren meer dan 2,5 miljoen Oekraïners hun land ontvlucht, voornamelijk naar Polen, maar ook naar andere landen ten westen van Oekraïne: Hongarije, Roemenië, Moldavië en Slowakije. Volgens de VN waren meer dan 255.000 mensen naar andere Europese landen vertrokken.

De vluchtelingen waren voornamelijk vrouwen en kinderen, aangezien Oekraïense mannen tussen de 18 en 60 jaar hun land niet mochten verlaten vanwege de algehele mobilisatie.

Economische gevolgen

Wisselkoers van de roebel na de invasie (in euro)

De olie- en gasprijzen gingen, vrijwel meteen na het begin van de invasie, flink omhoog. Verwacht werd dat ook de voedselprijzen zouden stijgen.

Om de (verwachte) inflatie te beteugelen en een bankrun te voorkomen, verhoogde de Centrale Bank van Rusland op 27 februari 2022 de rente naar 20%. In een verklaring erkende de Gouverneur van de Russische centrale bank, Elvira Nabiullina, de problemen die waren ontstaan in het bankwezen. Op maandag 28 februari bleef de Russische beurs gesloten. De roebel daalde, meteen nadat de sancties tegen Rusland waren ingesteld, sterk in waarde. Om te voorkomen dat de Russische centrale bank haar eigen munt kon ondersteunen, blokkeerden de VS dollartransacties, iets wat al eerder was gebeurd bij Venezuela, Syrië en Iran.

In Rusland haalden mensen in reactie op de sancties massaal hun geld van de banken, met lange rijen bij de geldautomaten tot gevolg. Poetin ondertekende een decreet waarmee het Russen werd verboden om met meer dan 10.000 dollar aan buitenlandse valuta het land te verlaten.

Kernreactor in Tsjernobyl afgesneden van het elektriciteitsnet

Nadat de kerncentrale Tsjernobyl was bezet door het Russische leger, viel de verbinding met het net weg. Er bleef nog altijd koeling nodig voor hoogradioactief materiaal, en voor de noodkoeling was er slechts een beperkte hoeveelheid brandstof voor de dieselgeneratoren. De regering van Oekraïne verloor de communicatie met de centrale. Op 10 maart zou volgens berichten de toevoer van elektriciteit zijn hersteld, maar IAEA-voorman Rafael Mariano Grossi liet weten dat de nucleaire waakhond van de VN niet in staat was om dat te controleren.

Op 13 maart werd de elektriciteitstoevoer opnieuw verbroken door het Russische leger, en moesten de noodaggregaten weer worden opgestart. In de centrale werd geen elektriciteit opgewekt, maar er werd wel een grote hoeveelheid radioactief afval bewaard, die continu gekoeld moest worden. Ook in het nabijgelegen dorp Slavoetytsj, iets ten noorden van Kiev, was er geen stroom. Reparaties werden op zondag uitgevoerd in het door de Russen bezette gebied, maar moesten weer worden opgestart.

Internationale reacties en sancties

Er gingen na de invasie stemmen op dat het Westen terughoudend moest zijn om zich te mengen in de interne politiek van Rusland, omdat dit verder geweld kon uitlokken. Anderzijds vonden veel landen het ontoelaatbaar dat Poetin de integriteit van een land schond.

Discussie over militaire steun

Vooralsnog wilde geen enkel westers land zich direct in het gewapende conflict mengen. De vrees bestond dat inmenging tot nog verdere escalatie van Russische zijde zou leiden, waardoor alle NAVO-lidstaten als gevolg van het toepassen van Artikel 5 de oorlog zouden worden ingetrokken.

De Oekraïnse president Zelenski riep herhaaldelijk op tot het instellen van een no-flyzone. Vrijwel onmiddellijk gaf Stoltenberg namens de NAVO aan dat dit niet mogelijk was. De enige prominente militair die het idee van een no-flyzone boven Oekraïne steunde was de Amerikaanse oud-generaal Breedlove. Andere militairen legden uit dat voor een no-flyzone eerst de grondluchtafweer uitgeschakeld diende te worden, en dat de betreffende Russische raketinstallaties merendeels op Russisch grondgebied stonden, waardoor een aanval op Russisch grondgebied een aanmerkelijke stap zou zijn richting een algemene oorlog. Bovendien was de in de eerste twee weken in Oekraïne aangerichte schade grotendeels bewerkstelligd door beschietingen met raketten en artillerie, iets waarop een no-flyzone geen invloed kan hebben (de uit Tsjetsjenië en Syrië bekende massale inzet van bombarderende Russische vliegtuigen bleef in de eerste twee weken uit, of ten minste beperkt, mogelijk omdat de Oekraïnse grondluchtafweer nog effectief was).

Europese regeringen kondigden in een reactie op de invaise wel aanmerkelijke investeringen in de eigen krijgsmacht aan. Daarbij viel vooral Duitsland op, dat een eenmalige investering van 100 miljard euro in de Bundeswehr aankondigde.

VN-resoluties

Uitslag van de stemming over de VN-resolutie die de invasie veroordeelde.

Enkele dagen na de invasie, op 28 februari 2022, kwam de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (UNGA) in een spoedsessie bijeen – de elfde in de gehele geschiedenis van de Verenigde Naties. In een resolutie werd de invasie veroordeeld en werd Rusland opgeroepen zijn troepen terug te trekken uit Oekraïne en de erkenning van de twee zelfverklaarde volksrepublieken terug te draaien. Deze resolutie werd door 141 van de 193 landen die lid zijn van de VN ondersteund, tegenover 5 tegenstemmen (Rusland, Wit-Rusland, Eritrea, Noord-Korea en Syrië), 35 onthoudingen en 12 afwezigen.

Omdat Rusland vetorecht heeft in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, kon het een aldaar voorgestelde resolutie waarin de Oekraïense invasie eveneens werd veroordeeld blokkeren.

Sancties tegen Rusland

Zie Internationale sancties tegen Rusland tijdens de Russisch-Oekraïense oorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Vanwege de Russische invasie van Oekraïne legde een groot aantal landen, waaronder de Verenigde Staten, Canada, Australië, Japan en de Europese Unie, economische sanctiemaatregelen op aan Rusland. President Poetin en de Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov werden een dag na het begin van de invasie op de sanctielijst van de Europese Unie geplaatst. Hun Europese tegoeden werden bevroren.

Op 26 februari maakte de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, bekend dat een deel van de Russische banken de toegang tot het internationale betalingssysteem SWIFT zouden verliezen. Behalve de EU namen ook de VS, Canada en het Verenigd Koninkrijk deze maatregel. Dit betekende dat die Russische banken feitelijk (bijna) geen internationale betalingen meer konden doen. De grootste Russische (staats)bank Sberbank, genoteerd aan de beurzen in Londen, Frankfurt en Moskou, noteerde op maandag 28 februari een koers rond de 1,30$, terwijl dat op 16 februari nog rond de 15,00$ was. Verder werden de tegoeden van de Centrale Bank van Rusland in de EU, de VS, het VK en Canada – omgerekend zo'n 600 miljard euro – bevroren. Volgens Von der Leyen moest hiermee worden voorkomen dat de oorlog in Oekraïne verder werd gefinancierd door Poetin. Het was de eerste keer ooit dat een dergelijke maatregel werd genomen tegen de centrale bank van een G20-land. Zwitserland nam de twee sanctiepakketten van de EU over.

In de Verenigde Staten werd de Putin Accountability Act door het congres bekrachtigd, hierin werden sancties tegen de Russische federatie en tegen Poetin en zijn getrouwen vastgelegd.

Veel landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, Letland, Estland, Polen, Tsjechië en Duitsland, sloten kort na het begin van de invasie op 24 februari, hun luchtruim geheel af voor Rusland. Als tegenreactie weerde Rusland ook de vliegtuigmaatschappijen van de betreffende landen. Op 27 februari sloot Nederland het luchtruim voor Russische vliegtuigen. Diezelfde dag werd bekend dat de EU haar gehele luchtruim voor Russische vliegtuigen afsloot. Op 28 februari sloot Rusland, als tegenmaatregel, het luchtruim voor 36 landen uit de EU en Canada. Op 2 maart sloot ook de VS het luchtruim voor alle Russische vliegtuigen.

Op 24 februari 2022 diende Oekraïne bij Turkije het verzoek in om geen Russische marineschepen meer door de Bosporus te laten passeren, overeenkomstig het Verdrag van Montreux. Vier dagen later, nadat Turkije de invasie officieel als oorlog bestempeld had, werd dit verzoek gehonoreerd. Het waarschijnlijk voor 20 februari door de Russische Federatie ingediende verzoek tot passage van vier marineschepen, waaronder het fregat Admiral Kasatonov met plaats voor 32 Kalibr-kruisraketten, werd afgewezen.

Op 25 februari werd Rusland geschorst als lid van de Raad van Europa. Hierdoor mochten Russische vertegenwoordigers niet meer deelnemen aan de ministerraad en de parlementaire vergadering.

Sancties tegen Wit-Rusland

Ook tegen Wit-Rusland werden na de invasie sancties afgekondigd, omdat dit land de Russische oorlog in Oekraïne actief steunde. Het land kreeg op 27 februari een exportverbod voor onder andere tabak, hout, ijzer, staal en cement. Goederen die ook militaire doeleinden konden dienen, mochten niet meer aan het land worden verkocht. Verder konden Wit-Russen die Rusland zouden helpen bij de oorlog tegen Oekraïne, persoonlijke sancties verwachten.

Tegenreactie Poetin

Als tegenreactie op de aan Rusland opgelegde maatregelen gaf Poetin op 27 februari het bevel om de "ontradingsmacht" van het Russische leger in hoogste staat van paraatheid te brengen. Dit deed de spanningen tussen het Westen en Rusland verder oplopen.

Het Russische internet-agentschap Roskomnadzor dreigde de Russische versie van Wikipedia te blokkeren. Wikipedia kreeg de waarschuwing vanwege een artikel over de Russische inval in Oekraïne. De Russische mediawaakhond klaagde over "illegaal gedistribueerde informatie".

Protesten, boycots en steunbetuigingen

Demonstraties

Demonstratie in Berlijn

In steden in heel Europa demonstreerden vrijwel meteen na het begin van de invasie duizenden mensen tegen de oorlog. Ook in tientallen Russische steden protesteerden mensen, waarbij de politie meteen optrad en grootschalige arrestaties verrichtte.

Marina Ovsiannikova, een medewerkster van het Russische tv-journaal, protesteerde op 14 maart live in de uitzending tegen de oorlog. Een paar seconden lang hield ze een poster omhoog, met daarop onder meer 'stop de oorlog' en 'jullie worden hier voorgelogen'. Ook riep ze "stop de oorlog". In een vooraf opgenomen video, die via sociale media werd verspreid, stelde ze dat ze zich schaamde voor haar jarenlange deelname aan het verspreiden van Russische propaganda. Ze riep mensen op om te gaan demonstreren: "Ze kunnen ons niet allemaal opsluiten." Ovsiannikova werd na afloop gearresteerd.

Boycots van evenementen

Diverse grote evenementen die in Rusland waren gepland werden verplaatst naar een ander land of afgelast, waaronder het Wereldkampioenschap motorcross. De FIA (de internationale federatie van nationale auto-, motorsport- en motorclubs) besloot om zich terug te trekken uit Rusland, wat het einde betekende van de Russische Grand Prix. Rusland werd tevens uitgesloten van de 66e editie van het Eurovisiesongfestival. Ook de Champions League-finale die op 28 mei van dit jaar gepland stond in Sint-Petersburg, werd verplaatst naar Parijs. Op 28 februari schorsten Wereldvoetbalbond FIFA en de Europese voetbalbond UEFA de Russische teams en nationale ploegen. Voor Rusland dreigde hierdoor volledige uitsluiting van het WK voetbal.

Acties en steunbetuigingen

Elon Musk kondigde op 26 februari 2022 aan dat hij de Starlink-internetservice in Oekraïne had geactiveerd, omdat het land te maken had met stroomstoringen en storingen in de internetvoorziening als gevolg van de Russische invasie. Apparatuur die nodig is om Starlink te gebruiken, arriveerde op 1 maart 2022 in Kiev.

Op 27 februari blokkeerde Google in Oekraïne de Android-app van de Russische zender RT, op verzoek van de Oekraïense regering. Ook sommige Russische YouTube-kanalen werden in Oekraïne geblokkeerd. Meta Platforms blokkeerde de accounts van sommige Russische staatsmedia.

Oproepen tot vrede (januari - 24 februari 2022)

• Anonymous (hackersgroep) – De gedecentraliseerde hackersgroep had een aantal van hun defacements van websites, zoals die van de Verenigde Naties en het Polar Research Institute of China, gewijd aan het promoten van voorstellen om de crisis te bezweren, onder meer door op te roepen tot de oprichting van een "neutrale groepering" van landen die "vastgeklemd zitten tussen de NAVO en Rusland", waaronder Oekraïne, Finland, Wit-Rusland, Georgië, Armenië, Azerbeidzjan en Moldavië. Anonymous voerde aan dat de zogenaamde "neutrale veiligheidsgordel" zou kunnen dienen als een alliantie vergelijkbaar met de NAVO of de Collectieve Veiligheidsverdragsorganisatie (CSTO) die fungeert als een cordon sanitaire tussen de NAVO en de CSTO-landen om "de angst van Rusland weg te nemen zonder dat de NAVO haar gezicht verliest". Bovendien plaatsten ze het artikel "Ending the Threat of War in Ukraine" van het "Quincy Institute for Responsible Statecraft" senior fellow Anatol Lieven op de defacement-pagina. Ook riepen ze op tot een referendum over het vermoedelijk volgen van het bestaande Minsk-protocol of het overdragen van de door separatisten gecontroleerde gebieden aan een VN-vredesmacht. Later zou bij een tweede referendum in de separatistische regio's de kiezers worden gevraagd om zich te herenigen met Oekraïne, onafhankelijk te worden of zich bij Rusland aan te sluiten.
• Wit-Russische oppositie – Op 24 januari verklaarden Wit-Russische "hacktivisten" dat ze de "servers, databases en werkstations" van de Wit-Russische spoorwegen hadden verstoord met behulp van ransomware, terwijl de automatiserings- en beveiligingssystemen in stand bleven. Ze beloofden de systemen te ontsleutelen op voorwaarde dat 50 politieke gevangenen werden vrijgelaten en dat Russische soldaten Wit-Rusland niet binnen konden komen. Dzmitry Bandarenka, coördinator van de civiele campagne van Europees Wit-Rusland, vertelde op 26 januari 2022 aan "Charter 97" dat hij geloofde dat in het geval van Russische agressie, tienduizenden Wit-Russen zouden vechten tegen de Russische Federatie aan de kant van Oekraïne en de onafhankelijkheid van hun land verdedigen.
• Oecumenisch Patriarchaat van Constantinopel - Oecumenisch Patriarch van Constantinopel Bartholomeus riep op 13 januari 2022 op tot vrede in Oekraïne. De Oecumenische Patriarch zei: "Vrede is een kwestie van keuze en moet worden gedeeld door alle krachten die betrokken zijn bij deze uiterst complexe en gevoelige geopolitieke context."
• Metropolis of Bessarabia – Vertegenwoordigers van de Roemeens-orthodoxe metropool Bessarabië in Moldavië maakten bekend dat deze instelling de situatie aan de grenzen van Oekraïne nauwlettend in de gaten houdt. De metropool publiceerde ook een verklaring waarin werd gevraagd om vrede in de regio en te bidden dat dit het geval zou zijn.
• Russische intellectuelen – Op 30 januari 2022 hebben 90 Russische intellectuelen, waaronder Lev Ponomaryov en Svetlana Gannushkina, een openbare verklaring afgelegd over "Echo of Moscow" waarin ze er bij de Russische regering op aandringen om een ​​"immorele, onverantwoordelijke en criminele" oorlog tussen Rusland en Oekraïne te vermijden. De verklaring was ondertekend door 5.000 Russische intellectuelen.
• Op 31 januari publiceerde de gepensioneerde kolonel-generaal Leonid Ivashov een verklaring namens de Russische Officierenvergadering waarin hij zich verzette tegen de Russische dreiging om Oekraïne aan te vallen, het beschreef als een "criminele politiek om een ​​oorlog uit te lokken" en Poetin opriep af te treden.
• Op 5 februari 2022 demonstreerden twee- tot vijfduizend mensen in Charkov tegen de Russische dreiging om Oekraïne binnen te vallen. Op 12 februari protesteerden tweeduizend mensen in Kiev om eenheid te tonen tegen de dreiging van een verdere Russische invasie van Oekraïne.
• Orthodoxe Kerk van Oekraïne - Metropoliet van Kiev en heel Oekraïne Epiphanius zei: "We hebben allemaal gehoord en weten van de uitdagingen waarmee Oekraïne wordt geconfronteerd in het licht van de dreiging van Rusland. Deze dreiging moet niet worden onderschat, en daarom moeten we als natie klaar zijn om de vijand af te weren, als hij nog durft om de wetten van God en de mens te overtreden, en [zijn] misdaden te vergroten" door deel te nemen aan "openlijke oorlog". De Orthodoxe Kerk van Oekraïne publiceerde ook een gebedsgids met gebeden voor "wanneer het vaderland in gevaar is" en voor "bevrijding van de invasie door buitenlanders".
• Katholieke Kerk van Oekraïne - Belangrijke aartsbisschop van de Oekraïens Grieks-katholieke kerk Sviatoslav Shevchoek heeft er bij de mensen in Oekraïne op aangedrongen om verenigd te blijven in "het gezicht van deze grote dreiging ... aan onze grenzen". De Latijns-katholieke bisschoppenconferentie van Oekraïne heeft opgeroepen om van 16 februari een "dag van intens gebed en vasten" te maken.
• Op 20 februari hielden mensenrechtenactivisten Lev Ponomarev, Yuri Samodurov en zes anderen, eenzame straatprotesten op het Poesjkin-plein in Moskou tegen de Russische dreiging om Oekraïne aan te vallen. De acht demonstranten werden gearresteerd.
• Internationale Rode Kruis- en Rode Halvemaan-beweging – Het Internationaal Comité van het Rode Kruis (ICRC) heeft een van zijn grootste noodhulpdiensten ingezet in Oekraïne, waar de organisatie sinds 2014 actief is en nauw samenwerkt met het Oekraïense Rode Kruis. Het ICRC was voornamelijk actief in de betwiste regio's Donbas en Donetsk en assisteerde personen die gewond waren geraakt bij gewapende confrontaties toen op 24 februari 2022 openlijke vijandelijkheden tussen Russische en Oekraïense strijdkrachten uitbraken. Daarna verplaatsten de gevechten zich naar meer bevolkte gebieden in Oost-Oekraïne. Het hoofd van de ICRC-delegatie in Kiev waarschuwde op 26 februari 2022 dat voorsteden van grote steden de frontlinie worden met aanzienlijke gevolgen voor hun bevolking, waaronder kinderen, zieken en ouderen. Het ICRC riep alle partijen bij het conflict dringend op hun verplichtingen uit hoofde van het internationaal humanitair recht niet te vergeten om de burgerbevolking en de infrastructuur te beschermen en de waardigheid van vluchtelingen en krijgsgevangenen te respecteren.

Buitenlandse en paramilitaire strijdkrachten

Oekraïne

De regering van Oekraïne riep buitenlanders op om zich bij de Oekraïense ambassade in hun land aan te melden voor het Internationaal Legioen van Territoriale Verdediging van Oekraïne. Eerst was een militaire achtergrond voldoende, later werd gevechtservaring een vereiste. Rusland stelde dat ze niet de rechten zouden hebben als krijgsgevangene, maar op zijn best vervolgd zouden worden als criminelen.

De Oekraïense vicepremier Michailo Fedorov spoorde IT-experts aan om DDoS-aanvallen op Russische websites te doen.

De Nederlandse minister van Defensie, Kajsa Ollongren, heeft deelname aan het vreemdelingenlegioen in Oekraïne afgeraden. Het is in beginsel niet verboden voor Nederlandse burgers om dienst te nemen in een vreemde krijgsmacht. Het zou pas strafbaar worden als zij zich zouden voegen bij een strijdende partij waarmee Nederland in conflict was. De Deense premier Mette Frederiksen noemde vechten in Oekraïne een "keuze die iedereen kan maken". Enkele Denen hebben zich aangemeld. De Britse minister van Buitenlandse Zaken Liz Truss zei Britten die in Oekraïne willen vechten te steunen. Dit werd echter tegengesproken door premier Boris Johnson, die zelfs suggereerde dat Britse vrijwilligers in het vreemdelingenlegioen als terroristen beschouwd zouden kunnen worden.

Rusland

Leden van de Wagnergroep, een paramilitaire Russische organisatie, opereren sinds 2014 op de Krim en later ook in de separatistische oblasten Loehansk en Donetsk. Zij zouden betrokken geweest zijn bij minstens een mislukte moordaanslag op president Zelenski einde februari 2022.

Eind februari 2022 werd bekend dat de Wagnergroep huurlingen ronselde in het oosten van Syrië. Op 11 maart verkondigde de Russische minister van defensie, dat president Poetin 16.000 aanvragen ontvangen had van vrijwilligers uit het Midden-Oosten. Zij zouden ingezet kunnen worden in de seperatische republieken Loehansk en Donetsk.

Onderhandelingen

Op 27 februari stemde Oekraïne ermee in om bij de Wit-Russische grens vredesonderhandelingen met Rusland aan te gaan. De volgende dag begonnen Rusland en Oekraïne op een geheime locatie in Homel de onderhandelingen. De hoofdpersonen Poetin en Zelensky waren daarbij niet aanwezig. Roman Abramovitsj was bij de gesprekken op Oekraïens verzoek; hij geldt als een goede bekende van Poetin. Het was de bedoeling dat het overleg na enkele dagen zou worden voortgezet.

Zie ook

• Annexatie van de Krim (2014)
• Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne
• Finlandisering
• Oekraïne en de Europese Unie
• Oorlog in Oost-Oekraïne
• Tijdlijn november 2013 - februari 2015 van de Russisch-Oekraïense oorlog

Referenties

Noten

Mediabestanden

Zie de categorie 2022 Russian invasion of Ukraine van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.