Aqbeż għall-kontentut

Anticosti

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Sajjied tas-salamun f'Rivière à l'Huile.

Anticosti jew il-Gżira ta' Anticosti (bl-Ingliż: Anticosti Island jew Anticosti; bil-Franċiż: Île-d'Anticosti jew Anticosti) hija gżira fil-Muniċipalità tal-Gżira ta' Anticosti, fil-Kontea Reġjonali tal-Muniċipalità ta' Minganie, reġjun amministrattiv ta' Côte-Nord, fil-provinċja ta' Quebec, il-Kanada.

Il-gżira tinsab fi ħdan l-Estwarju ta' St. Lawrence u l-golf tiegħu li jagħti għall-Oċean Atlantiku.

Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]

Fid-19 ta' Settembru 2023, Anticosti ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO bis-saħħa tal-ġabra eċċezzjonali ta' fossili li tirrappreżenta l-ewwel estinzjoni tal-massa tal-annimali fid-Dinja. Is-sit jinsab fi ħdan żoni protetti u ħielsa minn kwalunkwe attività industrijali, u fih abbundanza ta' fossili ppreservati sew tal-fawna ta' madwar 447–437 miljun sena ilu, fi tmiem il-perjodu Ordoviċjan.[1]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (viii) "Eżempju straordinarju li jirrappreżenta stadji importanti tal-istorja tad-dinja, inkluż it-trapass tal-ħajja, il-proċessi ġeoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-iżvilupp tat-tipi differenti ta' art, jew il-karatteristiċi ġeomorfiċi jew fiżjografiċi sinifikanti".[1]

Anticosti kellha diversi ismijiet tal-Ewwel Ġnus, fosthom Natigôsteg, li tfisser "art avvanzata" bil-lingwa tal-poplu Mi'kmaq; u Natashquan, li tfisser "fejn nikkaċċjaw l-orsijiet", bil-lingwa Innu.

Fl-1535, Jacques Cartier kiteb: "il-gżira msemmija li tajniha l-isem tal-Gżira tal-Assunta", u mbagħad kiteb Antiscoti (1612) u Antiscoty (1613). Samuel de Champlain spella isem il-gżira bħala Enticosty (1625) u Antycosty (1632), filwaqt li l-isem bil-Franċiż huwa Île d’Anticosti.[2]

Din il-gżira tinsab fl-iżbokk tax-xmara St. Lawrence li jagħti fil-Golf ta' St. Lawrence, bejn 49° u 50° N., u bejn 61° 40' u 64° 30' W. B'erja ta' 7,892.52 km2 (3,047.32 mil kwadru), Anticosti hija d-90 l-ikbar gżira fid-dinja u l-20 l-ikbar gżira fil-Kanada. Il-Gżira ta' Anticosti hija sseparata fit-Tramuntana mir-reġjun ta' Côte-Nord tal-provinċja ta' Quebec (il-Peniżola ta' Labrador) permezz tal-Istrett ta' Jacques Cartier, u fin-Nofsinhar mill-Peniżola ta' Gaspé permezz tal-Istrett ta' Honguedo.

Anticosti hija ikbar mill-Gżira tal-Prinċep Dwardu iżda bilkemm hija popolata (218-il ruħ fl-2016).[3] Il-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni permanenti tgħix fil-villaġġ ta' Port-Menier fit-tarf tal-Punent tal-gżira; din il-popolazzjoni fl-imgħoddi kienet tikkonsisti l-iktar mill-gwardjani tal-fanali li nbnew mill-gvern Kanadiż.[4] Il-gżira kollha tikkostitwixxi muniċipalità waħda magħrufa bħala l-muniċipalità ta' Île-d'Anticosti.

Minħabba li għerqu iktar minn 400 bastiment fix-xtut tal-gżira, Anticosti xi kultant tissejjaħ iċ-"Ċimiterju tal-Golf".[5]

Il-Gżira ta' Anticosti tagħmel parti mill-artijiet baxxi tal-Lvant ta' Saint Lawrence. Hija twila 222 kilometru (138 mil) u għandha wisa' massima ta' 56 kilometru (35 mil) — darba u nofs id-daqs tal-provinċja tal-Gżira tal-Prinċep Dwardu. Għandha kosta bil-blat perikoluża li hija twila 520 kilometru (320 mil), u ma tantx toffri kenn għall-bastimenti għajr fil-Bajjiet ta' Gamache, ta' Ellis u tal-Volpi. Fin-Nofsinhar tal-gżira jgħammru bosta ġlejjeb ta' ħut.

L-ikbar lag fil-gżira huwa l-Lag ta' Wickenden, li jitbattal fix-xmara Jupiter. Hemm bosta xmajjar fil-Gżira ta' Anticosti, u bosta minnhom inixxu qalb il-fniedaq u l-kanjons fondi sax-xtut tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar.

Topografikament, il-Gżira ta' Anticosti tista' tinqasam fi tliet reġjuni distinti: żewġ żoni bl-artijiet baxxi, li qajla jaqbżu l-150 metru (490 pied) bħala elevazzjoni, fin-naħat tal-Lvant u tal-Punent tal-gżira tul il-kosta; u żona ċentrali bl-artijiet għoljin li jiffurmaw promontorju li jibqa' tiela' sa ftit iktar minn 300 metru (980 pied).[6] Dan il-promontorju huwa struttura unidirezzjonali mxaqilba kemxejn lejn in-Nofsinhar, u huwa kkaratterizzat minn għadd ta' cuestas. Il-blat espost fuq il-gżira jifforma saff sedimentarju kontinwu li huwa oħxon iktar minn 2,000 metru (6,600 pied). Dan is-saff tal-perjodu Ordoviċjan u Silurjan huwa fost l-iżjed sħaħ fil-Lvant tal-Amerka ta' Fuq.[7]

Ix-xmajjar prinċipali huma dawn li ġejjin.

Xatt tan-Nofsinhar ta' Anticosti (mill-Punent għal-Lvant):

  • ix-xmara Plantain;
  • ix-xmara Gamache;
  • ix-xmara Trois Milles;
  • Rivière aux Canards;
  • La Petite Rivière;
  • Rivière aux Graines;
  • ix-xmara Bec-Scie;
  • ix-xmara Sainte-Marie;
  • Rivière aux Cailloux;
  • ix-xmara Sainte Anne;
  • Rivière à la Loutre;
  • Rivière au Fusil;
  • ix-xmara Jupiter;
  • Rivière à la Chute;
  • Rivière du Brick;
  • ix-xmara Galiote;
  • Rivière aux Rats;
  • ix-xmara Chicotte;
  • Rivière aux Plats;
  • ix-xmara Pavillon;
    • ix-xmara tal-Lvant ta' Pavillon;
  • ix-xmara Ferrée;
  • ix-xmara Maccan;
  • ix-xmara Bilodeau;
  • ix-xmara Little Chaloupe;
  • ix-xmara Chaloupe;
  • ix-xmara Dauphiné;
  • ix-xmara Bell;
  • Petite rivière de la Loutre;
  • ix-xmara Loups Marins;
  • ix-xmara Cormoran;
  • La Petite Rivière.

Xatt tat-Tramuntana ta' Anticosti (mill-Punent għal-Lvant):

  • ix-xmara Huile;
  • ix-xmara Patate;
  • ix-xmara Observation;
  • ix-xmara Vauréal;
  • ix-xmara Des Petits Jardins;
  • Rivière de l'Ours;
  • ix-xmara Natiscotec;
  • ix-xmara Métallique;
  • Rivière aux Saumons;
  • ix-xmara Schmitt;
  • ix-xmara Prinsta;
  • ix-xmara Renard.

Il-Gżira ta' Anticosti għandha klima sub-Artika (Dfc skont il-klassifikazzjoni klimatika ta' Köppen), li tiġi affettwata mill-influwenza marittima tal-Golf ta' St. Lawrence li jnaqqas il-varjazzjoni fit-temperaturi staġonali. It-temperatura annwali medja tkun ta' 2.0 °C (35.6 °F). Lulju jkun l-iżjed xahar sħun b'temperatura medja ta' 15.3 °C jew 59.5 °F. Min-naħa l-oħra, Frar ikun l-iksaħ xahar, b'temperatura medja ta' −10.9 °C jew 12.4 °F. Il-borra tinżel ġmielha, u normalment takkumula sa għoli ta' iktar minn 3 metri jew 120 pulzier fin-naħa tal-Punent u fin-naħa ċentrali.[7]

Data klimatika għal Port Menier (1951-1980)
Xahar Jan Fra Mar Apr Mej Ġun Lul Aww Set Ott Nov Diċ Sena
Temp. għolja rekord f'°C (°F) 7.2

(45.0)

8.3

(46.9)

10.0

(50.0)

18.3

(64.9)

24.4

(75.9)

31.1

(88.0)

27.8

(82.0)

28.9

(84.0)

25.6

(78.1)

20.6

(69.1)

13.9

(57.0)

11.1

(52.0)

31.1

(88.0)

Temp. għolja medja ta' kuljum f'°C (°F) −6.2

(20.8)

−5.7

(21.7)

−1.8

(28.8)

3.5

(38.3)

9.3

(48.7)

15.8

(60.4)

19.0

(66.2)

18.0

(64.4)

13.6

(56.5)

8.1

(46.6)

2.7

(36.9)

−3.5

(25.7)

6.1

(43.0)

Temp. medja ta' kuljum f'°C (°F) −10.5

(13.1)

−10.9

(12.4)

−5.9

(21.4)

−0.5

(31.1)

5.5

(41.9)

11.2

(52.2)

15.3

(59.5)

13.9

(57.0)

9.8

(49.6)

4.4

(39.9)

−0.7

(30.7)

−7.3

(18.9)

2.0

(35.6)

Temp. baxxa medja ta' kuljum f'°C (°F) −15

(5)

−16.1

(3.0)

−10.7

(12.7)

−4.4

(24.1)

1.4

(34.5)

6.6

(43.9)

11.5

(52.7)

9.7

(49.5)

5.8

(42.4)

0.6

(33.1)

−4.0

(24.8)

−10.9

(12.4)

−2.1

(28.2)

Temp. baxxa rekord f'°C (°F) −36.7

(−34.1)

−37.8

(−36.0)

−38.3

(−36.9)

−21.7

(−7.1)

−12.2

(10.0)

−5.0

(23.0)

0.6

(33.1)

0.6

(33.1)

−6.7

(19.9)

−11.1

(12.0)

−21.1

(−6.0)

−31.7

(−25.1)

−38.3

(−36.9)

Preċipitazzjoni medja f'mm (pulzieri) 79.5

(3.13)

65.6

(2.58)

53.6

(2.11)

54.3

(2.14)

75.1

(2.96)

79.6

(3.13)

85.0

(3.35)

80.8

(3.18)

86.8

(3.42)

92.5

(3.64)

81.0

(3.19)

74.1

(2.92)

907.9

(35.74)

Xita medja f'mm (pulzieri) 11.7

(0.46)

7.5

(0.30)

6.4

(0.25)

26.1

(1.03)

69.9

(2.75)

79.6

(3.13)

85.0

(3.35)

80.8

(3.18)

86.8

(3.42)

85.6

(3.37)

55.5

(2.19)

15.1

(0.59)

610.0

(24.02)

Borra medja f'cm (pulzieri) 78.4

(30.9)

62.1

(24.4)

51.9

(20.4)

28.8

(11.3)

5.2

(2.0)

0.0

(0.0)

0.0

(0.0)

0.0

(0.0)

0.0

(0.0)

6.0

(2.4)

30.5

(12.0)

64.9

(25.6)

327.8

(129.1)

Medja ta' jiem bil-preċipitazzjoni (≥ 0.2 mm) 16 12 10 11 11 10 12 11 10 12 12 14 141
Medja ta' jiem bix-xita (≥ 0.2 mm) 3 1 2 6 10 10 12 11 10 12 7 2 86
Medja ta' jiem bil-borra (≥ 0.2 cm) 14 10 9 5 1 0 0 0 0 1 6 13 59
Umdità relattiva medja (%) 79 79 80 80 76 76 82 85 85 85 85 81 81
Punt medju tan-nida f'°C (°F) −12.9

(8.8)

−13.4

(7.9)

−8.4

(16.9)

−3.4

(25.9)

1.0

(33.8)

7.3

(45.1)

11.6

(52.9)

11.3

(52.3)

7.0

(44.6)

1.9

(35.4)

−2.4

(27.7)

−8.7

(16.3)

−0.8

(30.6)

Medja ta' sigħat ta' xemx fix-xahar 77.6 121.0 137.0 163.8 243.2 243.8 243.8 253.2 172.4 127.4 95.5 62.8 1,941.5
Sors: Environment Canada.[8][9][10][11]

Storja indiġena

[immodifika | immodifika s-sors]

Għal eluf ta' snin, il-Gżira ta' Anticosti kienet territorju tal-popli indiġeni li kienu jgħixu fuq l-art kontinentali u kienu jużawha bħala post għall-kaċċa. Il-poplu Innu kien isejħilha Notiskuan, li tfisser "fejn nikkaċċjaw l-orsijiet" u l-poplu Mi'kmaq kien isejħilha Natigôsteg, li tfisser "art avvanzata".[2]

Kolonizzazzjoni u insedjament

[immodifika | immodifika s-sors]

L-esploratur Franċiż Jacques Cartier baħħar tul ix-xatt tal-gżira fis-sajf tal-1534. Huwa pprovda l-ewwel deskrizzjoni tagħha bil-miktub u semmiha Isle de l'Assomption, peress li wasal ħdejha f'Jum Marija l-Assunta. Dan l-isem ma baqax jintuża wara l-1656. Għall-ħabta tal-1586, l-istoriku André Thevet kiteb li "s-selvaġġi semmewha Naticousti", filwaqt li Samuel de Champlain spelliha bħala Antiscoti (1612), Antiscoty (1613), Enticosty (1625) u Antycosty (1632). Minn dak iż-żmien 'il quddiem, Franza kienet inkorporat il-gżira uffiċjalment fl-imperu kolonjali tagħha.

L-ewwel insedjaturi Ewropej tal-gżira waslu fl-1680 meta Lwiġi XIV ta lil Louis Jolliet is-Sinjorija tal-Arċipelagu Minganiż u l-Gżira ta' Anticosti bħala kumpens għar-rikonjizzjoni tal-Mississippi u tal-Bajja ta' Hudson. Louis Jolliet bena forti f'Anticosti u fir-rebbiegħa tal-1681 mar jgħix hemmhekk flimkien ma' martu, l-erbat itfal tiegħu u sitt qaddejja. Il-forti tiegħu nħataf u ġie okkupat matul ix-xitwa tal-1690 minn xi truppi tal-Massachusetts ta' William Phips huma hu jirtiraw wara tentattiv li ma rnexxiex biex jaħtfu l-Belt ta' Quebec. Wara l-mewt ta' Jolliet fl-1700, il-gżira nqasmet fost it-tliet subien tiegħu u l-familja Jolliet żammet is-sjieda tal-gżira sal-1763, meta mbagħad saret parti mill-Amerka ta' Fuq Brittanika[12] skont it-termini tat-Trattat ta' Pariġi li temm il-Gwerra tas-Seba' Snin. F'dik l-istess sena, il-gżira ġiet annessa ma' Newfoundland sal-1774 meta mbagħad ġiet irritornata lill-Kanada t'Isfel u ġiet annessa mill-ġdid ma' Newfoundland mill-1809 sal-1825. Saret parti minn Quebec (kif bdiet tissejjaħ il-Kanada t'Isfel) waqt il-Konfederazzjoni Kanadiża fl-1867. Matul dawn is-snin, is-sjieda tal-gżira nbidlet diversi drabi, u s-sidien tagħha ġeneralment kienu jużaw il-gżira għall-ħsad tal-injam; mill-bqija ma seħħ l-ebda żvilupp ieħor. Pereżempju, il-Kanadiż-Franċiż Gabriel-Elzéar Taschereau kellu s-sjieda tal-gżira fost sinjoriji oħra li kien jagħmel il-flus bihom.[13]

Fl-1874, il-gżira nxtrat mill-Kumpanija tal-Gżira ta' Anticosti li stabbilet il-villaġġi fil-Bajja Ingliża u fil-Bajja tal-Volpi. Madankollu, il-biċċa l-kbira tal-abitanti baqgħu jkunu l-ftit gwardjani tal-bosta fanali tal-gżira. Minħabba l-għadd ta' għerqiet ta' bastimenti madwar il-gżira, bosta mħażen bil-provvisti kienu jinżammu wkoll madwar il-gżira għall-baħrin li jaf kienu jinzertaw isalvaw mill-għarqa u jaslu sax-xatt. Fl-1882 ġiet stabbilita l-Parroċċa ta' Notre-Dame-de-l'Assomption, b'referenza għall-isem li Cartier kien ta lill-gżira. Fl-1884, il-gżira saret proprjetà tal-aħwa Stockwell li ffurmaw kumpanija tal-forestrija sentejn wara. Iżda ma kellhomx suċċess u l-kumpanija damet għal ħames snin biss. Sas-snin 90 tas-seklu 19, il-ħut u l-organiżmi selvaġġi tal-gżira kienu nqerdu kważi għalkollox min-nies tal-post.

Fl-1895, Anticosti nbiegħet għal $125,000 lill-produttur Franċiż taċ-ċikkulata Henri Menier li kien jikri wkoll il-jeddijiet tas-sajd mal-kosta. Menier ta l-isem lill-Kaskati ta' Vauréal, għoljin 70 metru (230 pied), f'ġieħ ir-raħal ta' Vauréal fi Franza fejn kellu dar. Huwa bena l-villaġġ kollu ta' Port-Menier, bena impatt tal-ippakkjar tal-ħut u tal-awwisti fil-laned, u pprova jiżviluppa r-riżorsi tal-gżira, fosthom l-injam, il-pit u l-minerali. Għad hemm bosta mid-djar oriġinali li għadhom jeżistu. Barra minn hekk, huwa kkonverta l-gżira f'riżerva personali tal-annimali tal-kaċċa u daħħal annimali mhux indiġeni għal dan l-iskop, inkluż merħla ta' 220 ċerva ta' denbhom abjad. Iċ-ċriev tkattru u llum il-ġurnata fil-gżira hemm popolazzjoni ta' iktar minn 160,000 ċerva, filwaqt li l-popolazzjoni tal-alċi fil-gżira hija ta' madwar 1,000 alċi. Ġie rrapportat li fl-imgħoddi kienu jgħixu wkoll l-orsijiet suwed, li kienu jieklu ħafna frott żgħir qabel l-ibernazzjoni tagħhom fix-xitwa, iżda wara l-introduzzjoni għebu, x'aktarx minħabba li ċ-ċriev kielu l-frott żgħir kollu tal-gżira.[14][15]

Henri Menier miet fl-1913 u ħuh Gaston sar sid il-Gżira ta' Anticosti. Huwa uża l-gżira u ħa ħsiebha għal xi żmien iżda eventwalment iddeċieda li ma kinitx vijabbli ekonomikament u bigħha lill-Kumpanija tal-Karta u tal-Polpa ta' Wayagamack fl-1926 għal $6,000,000. Għall-ħamsin sena ta' wara, il-gżira ntużat b'mod esklużiv minn kumpaniji tal-forestrija li kienu jaħsdu l-injam u li bnew xi infrastruttura, l-iktar toroq, iżda mbagħad abbandunaw il-villaġġ fil-Bajja Ingliża u fil-Bajja tal-Volpi.

Il-produzzjoni tal-injam tal-kumpanija ta' Wayagamack kellha suċċess sad-Depressjoni l-Kbira meta kkollassa s-suq tal-karta. Il-proprjetà tal-gżira ttieħdet minn Consolidated Paper Corporation Limited fl-1931, iżda ma tantx intwera interess u tpoġġiet għall-bejgħ. Waslu offerti minn partijiet Kanadiżi, Amerikani, Brittaniċi, Franċiżi u Belġjani. F'Lulju 1937 waslet offerta mingħand konsorzju ta' kapitalisti Olandiżi u Ġermaniżi li kienu beħsiebhom jibnu impjant tal-produzzjoni tas-sulfiti u riedu provvista kostanti ta' polpa u aċċess għall-kapital Kanadiż. Fil-ħarifa ta' dik is-sena, tim ta' surveyors Ġermaniżi vvjaġġaw lejn il-gżira biex jeżaminaw il-potenzjal tal-injam u tal-esportazzjoni tagħha. Meta din l-aħbar ħarġet fil-Gazzetta ta' Montreal tat-2 ta' Diċembru 1937, din minnufih ikkawżat kontroversja peress li fl-aħbar intqal li t-tim tal-istħarriġ fil-verità kien magħmul minn aġenti ta' Adolf Hitler u li l-biċċa l-kbira minnhom kienu esperti navali, militari u tal-fortifikazzjonijiet. Minkejja l-offerta sostanzjali, il-wegħda ta' eluf ta' impjiegi ġodda, u l-fatt li ma kien hemm l-ebda metodu legali biex il-bejgħ jkun imblokkat, is-suspetti baqgħu. Ġie stabbilit kumitat biex jinvestiga l-kwistjoni iżda kkonkluda li "ma kien hemm l-ebda evidenza li tindika li l-proġett għandu xi skop ieħor għajr wieħed kummerċjali". Madankollu, meta l-iskadenza biex il-gżira tinxtara għaddiet fil-15 ta' Settembru 1938, l-offerta skadiet u l-kontroversja għebet.[16]

Fl-1974, il-gvern ta' Quebec xtara l-gżira mill-kumpanija tal-forestrija Consolidated Bathurst Ltd. għal $23,780,000. Anticosti tpoġġiet taħt il-ġestjoni tal-Ministeru għar-Rikreazzjoni, il-Kaċċa u s-Sajd (bil-Franċiż: Ministère du Loisir de la Chasse et de la Pêche) u fl-1983 beda l-proċess biex tiġi stabbilita struttura muniċipali li taħdem. Illum il-ġurnata, madwar 60 % tal-gżira tiġi ġestita minn Sépaq u minn April 2001, 572 km2 (221 mil kwadru) ġew iddeżinjati bħala park nazzjonali tal-konservazzjoni. Bis-saħħa tal-24 xmara u nixxiegħa tagħha mimlija salamun u troti, issa l-gżira hija destinazzjoni turistika għall-qalb ħafna tas-sajjieda u tal-kaċċaturi, b'mod partikolari mill-Istati Uniti u mill-Kanada, kif ukoll tal-paleontologi, tal-osservaturi tal-għasafar u ta' dawk li jħobbu jimxu fin-natura.

Fl-2023, il-perimetru tal-Gżira ta' Anticosti, b'żewġ xmajjar, sar Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, bis-saħħa tal-abbundanza ta' fossili.[17] Is-Sit ta' Wirt Dinji jinkludi l-kosta kollha tal-gżira (għajr l-inħawi madwar il-villaġġ ta' Port-Menier), u x-xtut tax-xmajjar Jupiter u Vauréal. Hemm żona ta' lqugħ ta' kilometru lejn in-naħa ta' ġewwa tal-gżira mill-kosta u mix-xtut tax-xmajjar.

Aċċess u trasport

[immodifika | immodifika s-sors]

L-aċċess għall-gżira huwa bid-dgħajsa jew bl-ajruplan. Minn April sa nofs Jannar, il-kumpanija tat-trasport kummerċjali tal-merkanzija Relais Nordik topera lejn u minn Port-Menier darbtejn fil-ġimgħa b'bastiment għall-passiġġieri u b'bastiment għall-merkanzija.

L-Ajruport ta' Port-Menier huwa operat minn Air Liaison li tipprovdi titjiriet skedati regolari lejn Sept-Îles u Havre-St-Pierre. Fuq il-gżira hemm żewġ ajrudromi oħra, it-tnejn li huma fin-naħa tal-Lvant. Rivière-aux-Saumons (CTH7) jinsab fit-Tramuntana tal-gżira u ġie pavimentat f'Lulju 2010; Rivière Bell (CRB5) għandu mitjar taż-żrar u jinsab fin-Nofsinhar. Dawn l-ajrudromi jintużaw minn outfitters u kumpaniji li joffru titjiriet charter b'servizzi tal-ajru privati matul l-istaġun turistiku.

It-Triq ta' Henri-Menier jew it-Triq Transanticostienne, it-triq prinċipali mhux pavimentata tal-gżira, hija estiża minn Port-Menier sat-tarf tal-Lvant tal-gżira, b'bosta toroq forestali li joforqu minnha biex jipprovdu aċċess għal diversi postijiet turistiċi u postijiet fejn ingħataw konċessjonijiet għall-qtugħ tas-siġar għall-injam. Is-servizz tal-kiri tal-karozzi huwa disponibbli minn Port-Menier.

Il-foresti tal-Gżira ta' Anticosti huma foresti boreali tipiċi, bi speċijiet komuni bħall-abit abjad, l-abit balsamiku u l-abit tal-Amerki. Jokkorru wkoll ftit siġar tal-betula Amerikana u tal-luq Amerikan. L-abit balsamiku bil-mod il-mod qed jiġi sostitwit bl-abit abjad minħabba r-ragħa intensiva miċ-ċriev u minħabba tifqigħat perjodiċi tan-newrotoma tal-foresti u tad-dud tal-abit.[18] Madwar kwart tal-gżira hija miksija bl-artijiet bil-pit.

Il-Gżira ta' Anticosti tospita l-orkidea rari Cypripedium calceolus. Filwaqt li l-popolazzjonijiet tagħha qed ibattu fl-inħawi l-oħra fejn tokkorri fil-Lvant tal-Amerka ta' Fuq, hawnhekk l-orkidea tiffjorixxi b'abbundanza, u b'hekk Anticosti hija post ta' refuġju ta' din il-pjanta.

In-natura selvaġġa tal-gżira hija tipika ta' ambjent marittimu iżolat. Mill-24 speċi ta' mammiferi, 14-il speċi huma mammiferi tal-baħar, li jinkludu l-foka griża u l-foka komuni. Barra minn hekk, diversi balieni kbar jieklu fl-ilmijiet kesħin tal-golf ta' qrib il-gżira.

Oriġinarjament, x'aktarx li kien hemm seba' speċijiet indiġeni biss ta' mammiferi tal-art, li kienu l-volpi aħmar, il-lontra tax-xmajjar, il-ġurdien ċerva, il-marten Amerikan, l-ors iswed u żewġ speċijiet ta' friefet il-lejl (il-farfett il-lejl kannella żgħir u l-farfett il-lejl tat-Tramuntana); il-marten u l-ors iswed issa nqerdu għalkollox. Fuq il-gżira ntlemaħ ukoll il-volpi melanistiku.

Sabiex il-Gżira ta' Anticosti ssir "ġenna" għall-kaċċaturi, diversi speċijiet ta' annimali ġew introdotti; mill-bidu tal-1896, il-gżira saret esperiment bijoloġiku bla preċedent. B'kollox, sar tentattiv biex jiġu introdotti 16-il speċi, iżda l-introduzzjoni ta' sitta minnhom ma rnexxietx, fosthom il-biżont, il-karibù, l-alċi komuni, il-mink u l-fisher. Madankollu, għal għaxar speċijiet, l-introduzzjoni kienet ta' benefiċċju; sitt speċijiet ta' mammiferi terrestri (iċ-ċerva ta' denbha abjad, l-alċi, il-beaver, il-liebru tal-borra u l-far żibett), żewġ speċijiet ta' żrinġijiet, u żewġ speċijiet ta' għasafar mhux tal-passa (il-faġan tal-foresti u l-faġan tal-abit). Minn dawn l-ispeċijiet introdotti, is-suċċess taċ-ċerva ta' denbha abjad huwa partikolarment notevoli. Minn grupp inizjali ta' madwar 200 ċerva (introdotti fl-1896 u fl-1897), l-għadd ta' ċriev ta' denbhom abjad kiber u llum il-ġurnata huwa stmat li laħaq il-160,000 ċerva, b'densità ta' 20 ċerva/km2. Mingħajr predaturi, din il-popolazzjoni taċ-ċriev introdotti mill-bniedem kellha impatti notevoli fuq l-ekosistema tal-gżira. Is-siġar tal-abit balsamiku kienu jiksu madwar 40 % tal-gżira qabel l-introduzzjoni taċ-ċriev. Iċ-ċriev jieklu n-nebbieta rotob tas-siġar mill-art u b'hekk jipprevjenu r-riġenerazzjoni tal-abit; min-naħa l-oħra, is-siġar tal-abit balsamiku qed jiġu sostitwiti bis-siġar tal-abit abjad.[19]

It-trota tax-xmajjar, is-salamun tal-Atlantiku u s-sallura Amerikana jżuru x-xtut tal-gżira u jgħumu kontra l-kurrent ta' diversi xmajjar tal-gżira.

Xi 221 speċi ta' għasafar, mifruxa fost 21 familja ta' għasafar, ġew osservati fil-Gżira ta' Anticosti. Il-gżira tospita kważi 60 % tas-siti tat-tnissil magħrufa tal-ajkla tal-baħar fil-provinċja ta' Quebec.

Minħabba n-natura selvaġġa mhux mittiefsa u l-abbundanza ta' organiżmi selvaġġi, il-Gżira ta' Anticosti hija magħrufa għall-kaċċa, għas-sajd u għall-esperjenzi naturali fil-beraħ, u tattira xi 3,000 sa 4,000 kaċċatur kull sena.

Il-biċċa l-kbira tal-Gżira ta' Anticosti (4,213 km2 jew 1,627 mil kwadru) tiġi ġestita minn Sépaq Anticosti, diviżjoni tal-aġenzija tal-parks provinċjali u tar-riżervi tan-natura selvaġġa, Sépaq. Tippromwovi t-turiżmu b'mod attiv fuq il-gżira, b'mod partikolari mawriet tal-kaċċa u tas-sajd. 572 km2 (221 mil kwadru) oħra huma protetti fil-Park Nazzjonali ta' Anticosti (bil-Franċiż: Parc national d'Anticosti). Minbarra l-kaċċa u s-sajd, bosta attivitajiet rikreattivi fil-beraħ oħra jiġu appoġġati f'dan il-park, fosthom il-mixi, l-irkib taż-żwiemel, l-osservazzjoni tan-natura u l-qdif tal-kajak fil-baħar.

Hemm ukoll ħames outfitters kummerċjali li għandhom jeddijiet esklużivi tal-kaċċa u tas-sajd f'7,263 km2 (2,804 mili kwadri) tal-gżira.

Shale ta' Utica

[immodifika | immodifika s-sors]

Ix-Shale ta' Utica, unità stratigrafika tal-perjodu Ordoviċjan Nofsani li potenzjalment hija rikka b'riżervi tal-gass tax-shale, tinsab taħt Anticosti u hija estiża għall-inħawi tal-madwar fi Quebec, Ontario u fil-biċċa l-kbira tal-Grigal tal-Istati Uniti. Fit-8 ta' Frar 2011, il-grupp taċ-ċittadini "Non au Pétrole et au Gaz au Québec" ("Le għaż-Żejt u għall-Gass fi Quebec) organizza waħda mill-ikbar petizzjonijiet fl-istorja ta' Quebec kontra l-fratturazzjoni idrawlika fil-provinċja ta' Quebec, fejn inġabru 128,000 firma bil-ħsieb li ma ssirx iktar esplorazzjoni għall-gass u għaż-żejt f'Anticosti.[20] F'Ġunju 2011, id-ditta minn Quebec Pétrolia sostniet li skopriet madwar 30 biljun barmil żejt fil-Gżira ta' Anticosti, li kienet l-ewwel darba li nstabu riżervi sinifikanti fil-provinċja.

Fi Frar 2014, il-Premier ta' Quebec Pauline Marois ħabbret li l-gvern provinċjali kien se jgħin fil-finanzjament ta' żewġ operazzjonijiet ta' esplorazzjoni għall-gass tax-shale bħala preludju għall-fratturazzjoni idrawlika fil-gżira, u l-provinċja wegħdet $115-il miljun għall-finanzjament tat-tħaffir f'żewġ proġetti konġunti separati, bi tpartit għall-jeddijiet għal 50 % tal-liċenzji u għal 60 % ta' kwalunkwe profitt kummerċjali.[21][22] Dan kien l-ewwel patt tal-gass u taż-żejt fil-provinċja. Bil-bidla fil-gvern li seħħet f'April 2014, il-Liberali ta' Philippe Couillard setgħu jibdlu dik id-deċiżjoni. Petrolia Inc., Corridor Resources u Maurel & Prom iffurmaw kumpanija konġunta waħda, filwaqt li Junex Inc. kienet għadha qed tfittex sieħeb privat.

Fl-4 ta' Ġunju 2013, il-grupp taċ-ċittadini "Non au Pétrole et au Gaz au Québec", kif irrealizza li l-fratturazzjoni idrawlika baqgħet tkun metodu vijabbli ta' estrazzjoni taż-żejt fil-Gżira ta' Anticosti, organizza petizzjoni oħra u nġabru 26,000 firma kontra l-fratturazzjoni idrawlika, l-esplorazzjoni u l-isfruttament taż-żejt u tal-gass fil-Gżira ta' Anticosti, u staqsa għal moratorja u għal evalwazzjoni ambjentali. L-inġinier ġeoloġiku Marc Durand ta preżentazzjoni f'konferenza fejn spjega li mill-inqas 12,000 bir kien se jkunu meħtieġa għal dan l-isfruttament u b'hekk Quebec kellha tiddejjen, meta wieħed iqis il-kost ta' 12-il miljun dollaru għal kull wieħed minn dawn il-bjar.[23] Sena wara, meta Pauline Marois ħabbret investment ta' 115-il miljun dollaru biex Petrolia tkompli bl-esplorazzjoni, l-istess petizzjoni rnexxielha tiġbor sa 36,000 firma. Il-gvern beda BAPE (evalwazzjoni ambjentali) speċifika għal Anticosti u r-rapport, li ġie ppubblikat fit-3 ta' Ottubru, kien favur il-ħolqien ta' żona protetta fil-gżira.[24]

  1. ^ a b Centre, UNESCO World Heritage. "Anticosti". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-06-28.
  2. ^ a b "Île d'Anticosti - L'Île-d'Anticosti (Municipalité)". toponymie.gouv.qc.ca. Miġbur 2024-06-28.
  3. ^ Government of Canada, Statistics Canada (2017-02-08). "Census Profile, 2016 Census - L'Île-d'Anticosti, Municipalité [Census subdivision], Quebec and New Brunswick [Province]". www12.statcan.gc.ca. Miġbur 2024-06-28.
  4. ^ Chisholm, Hugh, ed. (1911), "Anticosti" , Encyclopædia Britannica, vol. 2 (11th ed.), Cambridge University Press, p. 123.
  5. ^ R. Louis Gentilcore (1978). "National Parks Historical Theme Study". pp. 122, 125, 127, 128.
  6. ^ "Île d'Anticosti". www.thecanadianencyclopedia.ca (bl-Ingliż). Miġbur 2024-06-28.
  7. ^ a b "Géographie et nature" (bil-Franċiż). 2017-12-21. Miġbur 2024-06-28.
  8. ^ "Canadian Climate Normals 1951–1980 Volume 2: Temperature" (PDF). Environment Canada. Arkivjat mill-oriġinal fl-2023-08-09. Miġbur 2024-06-28.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  9. ^ "Canadian Climate Normals 1951–1980 Volume 3: Precipitation" (PDF). Environment Canada. Arkivjat mill-oriġinal fl-2023-08-09. Miġbur 2024-06-28.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  10. ^ "Canadian Climate Normals 1951–1980 Volume 7: Bright Sunshine" (PDF). Environment Canada. Arkivjat mill-oriġinal fl-2023-08-09. Miġbur 2024-06-28.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  11. ^ "Canadian Climate Normals 1951–1980 Volume 8: Atmospheric, Pressure, Temperature and Humidity" (PDF). Environment Canada. Arkivjat mill-oriġinal fl-2023-08-09. Miġbur 2024-06-28.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  12. ^ Baynes, T. S., ed. (1878), "Anticosti" , Encyclopædia Britannica, vol. 2 (9th ed.), New York: Charles Scribner's Sons, p. 127.
  13. ^ "Municipalite de L'Ile-d'Anticosti - Histoire". web.archive.org. 2010-05-05. Arkivjat mill-oriġinal fl-2010-05-05. Miġbur 2024-06-28.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  14. ^ Parc national d'Anticosti - Park Journal 2008-2009 Edition, Parcs Québec.
  15. ^ "Revenge of the Venison", p.18, Discover, 2006.
  16. ^ Thomas, Robert H. (2001). "The German Attempt to Purchase Anticosti Island in 1937". Canadian Military Journal. 2 (1): 47–52.
  17. ^ Bilodeau, Émilie (2023-09-19). "Anticosti ajoutée au patrimoine mondial de l'UNESCO" (bil-Franċiż). Miġbur 2024-06-28.
  18. ^ "ÎLE D'ANTICOSTI". web.archive.org. 2009-10-27. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-10-27. Miġbur 2024-06-28.
  19. ^ Potvin, François; BeauprÉ, Pierre; Laprise, Gaétan (2003). "The eradication of balsam fir stands by white-tailed deer on Anticosti Island, Québec: A 150-year process". Écoscience. 10 (4): 487–495.
  20. ^ "Point de presse de M. Amir Khadir, député de Mercier et de M. Scott McKay, porte-parole de l'opposition officielle en matière de mines - Assemblée nationale du Québec". www.assnat.qc.ca (bil-Franċiż). Miġbur 2024-06-28.
  21. ^ Smith, Karan; Rosano, Michela, "Quebec Utica shale gas", Canadian Geographic, Energy Rich, pp. 34–40.
  22. ^ Bertrand, Pierre (2012-04-04). "Quebec Installs Outright Moratorium On Hydraulic Fracturing". International Business Times (bl-Ingliż). Miġbur 2024-06-28.
  23. ^ Shields, Alexandre (2013-06-04). "Au moins 12 000 puits de pétrole sur Anticosti". Le Devoir (bil-Franċiż). Miġbur 2024-06-28.
  24. ^ ICI.Radio-Canada.ca, Zone Environnement- (2022-10-04). "Le BAPE dépose un rapport pour une réserve de biodiversité sur Anticosti". Radio-Canada (bil-Franċiż). Miġbur 2024-06-28.