Meideborg: Ünnerscheed twischen de Verschonen
Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
→Middeloller: Bild |
lenk Architektuur |
||
| (11 twüschendör Verschoonen vun 7 Brukers nicht wiest) | |||
Reeg 10:
|HÖÖCH = 56
|FLACH = 200.97
|INWAHNERS =
|INWAHNERS_TIET = 31.12.
|POSTLEETTALL = 39104–39130
|VÖRWAHL = 0391 <small>(03928 for [[Randau-Calenberge]])</small>
Reeg 19:
}}
[[Bild:ViewOfMagdeburg.jpg|thumb|300px|Dat Stadtzentrum mit de Stroom-Ilv un den [[Meideborger Dom]]]]
'''Meideborg''', ok woll ''Madeborg'', (hoochdüütsch ''Magdeburg'') is de [[Hööftstadt]] vun dat [[Düütschland|düütsche]] [[Bundsland (Düütschland)|Bundsland]] [[Sassen-Anholt]]. In de Stadt leevt um un bi
== Naam un Wapen ==
Reeg 26:
Dat [[Wapen (Heraldik)|Wapen]] vun de Stadt Meideborg is en so nömmt „sprekend Wapen“. De Jumfer (Meid) un de Borg wiest up de Stadt ehrn Naam hen. De Borgerschop vun Meideborg hett düsse beiden Teken al vun dat [[13. Johrhunnert]] af an in ehr [[Seegel]] harrt. Mit de Johre un Johrhunnerte hett sik avers de Oort, wie dat dorstellt wurrn is, verännert.
Düt Wapen drückt nu ut, wie de Lüde sik den Naam Meideborg verklaart hefft un noch verklaart. Man dat is [[Volksethymologie]]. In Wohrheit hett de Naam vun de Stadt nix mit en Meid ([[Hoochdüütsch]] „Magd“) to doon. Forschers striet sik dor woll um, wie de Stadtnaam denn nu würklich tostanne kamen is. In't [[10. Johrhunnert]] heet de Oort ''ad Magadoburg'', oder ''Magathaburg''.
<ref>Kiek bi Christian Forster, Birge Tetzner: Der Magdeburger Dom, S.7 .In [[Karl de Grote|Karl den Groten]] sien „Diedenhofer Kapitular“, as de Stadtnaam to’n eersten Mol in de Geschicht in dat Johr [[805]] in ene Urkunne upduukt, heet he „Magadobourg“. Dat schall denn so veel heten hebben, as „Grote Borg“.</ref>
== Geografie ==
=== Laag ===
De Stadt liggt an de Middelelv un an den ööstlichen Rand vun de [[Meideborger Börde]], um un bi 50 m over [[NN]]. Se liggt up Land, dat al in ole Tieden unner’n Ploog kamen is un is dat Zentrum vun de [[Region Meideborg]]. De Stadt reckt sik sunnerlich up dat Över vun den [[Stroom (Water)|Stroom]] langs. Meideborg is een vun de man blot wenigen Städer in dat Noorddüütsche Siedland, de up en Felsen boot wurrn is. De Meideborger Domfelsen is en Utlöper vun de [[Flechtinger Barge]]. To’n Deel liggt de Grund vun de Stadt avers ok up en langen [[Warder (Eiland)|Werder]] twuschen de „Stroom-Elv“ un de „Ole Elv“ un ok up dat siede Öwer an de ööstliche Kant vun de Elv. De neegsten Städer, de wat grotter sund, sund [[Wulfsborg]], um un bi 64 km in’n Noordwesten, der Partnerstadt [[Bruunswiek]], bi 75 km na Westen to, [[Halle (Saale)]], bi 75 km na Süden to un [[Potsdam]], wat bi 105 km na Osten to liggen deit. Berlin is um un bi 130 km wiet weg un liggt ööstlich vun Meideborg.
=== Klima ===
Reeg 53:
Meideborg warrt to’n eersten Mol nömmt in dat [[Diedenhofer Kapitular]] vun [[Karl de Grote|Karl den Groten]]. Unner Otto den Groten is Meideborg den König un Kaiser siene [[Palz]] ween. [[919]] hett [[Hinrich I. (Oostfrankenriek)|Hinrich I. de Vogler]] Meideborg gegen de [[Ungarn]] un [[Slawen]] befestigt. To desülvige Tied is de [[Fort]] dör den Elvstroom avers ok brukkt wurrn, um Hannel to bedrieven mit de Slawen, de in’n Osten leven döen.
[[929]] hett Hinrich I. dat so henkregen, datt sien Söhn Otto (de Grote) den [[England|engelschen]] König [[Edward de Öllere|Edward den Ölleren]] siene Dochter [[Editha]] (ok Edgitha, Eadgyth oder Edith) freen konn. Bi de [[Hochtied]] hett Editha Meideborg as [[Morgengaav]] kregen. [[937]] is in de Stadt en Rieksdrepen afholen wurrn. Dor sund twee Arzbischöppe, acht Bischöppe un allerhand hoge Herren vun weltlichen Stand bi ween. To desülvige Tied is to Ehren vun [[St. Mauritius]] dat [[Mauritiuskloster]] stift’ wurrn. [[946]] is Königin Editha dootbleven un is in de Klosterkarken inkuhlt wurrn. De Klosterkarken is denn later to’n [[Meideborger Dom]] wurrn. Achterna hett Otto [[Ahlheid vun Burgund (HRR)|Ahlheid vun Burgund]] freet, de starken Onfloot harrt hett up de [[
[[Bild:Magdeburger Reiter.jpg|thumb|upright|[[Meideborger Rieder]] ut dat [[13. Johrhunnert]] ]]
Reeg 64:
=== Fröhe Nutiet ===
[[Bild:Magdeburg 1572 Franz Hogenberg.jpg|thumb|left|Meideborg um [[1572]] rum]]
[[Bild:Magdeburg
In den [[Dartigjöhrige Krieg|Dartigjöhrigen Krieg]] is Meideborg dör den Kaiser siene Truppen unner den Feldherrn [[Johann t’Serclaes von Tilly|Tilly]] an’n [[20. Mai]] [[1631]] (na den [[Juliaansch Klenner|Juliaanschen Klenner]] an’n 10. Mai) erovert wurrn. Tilly harr de Stadt for de [[Kathoolsche Liga]] innahmen. Achterna is de Stadt heel un deel afbrennt wurrn („[[Meideborger Hochtied]]“). Düsse Saak is dortieds unner den Naam „Meideborgiseern“ allerwegens in’e Welt bekannt wurrn. Blot en poor Dusend Inwahners sund an’t Leven bleben, as de Fiende inrücken döen un de Brand de Bowarke upfreten hett. Wiethen is de Stadt in’n Dutt maakt wurrn un meist numms konn dor mehr wahnen blieven. 20.000 Lüde, annere Borns seggt 30.000, sund doot bleven. Dor is dat dat grottste [[Massaker]] in de Geschicht vun den Dartigjöhrigen Krieg mit. 205 Floogschriften un 41 illustreerte Floogblöer vertellen dortieds vun dat, wat in Meideborg un umto passeert weer. [[1635]] sund de Stadt un dat Arzstift in den [[Prager Freden (Dartigjöhrige Krieg)|Prager Freden]] in de Hand vun Prinz [[August (Sachsen-Weißenfels)|August]] vun [[Kurförstendom Sassen|Sassen]] kamen. He weer al [[1628]] to’n [[Administrater (Evangeelsche Kark)|Administrater]] wählt wurrn. In den [[Westfäälsch Freden|Westfäälschen Freden]] [[1648]] is dat Arzstift Meideborg [[Brannenborg]] tospraken wurrn, man so, datt Brannenborg dat eerst kriegen scholl, wenn de Administrater ut Kursassen doot weer. In düsse Johre ([[1646]] bit [[1681]] is [[Otto vun Guericke]] Borgermeester vun Meideborg ween. He weer bito ok as [[Physik]]er togange, hett de [[Luftpump]] utfunnen un hett de beröhmten [[Vakuum]]-Versöke mit de [[Meideborger Halfkogeln]] utföhrt. As August [[1680]] sturven weer, is dat Arzstift as en weltlich Förstendom nu in Branneborg sien Besitt kamen. Dor weer de Stadt denn mit bi. De Stadt hett in’n dormoligen [[Holtkreis]] legen, man as so nömmte [[Immediatstadt]] stunn se direkt unner dat Hartogdom siene [[Regeerung]] un is [[1714]] dor ok de [[Hööftstadt]] vun wurrn.
Reeg 89:
=== DDR-Tied ===
[[Bild:MagdeburgCenter.jpg|thumb|Bowark in’n Stil vun den [[Sozialistisch Klassizismus|sozialistischen Klassizismus]]]]
Na den Krieg is eerst mol ut de Binnenstadt un ut de bedrapenen Wieken de ganze Schutt wegrüümt wurrn. Dat fehl avers an Geld un so sund vun de Hüser, de wat afkregen harrn, blot man de weertvullsten wedder herstellt wurrn, dormank de [[Meideborger Dom]], dat [[Kloster vun Use Leve Fro]] un dat Raathuus. Twuschen [[1951]] bit [[1966]] sund acht [[Kark (Bowark)|Karken]] sprengt oder afreten wurrn. Se weern woll utbrennt, man dat weer doch mööglich ween, jem wedder up to boen. So is ok in’n April [[1956]] de [[Sant Ulrich un Levin Kark|Ulrichskarken]] midden in de vörmolige Ooldstadt sprengt wurrn. [[Walter Ulbricht]] süms hett dor Order to geven.
In de [[DDR]] is Meideborg en Zentrum vun den [[Swaarmaschinenbo]] (t.B. [[SKET]]) bleven, 1952 is de Stadt Bezirkstadt vun den [[Bezirk Meideborg]] wurrn, de [[1990]] wedder uplööst wurrn is. Binnen den Bezirk weer Meideborg as Stadtkreis kreisfree Stadt.
Reeg 101:
Vun 1990 bit [[2005]] hett de Stadt bi 60.000 Inwahners verlaren un is vun knapp 290.000 up nu 230.000 Inwahners tosamen schrumpt. Dor hett de Stadt bannig wat mit to doon, vunwegen datt dat nu veel mehr Wahnungen gifft, as bruukt weert. Dat Stadtbild hett sik in de lesten Johre duchtig wat ännert. De Platz bi de Universität is nee maakt wurrn, dor is ok en [[Tunnel]] henkamen, dat [[Football]]-Stadion is nee boot wurrn, de Breede Weg un de Otto-vun-Guericke-Straten sund up Schick brocht wurrn, just so, as dat Schauspeelhuus Meideborg, un de Westsiet vun den Domplatz mit de [[Gröne Zitadell vun Meideborg|Gröne Zitadellen]] dorbi is nee boot wurrn, just so, as de Steernbruggen. Dor sund noch allerhand annere Projekte un sunnerlich [[Passage (Inkoop)|Inkoop-Passagen]] tokamen, so, datt sik dat Bild vun de Stadt bannig ännert hett. Ole Hüser ut de [[Grünnertied]], de in de DDR gor nich mehr pleegt un bewohrt wurrn sund, sund smuck wedder herstellt wurrn. Dat gifft keen Stadt in Düütschland, wo up jedeen Inwahner so veel Platz to’n Inkopen (in m²) is.
In dat Johr [[1999]] is in [[Herrenkroog]] up en Deel vun dat 100 [[Hektar]] grote Flach, wat vordem vun [[Militär]] bruukt wurrn weer, de 25. [[Bundsgoornschau]] (BUGA) afholen wurrn. In de [[Kasern]]en in de Naberschop ut Kaiser [[Willem II. (Düütsch Riek)|Willem II.]] siene Tied sund nu Afdeelungen vun de [[Hoochschool Meideborg-Stendal]] unner kamen. Düsse [[Campus]] bi eene Umfraag unner Studenten in ganz Düütschland in dat Johr [[2009]] to’n tweet schönsten Campus vund e Bundsrepubliek wählt wurrn.
[[Bild:
In de Johre 2001-2003 hefft [[Archäologie|Archäologen]] an’n Domplatz Reste vun en Kark ut dat [[10. Johrhunnert]] utbuddelt.
=== 1200-jöhrig Stadtjubiläum ===
Reeg 115:
== Bekannte Lüde ut Meideborg ==
* [[Otto Fräßdorf]] (* 1942), Footballspeler
* [[Antje Harvey]], Biathletin
* [[Burkhard Hirsch]], Politiker
* [[Haide Klüglein]], Swemmsportlerin
* [[Erich Ollenhauer]], Politiker
* [[Dirk Stahmann]] (* 1953), Footballspeler
* [[Georg Philipp Telemann]], Komponist
* [[Henning von Tresckow]], Offizier un Wedderstandskämper
| |||