Bank (financiële instelling): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versie van 7 mrt 2013 00:20

Een bank is een financiële dienstverlener. Personen en bedrijven kunnen tegen een vergoeding (rente) geld bij een bank inleggen en dit geld kan vervolgens tegen een hogere rente weer worden uitgeleend. Het verschil tussen de ontvangen en betaalde rente is voor de bank een belangrijke inkomstenbron.

Activiteiten

Algemeen

Banken houden zich bezig met het verzorgen van betalingsverkeer voor hun klanten, de handel in vreemde valuta, het voor ondernemingen en overheden plaatsen van emissies van obligaties en aandelen, met de handel in effecten voor eigen rekening (proprietary trading), met vermogensbeheer voor derden (particulieren en institutionele beleggers), met het bewaren van effecten voor derden (custodian), en met het afhandelen van financiële transacties op de beurs (clearing en settlement). Banken zijn actief op zowel de geldmarkt als de kapitaalmarkt. Tevens worden adviezen gegeven op deze gebieden, en wordt research gepubliceerd op macro- en micro-economisch gebied.

Banktypes

Banken voeren een veelheid van transacties uit voor hun klanten. Sommige banken zijn gespecialiseerd, andere banken spelen mee op verschillende terreinen. Een onderscheid naar verschillende types banken is hieronder gemaakt, de categorisering is niet allesomvattend en de categorieën zijn niet onderling uitsluitend. De naamgeving van de types is vaak in het Engels, algemeen geaccepteerde termen ervoor in het Nederlands zijn lang niet altijd voorhanden.

Consumentenbank (ook: nutsbank)
Consumentenbanken richten zich op dienstverlening aan particulieren door middel van het mogelijk maken van betalingsverkeer, sparen en kredietverstrekking. Omdat betalen, sparen en lenen worden gezien als maatschappelijk noodzakelijke (nuttige) activiteiten, worden deze banken ook wel nutsbanken genoemd.
Private bank
De private bank is een bank voor vermogenden. Bij de meeste van deze banken geldt dat pas een rekening kan worden geopend wanneer er een minimumbedrag (vaak vanaf 100.000 euro) gestort wordt. Voorbeelden van dergelijke banken: Staalbankiers, Theodoor Gilissen Bankiers, Van Lanschot Bank, Fortis MeesPierson en het Zwitserse UBS.
Zakenbank
De zakenbanken, ofwel investeringbanken, voeren voor bedrijven de plaatsing van aandelen en obligaties op een effectenbeurs uit. Ze spelen ook een actieve rol in het fuseren en in het opsplitsen van bedrijven. Zakenbanken handelen daarnaast, veelal op risicovolle wijze, voor eigen rekening. Bekende voorbeelden zijn Goldman Sachs in de Verenigde Staten van Amerika of Nomura Securities in Japan.
Algemene oftewel universele banken
De meeste grote banken in Europa en Nederland hebben traditioneel als universele banken gefunctioneerd, die consumentenbankieren met zakenbankieren combineren. Om een hogere rentabiliteit te behalen werd er vanaf de jaren negentig bij veel banken meer nadruk gelegd op de zakenbankactiviteiten. Omdat tijdens de kredietcrisis bleek dat het risicovolle zakenbankieren een gevaar op kon leveren voor de consumentenactiviteiten (spaargelden) van dezelfde banken, is op verschillende bestuurlijke niveaus voorgesteld om de gecombineerde banken op te splitsen in een zakendeel en een consumentendeel.
Offshorebank
Een offshorebank is een bank die kantoor houdt op een plek waar de belastingdruk en/of de regeldruk het laagst is. Bekende plaatsen waar dit type van banken gevestigd is, zijn: Zwitserland, de Kanaaleilanden en de Kaaimaneilanden.
Commercial bank
Commercial bank was vroeger de term die gebruikt werd om een gewone bank te onderscheiden van een zakenbank. Tegenwoordig is dat onderscheid niet meer van belang, zakenbanken en retailbanken kunnen in één concern verenigd zijn. De term wordt dan wel gebruikt om intern onderscheid te maken tussen de verschillende activiteiten: aan de ene kant consumentenbankieren en aan de andere kant commercial banking of wholesale banking voor bedrijven.
Ondernemersbank
Dit bankmodel is opgezet voor en door ondernemers. Ondernemers financieren vanuit eigen middelen en uit middelen van mede-ondernemers andere MKB-bedrijven. In samenwerking met een participatiemaatschappij kan op deze manier financiering aangeboden worden in de vorm van eigen en vreemd vermogen. Naast de financiering wordt de MKB-ondernemer ook, door andere ondernemers, gemonitord en begeleid.

Organisatie

Intern

Binnen een bank kunnen belangenverstrengelingen voorkomen, voortvloeiende uit niet-algemene kennis die die bank heeft. Een voorbeeld is de situatie dat bij een kredietafdeling kennis aanwezig is omtrent financiële moeilijkheden van een relatie: de effectenafdeling zou hiervan gebruik kunnen maken door aandelen in of obligaties ten laste van die relatie te verkopen voordat dergelijk nieuws elders bekend is. Om dit te voorkomen zijn binnen een bank organisatorische scheidingen aangebracht, bekend als "Chinese walls". Dergelijke scheidingen zijn vaak ook fysiek doorgevoerd, doordat de betrokken afdelingen op verschillende verdiepingen of locaties zijn gehuisvest.

Reserves

Aan een bank worden kapitaaleisen gesteld: een bank moet tegenover elk bedrag aan uitgeleend geld een zeker bedrag aan garantievermogen aanhouden, dat als "buffer" dient voor het opvangen van eventuele verliezen op de debiteurenportefeuille. Dit garantievermogen kan bestaan uit eigen vermogen (op aandelen gestort kapitaal en ingehouden winst) en, met bepaalde restricties, uit achtergestelde leningen. Zie ook New Capital Adequacy Framework. Naar aanleiding van de kredietcrisis stelden de gezamenlijke centrale bankiers in 2010 voor om te komen tot een forse verhoging (van twee naar zeven procent) van de vereiste kapitaalbuffer op de balans van banken.

Problemen en garanties

Faillissementen van banken zijn in Europa tamelijk zeldzaam. In Nederland achtereenvolgens Mendelssohn & Co. (Amsterdam) (1939), Texeira de Mattos (1966), Tilburgsche Hypotheekbank (1982), Van der Hoop Bankiers (2006), Indover Bank (2008), DSB Bank (2009). De Westland Utrecht Hypotheekbank (WUH) werd van de ondergang gered door de ING-bank, Slavenburg's Bank werd gered door het Franse Crédit Lyonnais, de Friesland Bank werd gered door de Rabobank in 2012.

De Italiaanse Banco Ambrosiano ging in 1982 failliet. Het Britse Barings werd voor het symbolische bedrag van 1 pond overgenomen door ING. Bij de ondergang van het IJslandse Icesave in 2008 werden veel Nederlandse en Engelse spaarders gedupeerd. In de Verenigde Staten werd zakenbank Bear Stearns gered, maar ging voormalig grootmacht Lehman Brothers failliet.

Kredietcrisis

In nauw verband met de kredietcrisis werd er in 2008 en 2009 gesproken over een bankencrisis. Onder andere door slechte leningen kwam de solvabiliteit van banken in gevaar. De financiële markten verloren veel van hun vertrouwen in de banken. De banken potten hun geld op leenden het niet meer uit aan elkaar en hun klanten. Daardoor ontstond er een tekort aan krediet. In reactie op deze crisis leenden overheden wereldwijd miljarden aan banken om de bankencrisis te bezweren. Inmiddels wordt op vele plekken nagedacht over de vraag hoe een nieuwe bankencrisis te voorkomen.

Mede in reactie op de kredietcrisis hebben de Nederlandse banken bij wijze van zelfregulering een gedragscode voor banken (Code banken) opgesteld, die op 1 januari 2010 in werking is getreden. De code bevat de principes voor goed bestuur en een beheerst beloningsbeleid, die zouden moeten zorgen voor meer transparantie en minder risico, en uiteindelijk een herstel van het vertrouwen in de Nederlandse bancaire sector.

Garantie van spaartegoeden

Voor particuliere rekeninghouders is in Nederland een Depositogarantiestelsel (tot 1 januari 2007 collectieve garantieregeling) in het leven geroepen. Het depositogarantiestelsel houdt in dat de tegoeden van rekeninghouders op een betaal- of spaarrekening tot een bepaald bedrag gegarandeerd zijn bij faillissement van de bank. Thans is het gegarandeerde bedrag maximaal €100.000 per persoon per bank.^[1]

In België is een soortgelijke regeling van toepassing. Deze regeling wordt uitgevoerd door het Beschermingsfonds voor deposito's en financiële instrumenten.^[2]

Sinds 1994 is er een Europese richtlijn (94/19/EG) inzake depositogarantiestelsels. Een nieuwe richtlijn (2009/14/EG) van maart 2009 bepaalt dat het gegarandeerde bedrag in de lidstaten minimaal €50.000 en maximaal €100.000 bedraagt. Met ingang van 2011 moet het gegarandeerd bedrag in alle lidstaten €100.000 bedragen.^[3]^[4]

Toezicht

Voor het uitoefenen van het bankbedrijf heeft een onderneming een vergunning nodig van de toezichthouder van het land van vestiging. In de meeste landen is dit de centrale bank, in Nederland is dit de De Nederlandsche Bank. In België de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (de CBFA). Uiteraard houdt deze toezichthouder constant toezicht op de bedrijfsvoering: de rol van het bankwezen in een ontwikkelde economie is dermate groot dat het faillissement van een grotere bank een sterk nadelige invloed op de algehele economie zou hebben. Om de financiële soliditeit van het bankwezen te waarborgen dienen banken te voldoen aan solvabiliteitseisen, opgesteld in het verband van de Bank for International Settlements.

Ten tijde van de Kredietcrisis werd door vele partijen geconstateerd dat het toezicht op de banken had gefaald. In 2009 werd begonnen met een versterking van het toezicht. Een probleem hierbij is het feit dat vele banken mondiaal opereren, terwijl het toezicht nog vooral nationaal georganiseerd is. Ter oplossing hiervan wordt onder andere aangedrongen op een betere samenwerking tussen nationale toezichthouders en een rol voor de Europese centrale bank bij het toezicht.

Beoordeling van banken en andere financiële instellingen

Om onder andere de kredietwaardigheid van onder andere banken en financiële instellingen te beoordelen op kredietwaardigheid (ratings) hanteren Standard & Poor's en Moody's een indeling hiervoor. Een van die indelingen is die van AAA (triple A = beste), AA, A, BBB, BB, B, CCC, CC en C. Hoe hoger een bank wordt gewaardeerd, des te beter is zijn kredietwaardigheid. Dit is onder andere van invloed op het interestpercentage dat aan obligatiehouders betaald dient te worden. Hoe hoger de waardering, hoe lager dit interestpercentage. Zie hierover voorts het lemma Obligatierating.

Systeembank

Een systeembank of systeemrelevante bank is een bank waarvan een mogelijk faillissement de potentie heeft om de rest van het financiële systeem en de reële economie ernstige schade te berokkenen. In Nederland geldt dit voor ING Bank, Rabobank, SNS Bank en ABN AMRO.^[5] Bij problemen is de kans op enige vorm van redding door de overheid groter^[6] (wat niet wil zeggen dat alle vorderingen op de bank ook "gered" worden).

ING Bank is de enige Nederlands bank die aangemerkt wordt als een wereldwijde systeembank. Dit is opgenomen in een lijst van de Financial Stability Board (FSB), de organisatie die de hervorming van het internationale bankentoezicht coördineert^[7]

Europees paspoort

Banken uit de Europese Economische Ruimte mogen op grond van hun vergunning in hun land van herkomst actief zijn in andere lidstaten. Die banken hebben een zogenaamd Europees paspoort^[8].