Zikaden

Stamm:	Liddfööt (Arthopoda)
Ünnerstamm:	Tracheendeerter (Tracheata)
Böverklass:	Sessfööt (Hexapoda)
Klass:	Insekten (Insecta)
Ünnerklass:	Fleeginsekten (Pterygota)
Böverornen:	Neeflunken (Neoptera)
Ornen:	Snavelinsekten (Hemiptera)
Ünnerornen:	Zikaden (Auchenorrhyncha)

Wetenschoplich Naam

Auchenorrhyncha

Duméril, 1806

De Zikaden (Auchenorrhyncha = Cicadina, vun latiensch cicada) sünd en Unnerornen mank de Insekten. All tohopen suugt se an Planten. Se weert to de Snavelinsekten (Hemiptera) mit torekent un noch mol updeelt in de Twuschenornens (Infraordines) vun de Singzikaden (Cicadomorpha) un de Lantüchtendregers (Fulgoromorpha). Over de ganze Welt hen sünd bitherto mehr as 45.000 Aarden beschreven wurrn.

Kennteken

Singzikade (Cicadidae), good tarnt up Boombarken: Mannazikade (*Cicada orni*), Kroatien

Zikaden hoolt ehre Flunken tohopenfoolt as‘n Dack. Vörn an’n Kopp sitt twee Föhlspriete an un an de Unnersiet vun’n Kopp hangt en Suugrüssel an. De Vörflunken sünd bi de Zikaden nich hart, as bi de Wandlüse. Man se sünd düütlich gröver, as de Achterflunken. Dat Lief is bi de Deerter normolerwiese twuschen 1,8 un 38 Millimeters lang, man de Kaiserzikade (Pomponia imperatoria) kann bit hen to 70 Millimeters lang weern un de Flunken bit to 180 mms wiet ut’neen spannen. De wecken Aarden ut de Unnerfamilie vun de Blattzikaden (Typhlocybinae) un en poor Spoornzikaden (Delphacidae) weert nich mol 2 mms lang. De meisten Zikaden sünd bannig bunt un könnt sik dor liekers good mit tarnen. Dor sünd se sunnerlich good an ehr Umto mit anpasst. Over de wecken Aarden loopt Musters mit bannige Kontraste hen, dor sünd de Lienen vun dat Lief gor nich mehr mit ut to maken. Feende, de jem freten wüllt, könnt jem dor gor nich mehr mit finnen. De Achterbeen sünd ummuddelt to Springbeen, vundeswegen könnt de meisten Zikaden bannig good jumpen. So weert se faken mit Haupeer dör’nanner brocht. Mit de sünd se avers gor nich verwandt. Afsunnerliche Formen hefft de wecken Aarden ut de Familie vun de Buckelzikaden, de ehr Halsschild (Pronotum) to’n Deel uter de Maten wiet utlopen deit. Freten doot all Zikaden mit ehren Suugrüssel. Bi all Snavelinsekten sünd Deele vun de Mundhöhlen ummuddelt to en Suugpumpen.

Wie se leven doot

Wat se freten doot

Zikaden steekt in sunnerliche Plantendeele rin un suugt dor denn an, as mit’n Strohhalm. Se bruukt to’n freten flüssige Nehrstoffe. De meisten Aarden suugt sunnerlich an de Planten ehre Nehrkanals un hoolt sik dor den Zuckerssapp (Phloem) rut, de dor in fleten deit. Man dor nehmt se mehr Zucker mit up, as se bruken könnt. Dat Overschott warrt utscheedt. Düsse so nömmte Honnigdau warrt vun annere Insekten upnahmen. Man nich bloß Zuckerssapp ut de Nehrkanals nehmt se up, man ok Xylemssapp (Water un Mineralsolte) oder Blattzellen.

Wie se sik bewegt

An meisten bewegt sik de Zikaden dör Lopen, man an’n meisten upfallen deit dat, wenn se jumpen doot. Se hefft sunnerlich utbillte Achterbeen. Schuumzikaden sünd de Weltmeesters in’n Hoochsprung. Bi Wind weert Zikaden ok mitreten un verdreven, dor könnt se sik avers de Richtung nich bi utsöken. De meisten Aarden könnt ok flegen, wenn sik dat um Deerter mit lange Flunken hannelt. Bi bannig veel Aarden gifft dat Kortflunken un Langflunken, faken ok in desülvige Populatschoon. De Kortflunken könnt denn nich flegen.

Wie se singen könnt

Koppzikade ut Süüdeuropa. Gesang.

All Aarden mank de Zikaden geevt Schallwellen vun sik vunwegen ehre Kommunikatschoon, man bloß de Singzikaden singt so, datt Minschen dat ok hören könnt. Dor hefft se en egen „Trummelorgan“ for (Tymbalorgan), dat sitt an’n Anfang vun’t Achterlief. Dör Singmuskeln weert dor Schallplaten in to’n Swingen brocht. Düt Organ is afdeckt dör en Deckel, de vun’t leste Segment an’e Bost utgeiht. Faken sitt ok noch en Plaat an dat Organ sülms an. Direktemang unner den Singmuskel sitt en groten Luftbüdel un sorgt for de nödige Resonanz. Mit düsse Organe könnt de Zikaden Luud geven in de Gemarken vun 0,5 bit 25 Kilohertz. De Heken wüllt dor sunnerlich Seken mit anlocken, man se maakt dor ok de Grenzen vun ehr Revier mit düüdlich.

Wo se leven doot

Zikaden leevt an Land allerwegens up’e Welt allerwegens, wo dat Planten gifft, vun de Soltwischen an de Noord- un Oostsee, over de hogen Barge hen bit na de Tropen un Subtropen. Se leevt in allerhand Umtos, vun Övers an’t Water bit hen to Drööggrasland un Woold. Wichtig is, dat de Plant vörkamen deit, de as Weert nödig is.

Feende un Parasiten

Sunnerliche Feende vun de Zikaden sünd Spinnen, Roof-Wandlüse, de wecken weken Wandlüse, Iemecken un Vagels. Allerhand Parasiten un Parasitoide gifft dat bi utwussene Zikaden un bi ehre Budden: Zikadenwöpsen (Huudflunken, Dryinidae), Embolemidae (Hymenoptera), Ogenflegen (Diptera, Pipunculidae) un Weiherflunken (Strepsiptera). Fudderhen könnt an de Eier vun Zikaden Leggwöpsen (Hymenoptera, Trichogrammatidae un Mymaridae) as Parasiten rangahn.

Systematik

To de Zikaden (Auchenorrhyncha = Cicadina) höört twee grote Gruppen (Twuschenornen/Infraordo) to, dat sünd de Lantüchtendregers (Fulgoromorpha = Archaeorrhyncha) un de Singzikaden (Cicadomorpha = Clypeorrhyncha). Dat sik dat bi de Zikaden um en monophyleetsche Grupp hannelt, is hen un wenn betwiefelt wurrn. In en ne’e Arbeit vun Cryan un Urban (2012) is avers denn doch wedder rutsuert, datt sik dat um en Monophylie hanneln deit^[1].

De Snavelinsekten (Hemiptera) weert vundeswegen so unnerdeelt:

Plantenlüse (Sternorrhyncha)
Zikaden (Auchenorrhyncha).
Prosorrhyncha oder Heteropterodea
- Wandlüse (Heteroptera)
- Schedensnavels (Coleorrhyncha)

Dor sünd de Plantenlüse (Sternorrhyncha) de Sustergrupp vun dat Taxon Auchenorrhyncha/Heteropterodea bi. Binnen de Heteropterodea sünd Wandlüse un Schedensnavels Sustergruppen.^[1]

Literatur un Borns

R. Biedermann, R. Niedringhaus: Die Zikaden Deutschlands – Bestimmungstafeln für alle Arten. Fründ, Scheeßel, 2004. ISBN 3-00-012806-9
W. E. Holzinger, I. Kammerlander, H. Nickel: The Auchenorrhyncha of Central Europe – Die Zikaden Mitteleuropas. Volume 1: Fulgoromorpha, Cicadomorpha excl. Cicadellidae. – Leiden: Brill, 2003. ISBN 90-04-12895-6
G. Kunz, H. Nickel, R. Niedringhaus: Fotoatlas der Zikaden Deutschlands. - Fründ, 2011. ISBN 978-3-939202-02-8
H. Nickel: The leafhoppers and planthoppers of Germany (Hemiptera, Auchenorrhyncha): Patterns and strategies in a highly diverse group of phytophagous insects. - Sofia and Moskau: Pensoft, 2003. ISBN 954-642-169-3
H. Nickel, W. E. Holzinger, Ekkehard Wachmann: Mitteleuropäische Lebensräume und ihre Zikaden (Insecta: Hemiptera: Auchenorrhyncha). – Denisia 4: 279–328, 2002.
H. Nickel, R. Remane: Artenliste der Zikaden Deutschlands, mit Angabe von Nährpflanzen, Nahrungsbreite, Lebenszyklus, Areal und Gefährdung (Hemiptera, Fulgoromorpha et Cicadomorpha). – Beiträge zur Zikadenkunde 5: 27–64, 2002. pdf 229 KB
R. Remane, E. Wachmann: Zikaden – kennenlernen, beobachten. – Augsborg: Naturbuch, 1993. ISBN 3-89440-044-7
Malcolm Burrows: Froghopper insects leap to new heights. - Nature 424: 509, 2003.

Belege

↑ ^a ^b Cryan, Jason R. & Julie M. Urban (2012): Higher-level phylogeny of the insect order Hemiptera: is Auchenorrhyncha really paraphyletic? Systematic Entomology, 37: 7–21. doi:10.1111/j.1365-3113.2011.00611.x

Weblenken

Zikaden. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

[Cryan/Urban-1] Cryan, Jason R. & Julie M. Urban (2012): Higher-level phylogeny of the insect order Hemiptera: is Auchenorrhyncha really paraphyletic? Systematic Entomology, 37: 7–21. doi:10.1111/j.1365-3113.2011.00611.x

[1]